بریده‌هایی از کتاب انسان در جست‌وجوی معنا

تأکید بر روی مسئولیت‌پذیری از ضرورت‌های لوگوتراپی است. یعنی «طوری زندگی کنید که گویی بار دومی است که به دنیا آمده‌اید و در حال ارتکاب خطاهای زندگی اولتان هستید، پس مراقب رفتارهایتان باشید.»

از آنجایی که هر موقعیتی در زندگی چالشی جدید پیش پای انسان قرار می‌دهد، پس باید سؤال دربارهٔ معنای زندگی را به خود او برگردانیم. یعنی انسان نباید بپرسد که معنای زندگی او چیست، بلکه باید متوجه شود این خود اوست که باید پاسخ این سؤال را بدهد. اگر بخواهم در یک جمله خلاصه کنم، هر انسانی مورد پرسشِ زندگی قرار می‌گیرد و او با پاسخ به آن پرسش می‌تواند پاسخگوی زندگی خود باشد و تنها از راه مسئولیت‌پذیری است که می‌تواند به آن برسد.

«بهترین حرکت مهره در بازی چیست؟» کاملاً مشخص است که حرکت خوب یا بهترین حرکت بدون درنظرگرفتن شرایط بازی و شخصیت حریف معنایی ندارد. همین شرایط برای زندگی انسان هم صدق می‌کند. هیچ‌کس نباید به دنبال معنای مطلق در زندگی باشد. هر انسان در زندگی وظیفه و مأموریت ویژه‌ای دارد تا به هدفی که منتظر محقق‌شدن به دست اوست رسیدگی کند.

معنای زندگی از شخص به شخص، از روز به روز، و ساعت به ساعت تغییر می‌کند.

گاهی ناکامی در یافتن معنای زندگی با قدرت‌طلبی جایگزین می‌شود؛ به‌خصوص اصلی‌ترین شکل آن، یعنی پول‌پرستی. در جایی دیگر ناکامی در یافتن معنا با عامل دیگری به نام لذت‌طلبی ربوده می‌شود و به همین دلیل اغلب ناکامی‌های وجودی با لذت‌های جنسی جایگزین می‌شوند و ورود آنها به خلأ وجودی انسان را به وضوح می‌توان احساس کرد.

درواقع ملالت و بی‌حوصلگی مشکلات بیشتری را نسبت به اضطراب به‌وجود می‌آورد و مردم را بیشتر وادار می‌کند تا به روانپزشک مراجعه کنند. این‌گونه مشکلات به‌صورت جدی در حال افزایش هستند، چراکه ماشینی‌شدن زندگی انسان‌ها اوقات بیکاری بیشتری را به دنبال داشته و مردم نمی‌دانند با وقت اضافی‌شان چه کنند.

به این معنی که دیگر سنت‌ها و آداب و رسوم رفتار او را کنترل نمی‌کنند. هیچ غریزه‌ای به او نمی‌گوید که چه کند و هیچ سنتی او را مجبور به انجام‌دادن کاری نمی‌کند. حتی گاهی خود او هم نمی‌داند به چه کاری تمایل دارد. در عوض او به پیروی از اعمال دیگران (همرنگ جماعت شدن) تمایل پیدا می‌کند یا ناخودآگاه کاری را می‌کند که دیگران از او می‌خواهند، که این خود نوعی دیکتاتوری است.

سلامت ذهنی نیاز به مقدار مشخصی تنش دارد. تنش میان چیزی که فرد به دست آورده و چیزی که انتظار می‌رود با آن مواجه شود یا فاصلهٔ بین چیزی که فرد هست و چیزی که به آن تبدیل می‌شود.

کسانی که می‌دانستند کار یا وظیفه‌ای برای انجام‌شدن در انتظار آنهاست شانس بیشتری برای زنده‌ماندن داشتند.

«کسی که چرایی برای زندگی‌کردن داشته باشد از عهدهٔ چگونگی آن برخواهد آمد.»

لوگوتراپی وظیفه دارد بیمار را در پیداکردن معنا و مفهوم در زندگی یاری کند.

«لوگو» یک لغت یونانی به معنای «معنی» است.

لوگوتراپی در مقایسه با روانکاوی کمتر به گذشته توجه دارد و کمتر درون‌گراست. لوگوتراپی بیشتر به آینده توجه دارد، یعنی توجه به معنایی در زندگیِ فرد که باید باقی عمر خود را صرف شکوفایی آن کند. (در حقیقت لوگوتراپی روان‌درمانیِ معنامحور است.)

زندگی یعنی پذیرش مسئولیت برای پیداکردن پاسخ مناسب در مقابل مشکلات و انجام مأموریت‌هایی که سدّ راهِ هر فرد قرار می گیرد.

اسپینوزا در کتاب «اخلاق» می‌گوید: «عواطفِ درحال رنج به محض اینکه تصویر دقیق و روشنی از آنها ترسیم شود، از رنج‌کشیدن باز می‌ایستند.»

خوشبختی باید اتفاق بیفتد، و همین امر برای موفقیت هم صدق می‌کند: باید بدون آنکه به آن اهمیت داده باشی اجازه دهی اتفاق بیفتد. از شما می‌خواهم به ندای درونتان گوش کنید، و به بهترین شکل ممکن برای تحقق آن تلاش کنید؛ و در نهایت در درازمدت خواهید دید که -توجه داشته باشید که می‌گویم در درازمدت!- موفقیت به دنبال شما خواهد آمد، زیرا شما فراموش کرده بودید که به آن فکر کنید.»

اگر معنایی در زندگی وجود دارد پس باید معنایی هم در رنج باشد، رنج همانند مرگ و سرنوشت قسمت جدانشدنی زندگی است. بدون مرگ و رنج زندگی انسان کامل نمی‌شود. بشر سرنوشت خود را با تمام درد و رنجش می‌پذیرد، حتی در بدترین شرایط فرصتی دوچندان به خود می‌دهد تا معنای عمیق‌تری به زندگی‌اش ببخشد.

. حالا که دیگر زندانیان آزاد شده بودند، تصور می‌کردند این فرصتِ آزادی را می‌توانند به هرزگی و وحشی‌گری سپری کنند. تنها چیزی که برای آنها تغییر کرده بود جایگاهشان بود که از فرد ستم‌دیده به ستمگر تبدیل شده بودند، و به‌جای شیء بودن کسانی شده بودند که با اراده و با بی‌رحمیِ تمام بیدادگری می‌کردند. آنها رفتارهای زشت خود را با توجه به تجارب وحشتناک گذشته‌شان توجیه می‌کردند.

«کسی که چرایی برای زندگی‌کردن دارد، از عهدهٔ چگونگی آن برخواهد آمد.»

هرکس باید خودش معنای زندگی را پیدا کند و مسئولیت آن را بپذیرد.