بریده‌هایی از کتاب بایگانی همیشگی

ولی معنادارترین واکنش به آژانس، از جایی راه افتاد که تمامی کسب‌وکارهای اینترنتی و پایگاه‌های معروف، نشانی خود را از http به https تغییر دادند و راه را بر هر طرف ثالثی که می‌خواست ترافیک اینترنتی را پایش کند بستند. از سال ۲۰۱۶ هم شاهد دگرگونی عظیمی در عرصهٔ اینترنت بودیم که در آن حجم ترافیک رمزگذاری شده، از ترافیک معمولی پیش افتاد.

دو روزی که از شروع جلسات بازجویی گذشت، دیدم لباس‌های تمیزم تموم شده و واسهٔ همین رفتم خرید. مأمورها هم دنبالم اومدن و حتی توی بخش لباس‌های زنونه هم ول‌کن نبودن. با خودم گفتم لابد تو اتاق پرو هم می‌خوان بیان، که بگن این رنگ بهت نمی‌آد، اون قرمزه رو بپوش. توی این فکرها بودم که تلویزیون بالای اتاق پرو یهو عکسم رو نشون داد و گوینده گفت: «دوست دختر ادوارد اسنودن.» پریدم وسط و نگاه کردم که چه‌جوری همهٔ عکس‌هام رو نشون می‌دن. دست بردم و تلفنم رو بیرون آوردم و این اشتباه بزرگ رو مرتکب شدم که اسمم رو گوگل کنم. خشکم زد. همه جا نوشته بودن رقاص بودن و هرزه و فاحشه و این‌ها. مردم هم مثل همین مأموران فدرال پیشاپیش بهم برچسب زده بودن.

همهٔ حرف‌ها گفته شده و دیگر توی روسیه گیر افتاده بودیم و توی آن فرودگاه چهل شبانه روز را سر کردیم. در آن روزها از ۲۷ کشور مختلف درخواست پناهندگی کردم که هیچ‌کدام‌شان میلی به افتادن زیر ضرب فشارهای سیاسی آمریکا نشان ندادند و برخی از آن‌ها درخواستم را به محض فرستادن، برگشت دادند. برخی هم می‌گفتند که طبق قوانین خاص آن کشورها باید ابتدا خودم را به داخل مرزهایشان برسانم و بعد درخواست پناهندگی کنم که این کار هم ناممکن بود. سرانجام تنها نهادی که به من روی خوش نشان می‌داد شعبهٔ برگر کینگ فرودگاه بود که همیشه یک گوجه و پیاز اضافی به من می‌داد.

پیشنهاد لورا این بود که یک فیلم هم از من بگیرد که همزمان با مقالهٔ ایون درگاردین، در اینترنت منتشر شود. قرار بود در این فیلم من به‌تنهایی مسئولیت همهٔ آن افشاگری را بپذیرم و خودم را منبع اخبار مربوط به پایش انبوه معرفی کنم. اگرچه لورا همهٔ آن هفته را فیلم گرفته بود ـ که بیشترش بعدها در مستندی استفاده شد که با آن جایزهٔ اسکار را گرفت ـ باز هم از من یک بریدهٔ فیلم اختصاصی گرفت که در آن مستقیم به دوربین نگاه می‌کردم و حرف می‌زدم. همان‌جا و در همان لحظه، دوربین را روشن کرد و من به حرف درآمدم: «اسم من ادوراد اسنودنه. من... ۲۹ سالمه.» سلام دنیا!

وقتی با XKEYSCORE کار می‌کنی، دو چیز مشترک درمورد همهٔ مردم دنیا دستت می‌آید: اول اینکه تقریباً همهٔ مردم دنیا دست‌کم یک‌بار فیلم یا عکس‌های مستهجن را تماشا کرده‌اند و دیگر اینکه روی کامپیوتر همه، عکس‌های خانوادگی خودشان حتماً پیدا می‌شود. این دو قانون، در مورد مردم از هر دسته‌ای، از هر نژاد و سن و ملیتی صادق بود و از بدجنس‌ترین تروریست تا موجه‌ترین شهروند ـ که شاید پدربزرگ آن تروریست هم بود ـ همه‌شان روی کامپیوترهای خود، این دو محتوا را داشتند.

می‌شد ادعا کرد که رمزگذاری، یگانه راه مقابله با هرگونه پایش و نظارت دیگری است. اگر شما همهٔ داده‌های خودتان را به همین شیوه رمزگذاری و این روش را در تمامی ارتباطات خود رعایت کرده باشید (به این معنا که داده‌های انتقالی شما در مبدأ رمزگذاری‌شده و در مقصد با کلیدی که فرستاده‌اید باز شوند) آن‌وقت دیگر هیچ نهاد و هیچ آژانسی در دنیای اطلاعات، نمی‌تواند آن‌ها را بخواند و بفهمد. شاید این داده‌ها را شنود و جمع‌آوری کنند اما هیچ چیز دست‌شان را نخواهد گرف

این را بارها تجربه کرده و درستی آن را دیده‌ام و خود شما هم که دفعهٔ بعد فایلی را روی دیسک خودتان می‌ریزید، به این نکته دقت کنید که چرا کپی‌کردنش این‌قدر طول می‌کشد و پاک کردنش آنی است. پاسخ هم این است که فرآیند پاک‌کردن، در عمل کاری به خود فایل ندارد و فقط نشانی آن را پاک می‌کند. راحت‌تان کنم: کامپیوترها برای رفع اشتباه و تصحیح آن ساخته نشده‌اند. این وسایل فقط آن را مخفی می‌کنند و تازه فقط از دید کسانی که نمی‌دانند چگونه در دل آن جستجو کنند.

