بریده‌هایی از کتاب یک عاشقانه آرام

انسان، چیزی جُز اراده به اقدام و حرکت نیست؛ چیزی جُز حضورِ هدفِ نابْ بر پیشانیِ خانهٔ آرزوهایش، انگیزه‌های پاک، عشق و ایمان.... این مطلقاً بیهوده است که در انتظار آن بنشینیم که حکومت‌ها ابزارهای خوشبختی را در دسترس ما بگذارند. این مطلقاً بیهوده است. وقتْ‌کُشی. گُلِ نِی. انتظاری ویران‌کننده.

ما، آن بالا، در خلوت یا در کنار چند دوستِ قدیمی، یک ساعت، کمی بیشتر یا کمتر، بدون کشیدنِ سیگار، و بی آنکه همچون شبه‌روشنفکران، مست و لول و خمار باشیم، جدّی‌ترین بحث‌های‌مان را می‌کنیم. کوه، جای اَمنی‌ست.

این، ستونی‌ست از قصرِ سلاطین. بَردگان آن را بردوش‌کشیده‌اند __ شلّاق خوران، و برپاداشته‌اند __ شلّاق خوران. __ آری... بگو که از اینجا بیرونش ببرند! ببرند و در تخت‌جمشید باز بِکارَندش؛ جایی که ستون‌های ستمگریِ سلاطین، در آنجا بسیار برافراشته شده‌است، فریادِ دردمندیِ کِشندگان و تراشندگانِ آن ستون‌های سنگی عظیم، بسیار به آسمان رسیده‌است.

«نان، نیروی شگفتِ عشق را، مبادا مغلوب کند!

بیا تا بِرکه‌های حقیرِ دغدغه را دریا کنیم ای دوست! چراکه هیچ دریایی، هرگز، از هیچ توفانی نَهَراسیده‌است و هیچ توفانی، هرگز، دریایی را غرق نکرده‌است.

عشقِ به دیگری ضرورت نیست، حادثه است. عشقِ به وطن، ضرورت است، نه حادثه. عشقِ به خدا ترکیبی‌ست از ضرورت و حادثه.

دائماً می‌اندیشم، شب‌وروز، در تمامی لحظه‌ها__ در بابِ راهم، مکتبم، مردمم، وطنم. من متعلّق به نفرتِ از اسارتم و نفرت از استبداد؛ امّا به باورْداشتن، عادت نمی‌کنم. می‌گویم: تو هرگز به‌خاطر وطنی که به عادتِ دوست‌داشتنش مُبتلا شده‌یی، به‌جان نخواهی‌جنگید.

عشق، یعنی پویشِ نابِ دائمی. به سراغِ خستگانِ روح نمی‌آید. خسته‌دل نباش، محبوبِ خوبِ آذری من!

اگر هیچ قدمی در هیچ راهی برنداری، حق‌داری باورکُنی که دنیا به آخر رسیده‌است و دیگر عطر هیچ شعار عاشقانه‌یی در کوچه‌های زشتِ شهرهای زشتِ ما نمی‌پیچد... حق‌داری...

دیگر نمی‌گویم که «ما، تا زنده‌ییم خسته نخواهیم‌شد»، بَل می‌گویم: ما هرگز خسته نخواهیم‌ماند.

بُردِ نگاهم را به جایی می‌رسانم که تو آنجایی. نقطهٔ وضوحِ نگاه من، تویی و فقط تو.

حافظه، برای عتیقه‌کردنِ عشق نیست، برای زنده نگه‌داشتنِ عشق است. اگر پرنده را به قفس بیندازی، مثل این است که پرنده را قاب گرفته‌باشی. و پرندهٔ قاب‌گرفته، فقط تصوّرِ باطلی از پرنده است. عشق، در قابِ یادها، پرنده‌یی‌ست در قفس. مِنّتِ آب و دانه بر سرِ او مگذار و امنیت و رفاه را به رُخِ او نکش. عشق، طالبِ حضور است و پرواز، نه امنیت و قاب.

عاشق، زمزمه می‌کند، فریاد نمی‌کشد. بانوی گُلْ به‌گونه‌انداخته، با لهجهٔ شیرینش گفت: باید تَخیّل‌کنیم که در مِهْ راه می‌رویم؛ در مِهی بسیار فشرده و سپید. تمامِ عُمر در مِه. در کنار هم، من و تو، مِه را می‌پیماییم__ آرام، و به‌زمزمه با هم سخن می‌گوییم.

عشقِ به دیگری ضرورت نیست، حادثه است. عشقِ به وطن، ضرورت است، نه حادثه. عشقِ به خدا ترکیبی‌ست از ضرورت و حادثه.

هرگز انتظار ندارم مرا همان‌قدر دوست‌داشته‌باشی که دوستت دارم. این توقّعی‌ست غیرمنصفانه. من باید عاشقِ تو باشم __ در حدِّ ممکنِ عشق، و آرزومندِ آن باشم که مرا بخواهی __ هر قدر که می‌خواهی.

عشق، طالبِ حضور است و پرواز، نه امنیت و قاب.

هیچ یأسِ مُسلّمی نیست که قطره‌یی از امید را در قلب خود نگه‌ندارد، و هیچ بدبینی مُفرطی نیست که مملو از ذرّاتِ شناورِ خوش‌بینی نباشد.

ادبیات، نوعِ نابِ زندگی‌ست، خانم! انسان، تا درد نکشیده‌باشد نمی‌تواند درد را بنویسد __ آنطور که ادبیات نوشته‌باشد. شما می‌توانید بگویید که ما هنوز به لحظهٔ انطباقِ آنچه که باید باشد بر آنچه هست نرسیده‌ییم: انطباقِ هنر بر زندگیِ جاری.

__ چهارشنبه‌ها؟ دیگر چه‌کار می‌کنیم؟ __ سوای همهٔ کارهایی که انجامِ آن‌ها را برعهده‌گرفته‌ییم، سری هم به یک «اَثَرگاه» می‌زنیم. __ موزه. همه می‌گویند موزه. __ من نمی‌گویم. اَثَرگاه. هم فارسی، هم با معنی. من از واژه‌های بیگانه بیزارم؛ آن واژه‌هایی که در عصرِ استعمار، به ما تحمیل شده‌است، مثل جای پای اجنبی‌ست روی فرهنگِ ملّی ما. جای پای گِلی، کثیف، و متعفّن به دلیلِ آلودگی، روی یک پیراهنِ کاملاً سفیدِ مُعطّر. چندشم می‌شود. یاد آن جاهلی می‌افتم که گفت: «زبان فارسی، ظرفیت ندارد» و به همین دلیل هم می‌خواست به میهنش خیانت‌کند.

عشق، عادتْ به دوست‌داشتن و سختْ دوست‌داشتنِ دیگری نیست؛ پیوسته نوکردنِ خواستنی‌ست که خود، پیوسته، خواهانِ نوشدن است، و دیگرگون‌شدن. تازگی، ذاتِ عشق است، و طراوت، بافتِ عشق. چگونه می‌شود تازگی و طراوت را از عشق گرفت، و عشق، همچنان، عشق بماند؟