بریده‌هایی از کتاب هوش هیجانی

اگر کسی می‌خواهد در جهان واقعی کار و تلاش کند، لازم است که نوع متفاوتی از هوش را به کارگیرد که با آن هوشی که در کلاس‌ها و کتاب‌خانه‌های دانشگاه مطرح است تفاوت دارد. دانش و توانمندی‌های شناختی فرد به‌تنهایی تضمین‌کنندهٔ موفقیت او در زندگی نیست.

برای رسیدن به موفقیت به چیزی بیشتر از ضریب هوشی نیاز دارد. موفقیت نیازمند داشتن مهارت‌های اجتماعی و هیجانی و همچنین مهارت در ارتباط و گفتگو با دیگران است. این‌ها مهارت‌های زندگی هستند که در کلاس درس آموخته نمی‌شوند بلکه آنها را می‌توان با زندگی در یک مدرسهٔ شبانه‌روزی، رفت‌وآمد در مراکز عمومی، عضویت در باشگاه‌های اجتماعی، عضویت در تیم‌های ورزشی و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی داوطلبانه یاد گرفت.

آیا هنوز گمان می‌کنید که ضریب هوشی تنها عامل تعیین‌کنندهٔ موفقیت فرد در زندگی است؟ دوست من، اگر چنین فکر می‌کنید پس هر فرد موفقی که امروزه می‌بینید از مدیر عامل شرکت‌ها گرفته تا رئیس جمهور، تا رهبران فکری و کارآفرینان موفق همه و همه باید دانش‌آموختهٔ دانشگاه هاروارد، استنفورد یا MIT باشند با مدرک دکتری.

اگر شما دارای توانایی‌های شناختی و ضریب هوشی بالایی باشید موهبت بسیار بزرگی است. چیزی که من می‌گویم این است که هم باید EQ (هوش هیجانی) و هم IQ (ضریب هوشی) خوبی داشته باشید؛ چرا که این دو مکمل یکدیگر هستند و در کنار هم شانس شما برای رسیدن به موفقیت در جهان واقعی را افزایش می‌دهند.

اگر بتوانید هوش هیجانی خود را افزایش دهید تا حمایتگر ضریب هوشی بالای شما باشد، می‌توانید به دستاوردهای بزرگی در زندگی برسید. با این حال، اگر از من بخواهید که از بین این دو نوع هوش یا مهارت یکی را انتخاب کنم، من هوش هیجانی را انتخاب می‌کنم.

فردی که دارای ضریب هوشی متوسط و هوش هیجانی بالا باشد در جهان امروز شانس بیشتری برای موفقیت دارد تا فردی که ضریب هوشی بالا ولی هوش هیجانی ضعیف داشته باشد.

هوش شناختی یا توانایی فکری یک فرد همواره به عنوان معیاری برای توانایی او در به‌یادسپاری اطلاعات یا انجام محاسبات مطرح بوده‌است.

هزاران نفر از مدیران عامل شرکت‌های بزرگ، رهبران جهانی و بنیان‌گذاران شرکت‌های سرشناس کسانی بوده‌اند که از دبیرستان اخراج شده‌اند. اگر ضریب هوشی تنها ملاک موفقیت فرد باشد، آنگاه این واقعیت را چگونه می‌توان توضیح داد؟

واقعیت این است که موضوع به همین سادگی نیست که یک عامل تنها مانند ضریب هوشی را تعیین‌کنندهٔ موفقیت بدانیم. ترکیبی از چند عامل در کنار هم است که می‌تواند به شما کمک کند در جهان واقعی به رشد و پیشرفت برسید و مهم‌ترین آنها عبارتند از مهارت‌های هیجانی و اجتماعی.

دستیابی به هوش هیجانی بالا به همراه دیگر مهارت‌های اجتماعی و روان‌شناختی می‌تواند شانس موفقیت شما را به شدت افزایش دهد.