گاس به روزنامه‌نگارانی که از او سؤالاتی کردند گفت که سازمان این قابلیت را یافته که همهٔ تلفن‌های هوشمند آن‌ها را حتی در حالت خاموش هم ردیابی کرده و بر همهٔ مکالمات و ارتباطات آن‌ها نظارت داشته باشد. حواستان باشد که این‌ها خبرنگاران رسانه‌های داخلی بودند؛ روزنامه‌نگاران آمریکایی. و زمانی که گاس می‌گفت سازمان «می‌تواند» منظورش این بود که سازمان این کار را «می‌کند» و «کرده» و «خواهد کرد». گفتارش تکراری و خسته‌کننده و حتی توهین‌آمیز بود. یکجوری حرف می‌زد انگار کشیش بارگاه سیا بوده: «فناوری سریع‌تر از دولت یا قانون حرکت می‌کند و این‌ها به گردش نمی‌رسند. شما هم به گردش نمی‌رسید: شاید برایتان سؤال پیش بیاید که حقوقتان چه می‌شود و چه کسی مالک حقیقی اطلاعات شماست.»

فهمیدم برای رسیدن به هدفی واحد ممکن است انگیزه‌های متفاوتی در کنار هم کار کنند

نطفهٔ آمریکا را با سرپیچی و نافرمانی بسته‌اند. بیانیهٔ استقلال آمریکا در عمل نوعی شورش و نافرمانی نسبت به قوانین انگلستان بوده و آنچه بنیان‌گذاران آمریکا در آن بیانیه «حق طبیعی» و «قانون طبیعت» خوانده‌اند، حقی بوده که برای خودشان قائل شدند تا به موجب آن از فرامین بزرگ‌ترین ابرقدرت‌های زمانه سرپیچی کنند.

اینکه بگویید حریم خصوصی برایتان اهمیت ندارد و چیزی برای پنهان کردن ندارید، مثل این است که بگویید آزادی بیان برایتان اهمیت ندارد چون چیزی برای گفتن ندارید؛ که آزادی رسانه‌ها برایتان مهم نیست چون اصلاً روزنامه نمی‌خوانید. یا آزادی مذهب برایتان مهم نیست چون اصلاً خداپرست نیستید و در تجمعات مسالمت‌آمیز هم شرکت نمی‌کنید چون که تنبلید و اصلاً از در خانه بیرون نمی‌روید. اینکه یکی از این آزادی‌ها یا همه‌شان برای شما اهمیت ندارند، ضامن این نیست که همین فردا عقیده‌تان عوض نشود و ابداً هم به این معنا نیست که همسایه‌تان مثل شما فکر می‌کند. و دیگر اصلاً به این معنا نیست که شما بنشینید و دست روی دست بگذارید تا دولت آمریکا ذره به ذره ته‌ماندهٔ این آزادی را ـ که مردم در آن سوی دنیا برای یک تکه‌اش جان می‌بازند ـ سر بکشد.

اینترنتی که من در دامان آن بزرگ شدم دیگر داشت فراموش و گم می‌شد. جوانی من هم با آن می‌رفت. آنلاین شدن که همیشه فرآیندی زیبا و ماجرایی خاص بود، اکنون خودش بدل به یک مصیبت شده و حالا تنها دغدغهٔ حفظ حریم شخصی را داشتیم.

هر وقت که اطلاعاتی را آنلاین ذخیره می‌کنید، در عمل از آن سلب مالکیت کرده‌اید و حالا دیگر شرکت‌ها تصمیم می‌گیرند که کدام داده را برایمان نگه دارند و اگر از یکی از فایل‌هایمان خوش‌شان نیامد آن را پاک کنند.

آلمان هم در سال ۱۹۳۹ و بر پایهٔ هدفی مشابه، سرشماری عمومی انجام داد و البته در این کار، فناوری روز کامپیوتر را هم به خدمت گرفت. هدف هم این بود که جمعیت حاضر در رایش سرشماری شده و امکان تسلط و حتی پاکسازی (از یهودیان و کولی‌ها) به وجود بیاید. تازه این پیش از دست‌اندازی آلمان به فراتر از مرزهای خودش بود و برای رسیدن به این هدف، دولت آلمان با سازمانی به نام دهوماگ همکاری کرد که در آن زمان کارت‌های شناسایی سوراخ‌دار برای دولت آلمان ساخت. برای همهٔ شهروندان آلمانی از این کارت‌ها صادر کردند و کامپیوترهای دهوماگ نیز هر فردی را با شمارش سوراخ‌های روی کارتش و از روی ترتیب قرارگیری این سوراخ‌ها می‌شناخت. هویت هر فرد بسته به همین سوراخ‌هایی بود که کامپیوترهای آنالوگ آن زمانه درک‌شان می‌کردند.

