بریده‌هایی از کتاب فلسفی زیستن

«صبحگاهان که از خواب برمی‌خیزی، به‌خود یادآور شو: امروز با بیهوده‌گویان، ناسپاس‌ها، خودشیدایان، دروغگویان، رشک‌ورزان و فرومایگان روبه‌رو خواهم شد. اینان به این رنج‌ها دچارند، از آن رو که تفاوت میان خیر و شر را نمی‌دانند.» مارکوس آئورلیوس

نویسندگان معاصری هم، در سال‌های اخیر، فرایند شکوفایی دوبارهٔ مکتب رواقی را، با آثار خود، تسریع کردند. افرادی چون پیر هادات، ویلیام ایرواین، دونالد رابرتسون و خصوصاً رایان هالیدی.

«نخست تصمیم بگیرید چه می‌خواهید بشوید و آنگاه هر آنچه که ضرورت است را انجام دهید.» اپیکتتوس

«آه ای دنیا! با هر نوایی که می‌نوازی، بس هم‌آهنگم، مرا هیچ چیز، نه به‌هنگام است و نه بی‌هنگام، آنگاه که تو را به گاه باشد. آه ای طبیعت؛ هرآنچه که فصل‌های تو ارزانی دارند، مرا به‌سانِ میوه است.» مارکوس آئورلیوس

همواره دو اصل را مدنظر داشته باشیم: ۱- هیچ نیک و بدی در کار نیست، مگر آنکه ما آن را پدید آوریم. ۲- نباید بکوشیم که از اتفاقات پیشی بگیریم، بلکه باید از پی وقوع آنها، وارد میدان عمل شویم. سرسختی بیهوده است. اتفاقات را همان‌طور که هستند بپذیرید، اما بهترین بهره را از دل آنها برکشید، زیرا قدرتِ این را دارید.

«دقیقاً در اوقات فراغتِ بال و تن‌آسایی‌ست که آدمی باید برای مقابله با شرایط اضطرار، خویشتن را مقاوم و آب‌دیده سازد. دقیقاً همان لحظاتی که بخت روی خوشش را نشان می‌دهد، انسان باید قادر باشد تندخویی و غضب او را نیز در تجسّم درآورد. سربازان در روزهای صلح است که رزمایش می‌کنند، از سنگرها بالا می‌روند، بی‌آنکه دشمنی آن سوی خاکریز در کمین باشد. خود را با تقّلا و پیکار فرضی از رمق می‌اندازند. همه و همه به این امید که در زمان ضرورت، همان‌گونه پیکار کنند. اگر از آن دسته مردمانی هستید که در مواجهه با مصائب شانه خالی می‌کنید، پیش از فرارسیدن آن، خود را مهیّا کنید.»

تا جایی که ممکن است می‌باید فاصلهٔ میانِ آنکه می‌توانستیم باشیم با آنکه در این لحظه هستیم را کاهش دهیم. چطور می‌توان به این نقطه رسید؟

زمانی می‌توان چالش‌ها را حل و فصل کرد که به لحاظ روانی، خاطر آرام داریم و نگذاریم هیجانات، نیرویمان را به تحلیل بَرد.

سنکا از اپیکتتوس می‌پرسد: «فلسفه چیست؟ آیا چیزی غیر از مجهزشدن برای رویارویی با پیشامدهاست؟» بله!

«صبحگاهان که از خواب برمی‌خیزی، به‌خود یادآور شو: امروز با بیهوده‌گویان، ناسپاس‌ها، خودشیدایان، دروغگویان، رشک‌ورزان و فرومایگان روبه‌رو خواهم شد. اینان به این رنج‌ها دچارند، از آن رو که تفاوت میان خیر و شر را نمی‌دانند.»

پدیده‌ها گذرا هستند. تا جایی که از آن برخوردارید از آن لذت ببرید. اگر هیچ واقعهٔ دیگری هم آن را از شما بازنستاند، مرگتان به آن پایان خواهد داد.

ماهیت زندگی، دشواربودن آن در اکثر اوقات است

اساساً رخدادهای بیرونی به خودیِ خود معنایی ندارند، درک و دریافت و در نهایت داوریِ ماست که به آنها معنا می‌بخشد و به امری نیک یا نکوهیده تبدیلشان می‌کند.

«شخصیت بر زیبایی ظاهر ارجحیت دارد.»

«ویران شدن، که عبارت است از اینکه احساس کنیم یک حادثه کمرمان را شکست و ما را در بهت و ناباوری فرو برد. حکایت از این دارد که ما تا چه میزان احتمال وقوع یک حادثه را غیرمحتمل می‌دانستیم.»

دلیل کنار نیامدن با فقدان‌ها این است که از ابتدای امر، آگاهی نداریم که شاید از دست بروند.

«تنها ضامن یک شادمانی جاودانه توأم با سبک‌بالی، داشتن شخصیتی مثمرثمر و ممتاز است.»

اگر اطرافیان را در نظر بگیریم، افراد بی‌شماری را می‌بینیم که در تحقق رویاهایشان، صاحب عمارت‌های بزرگ آنچنانی، ماشین پورشه ۹۱۱ و یا شغل‌های پردرآمد شده‌اند، اما همچنان نمی‌توان گفت احساس خوشبختی ایشان بیش از زمانی‌ست که آپارتمان نمور، ماشینی فرسوده یا شغلی کم‌درآمد داشتند. دستورالعمل زندگی این افراد از این قرار است: کار سخت‌تر موجب موفقیت خواهد بود، موفقیت نیز مساوی‌ست با خوشبختی. یا اینکه اگر من فلان و بهمان را به دست بیاورم / به سرانجام برسانم یا از آن خودِ کنم، در آن صورت شادمان خواهم شد. مسئله اینجاست که شکست چنین دستورالعملی روشن است. زیرا مردمان پس از سال‌ها دنباله‌روی از آن، از خود می‌پرسند: همهٔ آنچه زندگی به ما ارائه می‌دهد، همین‌هاست؟! خیر، اینها همه چیز نیست. مسئله این است که همهٔ مردمان هرچه بالغ‌تر می‌شوند، الزاماً شادتر نخواهند بود و به هیچ‌وجه به خودشکوفایی نخواهند رسید. آنها زندگی را به‌طور ملامت‌آوری، در یک مسیر مبهم، سلانه‌سلانه پیش می‌برند. هنگامی که به دههٔ هشتاد زندگی می‌رسند، از زمانی که در دههٔ بیست زندگی بودند، شادمان‌تر نیستند و خطاهای خود را همچنان تکرار می‌کنند.

انجام کار نیک در طبیعت ماست و تنها محض‌خاطر پسندیده بودن عمل بایست آن را انجام داد.

زندگی توأم با فضیلت این است که در تجلّی بخشیدن خودِ آرمانی، در لحظه‌به‌لحظهٔ زندگی پیشرفت کنیم و به تکامل برسیم.