بریده‌هایی از کتاب یک عاشقانه آرام

در کتابخانه‌ها همهٔ آدم‌ها __ حتّی سطحی‌ترین‌شان __ متفکّر و عمیق به نظر می‌رسند؛ و شاگردانِ مدرسه‌ها __ که احتمالاً برای رونویسیِ یک مقاله، برای سخنرانی سر کلاس به آنجا آمده‌اند __ شبیه فلاسفه و دانشمندانِ بزرگ می‌شوند.

ما فقط کهنگی‌ها را پس‌انداز می‌کنیم. ما پاسدارانِ ازشکلْ‌افتادگی‌ها هستیم.

حالا همه‌چیز درست می‌شود؟ __ هیچ‌وقت همه‌چیز درست نمی‌شود؛ چون تَوَقّعاتِ ما بیشتر می‌شود، و تغییر می‌کند. هیچ قلّه‌یی آخرین قُلّه نیست. رسیدن، غم‌انگیز است. «راه، بهتر از منزلگاه است.» برویم بی‌آنکه به رسیدن بیندیشیم؛ امّا، واقعاً، برویم.

این‌گاه است که می‌فهمیم حکومت‌های بَد از عاشقانِ حرفه‌یی چقدر می‌ترسند.

برای او که می‌خواهد کارکند، هرگز قحطِ کار نبوده‌است.

دختر، زیر نگاهِ پُرشرمِ شمالی‌ام لبخند زد و به نرمیِ مِهِ واقعی پرسید: اینجا چه می‌خواهید؟ __ برای عسل آمده‌ام: عسلِ اصل. __ منم. منم عسلِ اصل. __ عسل می‌خواهم نه کندوی عسل__ با صدهزار زنبورِ گَزَندهٔ بی‌پروا. عسل خندید. __ منم. اسمم «عسل» است، و اصلِ اصلم. __ اسم و رسمت یکی‌ست. می‌بینم.

__ احساسِ بطالت، از کمرکشِ هفته آغاز می‌شود؛ از سه‌شنبه‌ها. سه‌شنبه، نه مُژدهٔ شروع دارد نه نشاطِ پایان؛ نه سهمی از ابتدا، نه دانگی از انتها. نه راهی‌ست سر بالا، که به امید رسیدن به قُلّه‌یی بتوان نَفَس‌زنان و کوفته پیمودش، نه سرازیر است که شادی ترکِ قُلّه را با شوقِ رسیدن به خانه و زمین‌گذاشتنِ کوله و کندن پوتین‌های چسبیده به پا و بازکردنِ دگمه‌های بادگیر و درازکردنِ آسودهٔ پاها را در خود داشته‌باشد.

گیله‌مرد! بیا دیگر برنگردیم به جایی‌که هر نگاهی، بوی تعفّنِ نگاهِ یک مأمور را دارد. نمی‌شود؟ __ نمی‌شود. تا شکنجه هست، هیچ نقطه‌یی از جهان اَمن نیست.

این مجسّمه را نگاه‌کُن! اِنگار بَداخمیِ تمامِ تاریخ را روی صورتش نشانده‌اند. __ مگر تاریخ، بَداَخم است گیله‌مرد؟ __ تاریخ، هرگز به ما مردم لبخند نزده‌است __ حتّی در بهترین شرایط. تهاجُم از پی تهاجم. مرگِ مصیبت‌بار از پی مرگِ مصیبت‌بار. پیروزی‌های تاریخی، بزرگ‌ترین دروغ‌های تاریخ هستند. تاریخ، دردش این است که از عشق، پرهیز می‌کند، و همین باعث شده‌است که خشن، بی‌رحم، تلخ و خالی از احساس باشد.

در میانِ همهٔ جانورانِ جهان، فقط انسان‌ها اعدام می‌شوند __ به‌وسیلهٔ انسان‌ها.