در طول تاریخ تنها دو کشور بوده‌اند که مثل آمریکا سیاست پایش انبوه را اجرا کرده‌اند و از قضا هر دو در جنگ جهانی دوم هم حضور داشته‌اند: یکی شوروی که هم‌پیمان آمریکا بود و دیگری آلمان نازی که دشمن به‌شمار می‌آمد. هر دو این کشورها سیاست‌های پایش انبوه مردمانشان را به پیشرفته‌ترین شکل و ابزاری که در اختیار داشتند، اجرایی کردند و بایگانی گسترده‌ای از جمعیت انبوه خود در اختیار داشتند.

در آن زمان فکر دیگری به کله‌ام زد: نسخهٔ علنی این گزارشی که می‌خواندم، اصلاً نسخهٔ اصلاح‌شده نبود و بلکه به‌کل آن را از نو نوشته و تماماً کوچه غلط داده بودند؛ سندی کاملاً جعلی با دروغ‌های ظریف و دقیق و شاخدار که ذهن همه را منحرف می‌کرد و به‌جای اشتباه می‌برد. این دوگانگی در اسناد حیرت‌آور بود آن‌هم برای منی که چندین ماه از عمرم را صرف ساختن نرم‌افزار تشخیص رونوشت‌های همسان کرده بودم. بیشتر وقت‌ها زمانی‌که شما سرگرم کار بر روی دو نسخه از یک سند هستید شباهت‌ها را نمی‌بینید و همه‌چیز در حد چند نشانه‌گذاری و واژهٔ همسان در چشم‌تان دودو می‌زند. ولی تنها نکتهٔ مشابه بین این دو گزارش، عنوان آن‌ها بود.

تا این سند به دستم رسید، تازه فهمیدم که چرا در یافتن‌اش ناتوان بوده‌ام: این سند را حتی از سران اصلی سازمان‌ها هم مخفی کرده بودند. این گزارش در میان قفسه‌های «داده‌های ویژه» قرار داشت که در این بخش از بایگانی چیزهایی نگهداری می‌شد که قرار نبود حتی افراد دارای بالاترین مجوزها آن‌ها را ببینند و به‌ویژه از چشم همان‌ها آن را مخفی می‌کرد. در آن زمان من رده‌ای داشتم که امکان دستیابی‌ام به آن فراهم بود اما بر بالای این گزارش مهری بلندبالا و طویل خورده بود که خلاصه‌اش این می‌شد که فقط عدهٔ معدودی در جهان امکان دیدنش را داشتند.

برای هک کردن یک سیستم باید قوانین حاکم برآن را بهتر از کسانی که آن‌ها را وضع یا اجرا می‌کنند، بدانید.

ولی این را از من داشته باشید: اینکه در یک رمان آینده‌نگر و سیاه برایتان بگویند که دولتی همه‌چیز و همه‌کار آدم‌های متبوعش را تحت‌نظر دارد یک چیز است و اینکه دولتی واقعاً چنین کاری را در دنیای حاضر انجام دهد چیز دیگری. یک نویسندهٔ رمان علمی تخیلی به گردش قلمی از کاری می‌نویسد که انجامش به میلیون‌ها دلار زیرساخت و فناوری نیاز دارد و این خرجی برای نویسنده ندارد. دستیابی به تصویر واقعی آنچه چین در کشور خودش می‌کرد، هوش از کلهٔ آدم می‌پراند؛ اینکه بنشینند و سیستم و فرآیندی را بچینند که اطلاعات و داده‌های روزانهٔ میلیاردها تماس تلفنی، ارتباطات اینترنتی و هرگونه ارتباط دیگر را رصد کرده و همهٔ این‌ها را جایی ذخیره کنند و بر تمامی زندگی جامعه‌ای یک میلیارد و اندی نفری احاطه داشته باشند. اولش از دیدن موفقیت خیره‌کنندهٔ این کشور در انجام چنین کار سترگی جا خوردم و تحسینم برانگیخته شد و اصلاً یادم رفت که هدف پشت پردهٔ این کار چیست.

شرکت‌هایی نظیر گوگل، فیس‌بوک و البته آمازون که پشت پرده و به‌شکل مخفیانه‌ای کار می‌کند و برای دولت آمریکا و نیمی از کاربران اینترنت، فضای ابری دلخواهی را فراهم می‌آورد. هرچند بسیاری از این شرکت‌ها ممکن است قطعات خود را مثلاً در چین تولید کنند اما همچنان تابع قوانین داخلی آمریکا هستند. و این یعنی که در جای خود ممکن است برپایهٔ قوانین سرّی و مخفی آمریکا، به این دولت اجازه بدهند که در داده‌های ذخیره شده در آن‌ها سرک بکشد و در کار هر مرد، زن یا بچه‌ای که پشت یک کامپیوتر نشسته یا حتی گوشی تلفن خانه‌اش را برداشته، فضولی بکنند