بریده‌هایی از کتاب ناقوس‌ها به صدا درمی‌آیند

علی زندگی را بر خود سخت و دشوار ساخت تا شاید برای حاکمان بعد از خود نیز الگوی و رهبری باشد.

علی زندگی را بر خود سخت و دشوار ساخت تا شاید برای حاکمان بعد از خود نیز الگوی و رهبری باشد.

علی مثل یک آسمان پر از ستاره است که ماه درخشان این آسمان، نهج‌البلاغه است که با مطالعهٔ مکرر آن، می‌شود تا حدودی علی را شناخت. حضرت محمد نیز تعبیر زیبایی دربارهٔ علی دارد؛ او می‌گوید: «من شهر علمم و علی در آن است.»

قلب‌هایی که از جنس سنگ باشند، با سال‌ها بارش باران هم نرم نمی‌شود

علی شخصیتی است مثل اقیانوس؛ هرچه در عمق آن شنا کنی، شگفتی‌هایش آشکارتر می‌شود.»

علی شخصیتی است که در یک دین نمی‌گنجد. او به یک دین تعلق ندارد.»

آنچه نمی‌دانی نگو. آنچه را دوست نداری به تو نسبت دهند، دربارهٔ دیگران مگو. بدان که خودبزرگ‌بینی و غرور، مخالف راستی، و آفت عقل است. در زندگی نهایت تلاش و کوشش را داشته باش، اما در فکر ذخیره‌سازی برای خود و دیگران نباش.

گمان می‌کردم نمازهایتان برای دوری از دنیا و شوق دیدار پروردگارتان است

«فرزندان خود را به اخلاق خود تربیت نکنید، زیرا که آنان برای زمانی غیر از زمان شما، خلق شده‌اند

امروز ما و شما بر سر دو راهی حق و باطل قرار دادیم. آن کسی که به وجود آب اطمینان دارد، تشنه نمی‌ماند

آن‌کس که عظمت خدا را می‌شناسد سزاوار نیست خود را بزرگ جلوه دهد پس بلندی ارزش کسانی که بزرگی پروردگار را می‌دانند، در این است که در برابر او فروتنی کنند و سلامت آنان که می‌دانند قدرت خدا چه اندازه است، در این است که در برابر فرمانش تسلیم باشند

«فرزندان خود را به اخلاق خود تربیت نکنید، زیرا که آنان برای زمانی غیر از زمان شما، خلق شده‌اند.»

کشیش گفت: «نه پسرم، کم نداریم؛ دربارهٔ آن‌ها نیز بخوان، اما بدان‌که مرتبه و مقام علی بین تمام آن‌ها چیز دیگری است. همهٔ گل‌ها زیبایند، اما وقتی به گل‌فروشی می‌روی زیباترین و خوش‌بوترینش را انتخاب می‌کنی.»

هر بزرگی در تاریخ موصوف به صفتی است؛ یکی ریاضی‌دان بزرگی است، یکی دلاور و جنگجوی نام‌آوری است، یکی اندیشمند و فیلسوف قَدَری است، یکی جامعه‌شناس و روان‌شناس نادری است، یکی حاکم عدالت گستری است، اما به عقیدهٔ من در علی همهٔ این صفات جمع است و من نتوانسته‌ام در تاریخ کسی را پیدا کنم که موصوف به این صفات بزرگ باشد.»

«فرزندان خود را به اخلاق خود تربیت نکنید، زیرا که آنان برای زمانی غیر از زمان شما، خلق شده‌اند.»

«می‌بینید پدر؟ سخنان علی ژرفای تفکر او را برای ما به تصویر می‌کشد، علی می‌داند که اگر عدالت نباشد، اگر برتری نژاد و قومی حاکم باشد، بالاخره عقده‌های حبس شده در سینه‌های کسانی که تحقیر شده‌اند، روزی به‌صورت عصیان و طغیان یا انقلاب‌های بنیان‌کن،‌ بروز خواهد کرد.

علی خسته و کلافه از این‌همه دورویی و نفاق، در این اندیشه بود که شیطان چگونه بندگان مؤمن را نیز می‌فریبد و در جرگهٔ خود جای می‌دهد.

«خیر! شیوهٔ علی در حکومت‌داری، شیوهٔ دیگری است که هرگز به نفع او نیست. او مردم را صاحب حق می‌داند. روش او همان روش محمد است. علی پیرو مردمان فقیر و توده‌های زیرین جامعه است. به ثروتمندان و اغنیا رویِ خوش نشان نمی‌دهد و در سفرهٔ آنان طعام نمی‌خورد. علی روابطش را با مردم، بر اساس اصول دینی‌اش تنظیم کرده و هرگز به فکر بقای قدرت و حکومت خود نیست. شنیدم که وقتی محمد بن‌ابی‌بکر را به فرمانداری مصر برگزید، در حکمی به او نوشت: «با مردم، فروتن، نرم‌خو و مهربان باش. گشاده‌رو و خندان باش تا بزرگان در ستمکاری تو طمع نکنند و ناتوان‌ها در عدالت تو مأیوس نگردند.»

به او گفتم که اولین گام را باید او بردارد و امروز عصر پس از اقامهٔ نماز، برای مردم سخنرانی کند؛ بگوید علی از دین خارج شده و او قاتل عثمان است. گفتم: «به دنبال سخنرانی تو، ما عده‌ای را اجیر می‌کنیم و آن‌ها را بین مردم خواهیم فرستاد تا ضد علی تبلیغ کنند. او را لعن کنند و خارج از دین بخوانندش. باید هر روز، بلکه هر ساعت تبلیغات ضد علی را گسترش دهیم. امامان جماعت مساجد شام را جمع کن و از آنان بخواه که از لعن و ناسزا و نفرین علی نهراسند. باید از علی چهره‌ای وحشتناک در بین مردم بسازیم.»

نامه‌های علی در اطرافم پراکنده است. برخی از آن‌ها را چند بار خوانده‌ام. برخی از آن‌ها در واقع جواب نامه‌های معاویه است و معاویه چه‌قدر خود را خوار کرده که با نوشتن نامه به علی پاسخ‌هایی گزنده و کوبنده دریافت کرده است. او خود را با کسی برابر دانسته که در قلب محمد جای داشت؛ در حالی که فراموش کرده پدر و اقوامش و نیز خودش، جزء آخرین کسانی بودند که با فتح مکه به‌دست محمد، ایمان آوردند.