بریده‌هایی از کتاب فلسفی زیستن

آتش، هر مانعی را بر سر راه خویش مبدل به سوختی می‌کند که از برکت آن، شعله‌هایش بیشتر زبانه کشند. حال یک تمثیل دیگر از مضمون آتش مطرح می‌کنیم: یک نسیم شعله‌های آتش را تیزتر می‌کند اما شمع را از فروغ می‌اندازد و خاموش می‌کند. مصیبت نیز همچون نسیمی‌ست که چنان‌چه نقطه ضعف داشته و سست استقامت باشید، شعلهٔ شما را می‌میراند، اما اگر مصیبت را بپذیرید و در همان قدم نخست، واپس ننشینید، زبانه‌های آتش شما سر بر آسمان خواهند کشید. اگر شمعی را فوت کنید، خاموش می‌شود ولی اگر به آتشی که در یک محیط باز برای گرمابخشی افروخته‌اید فوت کنید، در لحظهٔ نخست شاید شعله کم‌سو شود، اما دوباره، جان بیشتری از قبل می‌گیرد. شما باید همان شعله باشید.

فیلسوف معاصر، «برایان ژوهانسون» این تکنیک را «بازی آرامش» نامیده است. قواعد این بازی بسیار ساده است: ۱- قدم اول این است که متوجه باشید تعادل خویش را از دست داده‌اید، دلایل می‌تواند متنوع باشند: طاق شدن تحمل پشت چراغ قرمز، برخورد نامناسب همسر و یا همکار. ۲- زمان بگیرید و ببینید که چقدر سریع می‌توانید به حالت اول بازگردید و واکنش خود را تصحیح کنید: به‌عبارت دیگر آرامش را بازیابید.

هر انسان آزاردهنده‌ای، مجال شکیبایی، مهربانی و بخشایندگی را بر ما فراهم خواهد کرد و نیز هر مصیبتی، استقامت و سخت‌کوشی را در ما قوّت می‌بخشد.

«خردمند نیز می‌تواند هر گره‌ای را به سیاق ماده‌ای خام به کار بگیرد تا به اهدافش دست بیابد.»

نباید به خود مجال ترحم‌جویی دهیم.

«آنچه که سد راه قرار می‌گیرد، خود می‌تواند یک فرصت باشد.»

تمرین بیست‌وهفتم: درد و رنج مجالی بی‌نظیر برای نیک‌نهادی «در مواجهه با هر دشواری، سرمایه‌های درونی خویش را از نظر دور ندارید. هرگاه با دیدن مردی خوش‌قامت و یا زنی زیبارو برانگیخته می‌شوید، نیروی خودلگامی نیز در درون شما پدیدار می‌شود. اگر درد نیز بر شما سایه اندازد، نیروی بردباری شما عرض‌اندام می‌کند. اگر مورد ناسزا قرار گیرید، شکیبایی را در خویشتن بیدار می‌بینید. به‌مرور زمان به چنان اعتمادبه‌نفسی دست می‌یابید که هر کنشی بر شما روا داشته شود، شما یک شیوهٔ خردمندانه برای رویارویی با آن در چنته دارید.»

ترس ما در تخیلات ما رخ می‌دهد و دقیقاً همانند یک رویاست

اگر به ترس خویش نپردازیم، بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شود.

ما دل‌نگرانیم، از آن جهت که امیالمان خارج از توانایی‌هایمان قرار دارند و یا اینکه چنان به کسی یا چیزی دوخته می‌شویم که اساساً در قدرت ما نیست که آن را برای خود نگه داریم. به عزیزان خود می‌چسبیم و ترس داریم از دستشان بدهیم. به امنیت شغلی و درآمد ثابت آن وابسته‌ایم و اینکه خیال به‌دست‌آوردن آن چیزی را در سر می‌پرورانیم که از ارادهٔ ما خارج است.

بنا به اعتقاد سنکا، علت اصلی ترس این است که «به‌جای سازگاری و وفق‌دادن خویش، با شرایط حال حاضر، قوّهٔ خیالمان را پیشاپیش پرواز دهیم به احتمالات آینده.» به‌عبارت دیگر، پیش‌بینی حوادث آینده و حوادثی که در اختیار ما نیست، حجم عظیمی از ترس و واهمه را به‌دنبال دارد.

«ما بیش از آنکه زخم‌خورده باشیم، وحشت‌زده‌ایم و از تصورات خویش، بیش از واقعیت واهمه داریم.»

«وقتی کسی خشم شما را موجب می‌شود، بدانید نظر خودتان است که به آن دامن می‌زند.»

سنکا راهکاری که می‌دهد این است: هر زمان که خشم بر شما غلبه کرد، آثار و نشانه‌های آن را به‌صورت عکس دربیاورید، عضلات چهرهٔ خود را منبسط و رها کنید، نفس عمیق بکشید، تن صدای خود را آهسته گردانید و از شتاب گام‌هایتان بکاهید. طولی نمی‌کشد که حالات درونی‌تان نیز خود را با حالات بیرونی‌تان همانندسازی می‌کنند و آرامش را بازخواهید یافت.

غضب‌کردنِ ما، هیچ تأثیری در شرایط ندارد، نه آن را تغییر می‌دهد و نه آن را بهبود می‌بخشد. خیلی از اوقات آنچه که غضب ما را بر می‌انگیزد، به‌خودیِ‌خود آسیب چندانی بر ما وارد نمی‌آورد، بلکه خشم‌گرفتن ماست که آن اثر ناخوشایند را به درازا می‌کشد.

«هرچه انسان ذهن آرام‌تر دارد، قدرتش افزون‌تر خواهد گشت.»

«هیچ مرد زره‌پوشی با غضب کردن بر شجاعت خود نمی‌افزاید، مگر کسی که بدون خشم‌گرفتن، ذره‌ای شجاعت ندارد. از این جهت، خشم سر بر نمی‌آورد که یاری‌رسان شجاعت شود، بلکه می‌خواهد جای او را بگیرد.»

«استدلال در جست‌وجوی یک تصمیم منصفانه است درصورتی‌که خشم، تنها می‌خواهد تصمیم خود را به‌کرسی بنشاند.»

خشم را می‌توان نوعی داوری انگاشت. شرایط را به‌گونه‌ای ارزیابی می‌کنیم که خشم‌گرفتن را، مناسب آن وضعیت تشخیص می‌دهیم.

«نسل بشر، برای هیچ بلایی همانند خشم تاوان نداده است.»