بریده‌هایی از کتاب جهان بینی توحیدی

نظام موجود، نظام احسن و اکمل است.

نظام موجود، نظام احسن و اکمل است.

نظام موجود، نظام احسن و اکمل است.

مدینه فاضله اسلامی مدینه ضدّ تبعیض است نه ضدّ تفاوت. جامعه اسلامی جامعه تساویها و برابریها و برادریهاست، اما نه تساوی منفی، بلکه تساوی مثبت. تساوی منفی یعنی به حساب نیاوردن امتیازات طبیعی افراد و سلب امتیازات اکتسابی آنها برای برقراری برابری؛ تساوی مثبت یعنی ایجاد امکانات مساوی برای عموم و تعلق مکتسبات هر فرد به خودش و سلب امتیازات موهوم و ظالمانه.

انسان در نظام شرک هر لحظه به سویی و به جانب قطبی کشیده می‌شود، خسی است بر دریا، موجها هر لحظه او را در جهتی با خود می‌برند؛ اما در نظام توحیدی مانند یک کشتی مجهز به دستگاههای راهنمایی است، در یک حرکت منظم و هماهنگ تحت فرمان مقامی خیرخواه.

جهان به باطل و بازی و عبث آفریده نشده است؛ هدفهای حکیمانه در خلقت جهان و انسان در کار است؛ هیچ چیزی نابجا و خالی از حکمت و فایده آفریده نشده است.

جهان‌بینی توحیدی به حیات و زندگی معنی و روح و هدف می‌دهد، زیرا انسان را در مسیری از کمال قرار می‌دهد که در هیچ حد معینی متوقف نمی‌شود و همیشه رو به پیش است.

شناخت انسان، از انسان جدا نیست بلکه اصلی‌ترین و گرامی‌ترین بخش وجود اوست.

توحید ذاتی به معنی نفی ثانی داشتن و نفی مثل و مانند داشتن است و توحید صفاتی به معنی نفی هرگونه کثرت و ترکیب از خود ذات است.

برخی از کارها را به عنوان علامت یک سلسله مقصودها و ابراز نوعی احساسات انجام می‌دهیم، مانند اینکه به علامت تصدیق، سر خود را رو به پایین می‌آوریم و به علامت فروتنی، دم در می‌نشینیم و به علامت تعظیم و تکریمِ شخص دیگر خم می‌شویم.

برخی از کارها را به عنوان علامت یک سلسله مقصودها و ابراز نوعی احساسات انجام می‌دهیم، مانند اینکه به علامت تصدیق، سر خود را رو به پایین می‌آوریم و به علامت فروتنی، دم در می‌نشینیم و به علامت تعظیم و تکریمِ شخص دیگر خم می‌شویم.

پرستش نوعی رابطه خاضعانه و ستایشگرانه و سپاسگزارانه است که انسان با خدای خود برقرار می‌کند.

شناخت خدای یگانه به عنوان کاملترین ذات با کاملترین صفات، منزّه از هرگونه نقص و کاستی، و شناخت رابطه او با جهان که آفرینندگی و نگهداری و فیاضیت، عطوفت و رحمانیت است، عکس‌العملی در ما ایجاد می‌کند که از آن به «پرستش» تعبیر می‌شود.

در سراسر جهان یک اراده واحد و مشیت واحد و نظم واحد مشاهده می‌کنیم و این خود نشان می‌دهد که جهان ما «یک کانونی» است نه «دو کانونی» و «چند کانونی».

ما خدا را، هم «ثنا» می‌گوییم و هم «تسبیح» می‌کنیم. آنگاه که او را ثنا می‌گوییم، اسماء حسنی و صفات کمالیه او را یاد می‌کنیم، و آنگاه که او را تسبیح می‌گوییم، او را از آنچه لایق او نیست منزّه و مبرّا می‌شماریم و در هر دو صورت، معرفت او را برای خودمان تثبیت می‌کنیم و به این وسیله خود را بالا می‌بریم.

دسته اول که صفات کمالی است و خداوند به آنها متّصف است «صفات ثبوتیه» نامیده می‌شود و دسته دوم که از نقص و کاستی ناشی می‌شود و خداوند از اتصاف به آنها منزّه است «صفات سلبیه» نامیده می‌شود.

هر علمی از علوم طبیعت در عین اینکه از یک نظر طبیعت‌شناسی است، از دیده‌ای دیگر و با نظری عمیق‌تر خداشناسی است.

قرآن کریم خداوند را با صفاتی از قبیل «قیوم»، «غنی» و «صمد» یاد می‌کند و به این وسیله یادآوری می‌کند که سراپرده هستی نیازمند به حقیقتی است که «قائم» به آن حقیقت باشد. آن حقیقت، تکیه‌گاه و نگهدارنده همه چیزهای محدود، نسبی و مشروط است. او بی‌نیاز است، زیرا همه چیز دیگر نیازمند است. او «پُر» و کامل (صمد) است، زیرا همه چیز دیگر غیر از او از درون خالی است و نیازمند به حقیقتی است که درون او را از هستی «پر» کند.

نیروی عقل و اندیشه انسان که برخلاف حواس، تنها به ظواهر قناعت نمی‌کند و شعاع خویش را تا درون سراپرده هستی نفوذ می‌دهد، حکم می‌کند که هستی نمی‌تواند منحصر و محدود به این امور محدود و متغیر و نسبی و مشروط و نیازمند بوده باشد.

موجودات محسوس و مشهود، چه از نظر اصل هستی و چه از نظر کمالات هستی، موجوداتی نسبی می‌باشند؛ یعنی اگر فی‌المثل آنها را به بزرگی و عظمت یا به توانایی و قدرت و یا به جمال و زیبایی و یا به سابقه و قدمت و حتی به هستی و «بود» توصیف کنیم، از جنبه مقایسه با اشیاء دیگر است.