بریده‌هایی از کتاب آسو

-ما را به کجا می‌برند؟ -به دور-اونتاش... تندیس ایزدان را از آنجا به نینوا می‌برند... مرد زمزمه کرد: «نینوا کجاست؟» آسو ساکت ماند. فقط شنیده بود جائیست بسیار دور، در میان دو رود...

این خدا که دریاها را می‌شکافت و ماهی دریا از او اطاعت می‌کرد، حالا کجاست؟ چرا خاموش مانده و به ما کمک نمی‌کند؟ لارسا با تأمل گفت: «من هم اینسوالها را از خودم پرسیده‌ام. خدا وقتی عذابش را از مردم نینوا دور کرد که دلهای آنها لرزید و بسویش برگشت. شاید خاموشی خدا از خاموشی بندگانی است که ستم را می‌پذیرند و تن به آن می‌دهند. تا وقتی خودمان خاموش بمانیم از او هم نوری بر ما نمی‌تابد.» -چه باید کرد؟ لارسا با جدیت گفت: «من هرجا ستمی دیدم، خاموش نماندم! تو هم نترس و خاموش نمان! از آنچه هستی برده‌تر نخواهی شد. برای آنچه داری و برای آنچه نداری، بجنگ!»

دستی شانۀ پسر جوان را تکان داد و پسر سرش را از میان بازوهایش بیرون کشید. نوای وهم‌انگیز کوفتن بر طبلها، دوباره شروع شده بود. به خودش گفت: «من نباید اینجا باشم... نباید...»

«انسان چه بی‌نواست... چون غذا نباشد گرسنه است و چون آب نباشد تشنه... دیو بیماری بر او هجوم می‌آورد و سختی روزگار بر زانوها خمش می‌کند... برهنه از مادر زاده شده و برهنه در خاک خواهد خفت. بدی بر او چیره است و غم بر نهادش ابدی است. چه بی‌نواست انسان...»

انسان چه بی‌نواست... چون غذا نباشد گرسنه است و چون آب نباشد تشنه... دیو بیماری بر او هجوم می‌آورد و سختی روزگار بر زانوها خمش می‌کند... برهنه از مادر زاده شده و برهنه در خاک خواهد خفت. بدی بر او چیره است و غم بر نهادش ابدی است. چه بی‌نواست انسان...

گناه ساده و لذت‌بخش است، اما زیستن در روشنائی، دشوار

او جز خواندن و نوشتن، مهارت دیگری نداشت!

آدمها به این دنیا می‌آیند و روزی هم می‌روند. اما نه آمدنشان به اختیار خودشان است و نه رفتنشان. در میان این آمدن و رفتن، و در زمانی کوتاه که سرنوشت، بودن را بجای نیستی به آنها هدیه داده، چه می‌کنند؟ مرد برای زندگی خودش و خانواده‌اش، فرسوده می‌شود. زن بعد از آنکه چند شکم زائید، تکیده می‌شود. جوان، پیر می‌شود و صورت صاف و شادابش پژمرده می‌شود. چشمهایش را می‌چرخاند و می‌بیند که ناگهان خمیده شده است و نفهمیده برای چه آمده و چه کرده و چه دستی او را به چه سویی کشانده است!

اگر در آن برکه خشکیده مانده بود حتما می‌مرد. اما آن چیزی که از مردن بدتر است، ناامیدی است.

شاید خاموشی خدا از خاموشی بندگانی است که ستم را می‌پذیرند و تن به آن می‌دهند. تا وقتی خودمان خاموش بمانیم از او هم نوری بر ما نمی‌تابد.»

«آری... برای شکستن قدرت یک زورمند، هماوردی چون خود او لازم است.»

«اما آشوربانیپال احمق نیست. او می‌داند که بسیاری از آنها که وانمود می‌کنند دوستش دارند، از او متنفرند. مثل مار فس‌‌فس می‌کنند و علیه‌اش توطئه می‌چینند...»

آدمها به این دنیا می‌آیند و روزی هم می‌روند. اما نه آمدنشان به اختیار خودشان است و نه رفتنشان. در میان این آمدن و رفتن، و در زمانی کوتاه که سرنوشت، بودن را بجای نیستی به آنها هدیه داده، چه می‌کنند؟ مرد برای زندگی خودش و خانواده‌اش، فرسوده می‌شود. زن بعد از آنکه چند شکم زائید، تکیده می‌شود. جوان، پیر می‌شود و صورت صاف و شادابش پژمرده می‌شود. چشمهایش را می‌چرخاند و می‌بیند که ناگهان خمیده شده است و نفهمیده برای چه آمده و چه کرده و چه دستی او را به چه سویی کشانده است!»

«انسان چه بی‌نواست... چون غذا نباشد گرسنه است و چون آب نباشد تشنه... دیو بیماری بر او هجوم می‌آورد و سختی روزگار بر زانوها خمش می‌کند... برهنه از مادر زاده شده و برهنه در خاک خواهد خفت. بدی بر او چیره است و غم بر نهادش ابدی است. چه بی‌نواست انسان...»

. چنگال سرد شبح، بختک مرگ و مه قیرگون، همگی به یکباره از میان رفتند. چندین‌بار پلک زد تا توانست چشمهایش را در نور اتاق، باز کند و چهره آشنایی را مقابل خودش ببیند. شیموت با کاسه بزرگی که بخار از آن بر می‌خاست، مقابلش ایستاده بود و نیشخند می‌زد:

«این را درخت زندگی بدان! همه آدمها بر درخت زندگی سوار‌اند. باید شاخه خود را پیدا کنند، از آن بالا بکشند و جلو بروند. اما به کدام طرف؟ هر شاخه‌ای خود به دهها شاخه دیگر تبدیل می‌شود که هرکدام سوی خود را می‌روند. اگر شاخه‌ای را رها کنی و بر شاخه دیگر بروی، راهت عوض می‌شود. دهها راه، صدها راه، که هریک به سرنوشتی می‌انجامد.

با عجله، شالی روی دامن چین‌دار و کوتاه لباس کتانی‌اش بست و گیوه‌هایش را به پا کرد. پله‌های خشتی را که پایین رفت، هیچ کس را در سرسرای مهمانخانه ندید. میزهای پهن چوبی و نیمکتهای بی‌قواره، خالی و مغموم بودند. نه خبری از سابیوم پیر بود و نه از دخترش آندیا تا مثل هر صبح با خنده شیطنت‌آمیزش، به نظربازی‌های پسرک پاسخ دهد. زیر لب غرید: «همه بیدار شدند و رفتند جز من...»

آن چیزی که از مردن بدتر است، ناامیدی است

مرز مرگ تا رهائی، مرز ناامیدی تا امید، چقدر نزدیک بود

هر جنگی آزادی نمی‌آورد... اولین چیزی که می‌آورد خون است...»