بریده‌هایی از کتاب نوشتن مانند بزرگان؛ جلد اول

«وقتی به توصیفی خوب فکر می‌کنید، دنبال توصیفِ باز هم بهتری بگردید.» به جای راضی شدن به چیزی روزمره و معمولی تخیل‌تان را پرواز دهید و فراتر از این سعی کنید کمی حس شوخ‌طبعی داشته باشید، کمی حس ابزورد و کمی حس طنز.

بعضی از نویسنده‌ها و منتقدهای ادبی‌مان، به جای نقد و آسیب‌شناسی روش‌های آموزشی موجود، اصل و اساس آموزش داستان‌نویسی را زیر سؤال می‌برند؛ بله، یک چنین رسولانی هم داریم، با کلی حواری و صحابه. و بیشترِ مدرسان داستان‌نویسی‌مان ــ با همهٔ زحمتی که می‌کشند و بعضی‌های‌شان هم نمی‌کشند ــ دانش به‌روزی ندارند و هنوز دست از شیوه‌های سنتی و تاریخ‌مصرف‌گذشته برنداشته‌اند، و حالا هم که ــ زبان آدم از گفتنش می‌سوزد ــ چند سالی است عده‌ای‌شان رفته‌اند سراغ بازار، و به جای دانش‌های داستانی، میان هنرجوهای‌شان توهم نویسندگی پخش می‌کنند.

موفقیت او برنامهٔ کار روزانهٔ ثابتش بود. او خودش را از دنیای بیرون کاملاً جدا می‌کرد تا بتواند روی نوشته‌اش تمرکز کند. این کار را به دو شیوه انجام می‌داد: اول ماندن در خانه و کشیدن پرده‌ها و دوم کار کردن در شب‌ها، وقتی همهٔ جهان به خواب می‌رفت.

عده‌ای با تیم‌کشی و راه انداختن جنگ و دعواهای زرگری، به ضرب این مجله یا زور آن شبکهٔ اجتماعی، ادای رونق داشتن داستان ایرانی را درمی‌آورند و حواس‌شان به بوی ابتذالی که در این حوالی پیچیده نیست، یا هست و به انگیزهٔ منفعت ناچیزی که می‌برند، خودشان را به ندیدن زده‌اند. عده‌ای بی‌خیالِ باغی که درخت‌های تنومند پیرش یکی‌یکی دارند فرو می‌افتند و به جای‌شان خبری از نهالی نیست، سرشان را کرده‌اند توی لاک خودشان و تنزهِ بی‌عملی را به تردامنی رقصی چنین و چنان میانهٔ میدان ترجیح می‌دهند.

کتابی که در این زمینه به‌شدت توصیه می‌شود، نام‌بازی ۱۹۷۷ نوشتهٔ کریستوفر پی. اندرسن است. این کتاب تداعی‌های نیمه‌خودآگاه و ناخودآگاه نام‌ها را توضیح می‌دهد و برای کمک به آدم‌ها در نام‌گذاری فرزندان‌شان نوشته شده، اما برای داستان‌نویس‌ها هم ارزشی یکه و یگانه دارد.

حالا مدت‌هاست در غیاب جریان یا جریان‌هایی اندیشمند، دوراندیش، نخبه‌گرا و فارغ از جزرومدهای بازار و بادهای موسمی، داستان مدرن ایرانی، مثل ساختمانی متروکه، به حال خودش رها شده، و هر جا که سرک می‌کشی مدام صحبت از بحران است؛ بحران اندیشه، بحران کیفیت، بحران مخاطب... توی روزنامه‌ها و مجله‌ها و خبرگزاری‌ها و سایت‌های ادبی پُر است از فریادهای وامصیبتا برای این حال‌وروز نزار، برای این تیراژهای نحیف، برای این اقتصاد فقیر، و برای این ستاره‌سازی‌های پوشالی.

«هنرمندِ خوب باور دارد هیچ‌کس از چنان شایستگی‌ای برخوردار نیست که او را نصیحت کند. او بالاترین میزان غرور را دارد. و هیچ مهم نیست چه‌قدر یک نویسندهٔ قدیمی را ستایش می‌کند، در واقع می‌خواهد او را شکست دهد.»

به یاد داشته باشید، هرگز از یک بوکسور نمی‌شنوید که بگوید «نه، من از این ضربهٔ کوتاه استفاده نمی‌کنم. این تکنیک محمدعلی بوده.»