هوش هیجانی یعنی توانایی تشخیص احساسات و هیجانات خود و دیگران و توانایی مدیریت این هیجانات به شیوه‌ای درست و مؤثر تا اینکه به نتیجهٔ مطلوب برسد. در اصل، هوش هیجانی (EQ) به معنای هنر و مهارت درک، مدیریت و ارزیابی هیجانات است با هدف دست‌یابی به نتیجه و برون‌داد مثبت دلخواه.

این اصطلاح در سال ۱۹۹۵ توسط دانیل گلمن و از طریق کتاب تحول آفرینش با عنوان «هوش هیجانی» رایج شد و بر سر زبان‌ها افتاد. با این حال، هوش هیجانی به عنوان یک اصطلاح نخستین بار توسط مایکل بلدوک در واسط قرن بیستم به‌کار گرفته شد. هوش هیجانی به معنای پایش احساسات هم خود و هم دیگران، تمایزگذاری میان هیجانات، شناسایی احساسات و به‌کارگیری این اطلاعات مربوط به احساسات و هیجانات به منظور هدایت اندیشه‌ها و اعمال در جهت مثبت است. این تعریف تعریفی گسترده‌تر و کلی‌تر از هوش هیجانی است. اگرچه میان اعضای جامعهٔ علمی درمورد تعریف این مسأله اختلاف نظر وجود دارد، دیدگاه کلی و رایج این است که هوش هیجانی یعنی مهارت شناسایی، درک و مدیریت احساسات و هیجانات.

مدل توانایی هوش هیجانی این مدل هوش هیجانی توسط مایر و سالووی ایجاد شد و آنها ضریب هوش هیجانی را این‌گونه تعریف کردند: توانایی تشخیص، ارزیابی و تولید صحیح هیجانات به منظور تسهیل تفکر، دستیابی به درک بهتر از هیجانات و مدیریت آنها برای ارتقای رشد شناختی و هیجانی.

۱- تشخیص هیجانات شامل تشخیص نشانه‌ها و سرنخ‌های زبانی و غیرزبانی برای درک هیجانات فرد.

۲- استدلال کردن یا استفاده از این هیجانات برای تسهیل تفکر و فعالیت فکری برای مثال، بهره‌گیری از هیجانات در راستای پیشنهاد راه‌حل یا بررسی موقعیت. این به ما کمک می‌کند که تمرکز و توجه خود را روی چیزها و مسائل درست معطوف کنیم و در برابر شرایط واکنش درست نشان دهیم. این مسأله بر کل فرآیند خلاق تأثیر مثبت دارد.

۳- درک هیجانات هیجانات انسان بسیار پیچیده است و معناهای مختلفی می‌تواند داشته باشد که به ما در درک وضعیت احساسی و ذهنی دیگران کمک می‌کند. به ما کمک می‌کند که احساسات دیگران را بفهمیم و بدانیم دلیل آن احساسات چیست.

۴- تنظیم (یا مدیریت) هیجانات این به معنای مدیریت هیجانات خود و دیگران از طریق پاسخ‌دهی مناسب به آنهاست. برای نمونه، شما می‌دانید که به یک فرد عصبانی یا غمگین چه واکنشی نشان دهید.

کنترل هیجانات خود و دیگران یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های هوش هیجانی است

مدل ترکیبی هوش هیجانی این مدل هوش هیجانی بر اساس ۲۵ مشخصهٔ هوش هیجانی شناسایی‌شده توسط دانیل گلمن پایه‌گذاری شد که بسیاری از مؤلفه‌ها شامل کار گروهی، گرایش به خدمت، انگیزهٔ انجام کارها تا خودهشیاری را دربرمی‌گیرد.

۱- خودهشیاری خودهشیاری یعنی توانایی شناسایی و تشخیص هیجان و احساسی که آن را تجربه می‌کنیم. ما برای بررسی دقیق آن چیزی که احساس می‌کنیم و برای چگونگی مدیریت آن باید به درون خود رجوع کنیم. خودهشیاری شامل خودباوری نسبت به توانایی‌های خویشتن است و همچنین آگاهی هیجانی از اینکه چه احساسی داریم و اثرات هیجانی بعدی آن چه خواهد بود.