بچّه‌ها وقتی بزرگ شوند، ما را به‌خاطر یک نگاهِ عاشقانه هم سرزنش‌ها خواهندکرد. __ بچّه‌ها وقتی بزرگ شوند، دیگر بچّه نیستند؛ و من، از بزرگ‌ها، به‌خاطر آنکه عاشقانه نگاه‌کردن را می‌دانم، خجل نخواهم‌بود. به من چه ربطی دارد که آنها کارشان را نمی‌دانند؟ در کمالِ کُهنسالی، حتّی یک روز قبل از پایانِ داستان هم می‌شود با یک دسته نرگسِ شاداب، یک شاخه نرگس، در قلبِ مِهی که وَهمی نباشد، یا زیر آفتابی تند، کنار دریایی خلوت، وسط جنگل، روی پُل، لب جاده، جلوی درِ بزرگِ باغ ملی یا در خیابانی پُرعابر، در انتظار محبوب ایستاد. عِطرِ نرگس را اگر از مِیدانِ بویشِ عاشقان بیرون ببریم، میدان از عشق خالی خواهدشد. بچّه‌هایی که بدون درکِ معنای نابِ عشق بزرگ شده‌اند، به ما می‌خندند؟ خُب بخندند، مگر چه عیب دارد؟

یک مردِ بزرگِ روحانی، روزی به من گفت: خدا، همان عشق است، و همان عدد، فهمیدنی نیست، احساس‌کردنی‌ست.)

ما اُمّتِ خطّیم. حالا که دیگر اعلامیه نمی‌نویسیم خط بنویسیم؛ چیزی تا این حد زیبا، عمیق، لطیف، موسیقیایی و ماندگار. گمان نمی‌برم در جهان، چیزی به اندازهٔ انواع خط‌های ما برخوردار از زیباییِ خالصِ معنوی باشد. __ حالا تو خیال می‌کنی امشب که شروع‌کردی، فردا استادْ احصایی می‌شوی؟ __ نه... امّا ده‌سال بعد، برای خودم استادی هستم؛ فقط ده‌سالِ بعد؛ و اگر امشب شروع‌نکنم، از آن‌وَر، یک شب عقب می‌افتم، و قیمتِ نهایی وقت را آن‌ورِ خطّ معیّن می‌کنند نه این‌وَر. __ پس به‌جای این‌که این همه شعار بدهی، بنشین بنویس! __ به یک مکتبِ خطّاطی هم رفته‌ام. استادْ اَخَوین، مرا هفته‌یی یک ساعت پذیرفته‌است. __ بارک‌الله به هر دوی شما! بنویس!

گیله‌مرد! ساعت را از روی گُلِ‌ساعتی ساخته‌اند یا گل‌ساعتی، خودش را شبیه ساعت کرده‌است

عشق، محصولِ ترس از تنهاماندن نیست. عشق، فرزند اضطراب نیست. عشق، آویختنِ بارانی به نخستین میخی که دست‌مان به آن می‌رسد نیست. __ برای ما، عشق، هیچ‌یک از این‌ها نبود

از شباهت، به تکرار می‌رسیم؛ از تکرار، به عادت؛ از عادتْ به بیهودگی؛ از بیهودگی به خستگی و نفرت.

امّا بگذار خالصانه قبول‌کنیم کوچکیم تا بتوانیم بزرگ‌شویم، عوض‌شویم، رُشد کنیم و دیگری شویم. بزرگ، جایی برای تغییرکردن ندارد. وقتی مظروف، درست به اندازهٔ ظرف بشود، دیگر چگونه تغییری در مظروف ممکن می‌شود جُز ریختن بر زمین و تلف‌شدن؟

این ملّت عاشق که گلیمش را، دست‌کم، دَه‌هزار سال، از تنِ دریادریا آب بیرون کشیده‌است، باز هم، تا اَبَد هم، خواهدکشید.

بیا تا بِرکه‌های حقیرِ دغدغه را دریا کنیم ای دوست! چراکه هیچ دریایی، هرگز، از هیچ توفانی نَهَراسیده‌است و هیچ توفانی، هرگز، دریایی را غرق نکرده‌است.

هیچ‌چیز مثلِ خودِ استبداد، استبداد را رسوا نمی‌کند