بریده‌هایی از کتاب طاعون

آدم‌ها می‌گویند بلا چیزی غیرواقعی است، کابوسی است ترسناک که زود می‌گذرد. ولی همیشه هم زود نمی‌گذرد، آدم‌ها هستند که از کابوسی به کابوسی دیگر کشانده می‌شوند و آن‌هایی که فقط به فکر خودشان هستند، جلوتر از همه، چون احتیاط به خرج نداده‌اند.

طبعآ امروز هیچ‌چیز طبیعی‌تر از این نیست که آدم‌ها از صبح تا شب کار کنند، بعد بروند با ورق‌بازی پول‌شان را ببازند، یا در کافه‌ها جمع شوند و زمانی را که برای‌شان مانده به وراجی بپردازند. ولی شهرها و کشورهایی هم هستند که مردمانش گهگاه چیزهای دیگری هم برای‌شان مطرح است، به‌طور مثال فکری، اندیشه‌ای. البته این موضوع به‌طور کلی زندگی‌شان را عوض نمی‌کند.

او ناچار بود با دست‌های خالی و بی‌مصرف و قلب افسرده کنار این دریا بایستد، بدون هیچ سلاح و هیچ وسیله‌ای برای مبارزه با بیماری

رهایی که داشت نزدیک می‌شد دو چهره داشت، یکی سرشار از شادمانی و دیگری غرق در اشک.

نشان‌دادن گونهٔ خاصی از دربندبودن به‌وسیلهٔ گونه‌ای دیگر، همان اندازه می‌تواند عاقلانه باشد که نمایاندن هر چیزی که واقعآ وجود دارد از طریق چیزی که وجود ندارد. دانیل دوفوئه

اگر برای کارهای خیر اهمیتی بیش از اندازه قائل شویم، در واقع سرانجام تمجیدی غیرمستقیم و قدرتمندانه از شر به‌عمل آورده‌ایم.

خستگی، کار و کمی هم بی‌حالی باعث شده بود خود را به‌دست روند روزمرهٔ زندگی بسپارد، بیش از پیش سکوت اختیار کند و در خود فرو رود، و به انتظارهای همسر جوانش که توقع داشت او را دوست بدارد توجهی نکند. در دنیای مردی که کار می‌کند، تنگدست است، آینده‌ای نامعلوم و کم‌وبیش مسدود دارد و شب دور میز شام ساکت است و حرفی نمی‌زند جایی برای عشق و شور و شوق باقی نمی‌ماند. احتمالا ژان از این بابت رنج می‌برده است. با این همه به زندگی مشترک ادامه داده بود: پیش می‌آید که آدم مدتی طولانی در رنج باشد و خودش متوجه نشود. سال‌ها یکی پس از دیگری سپری شده بودند.

این جملهٔ «من پیش از شما آن‌را تجربه کرده‌ام» بیش‌تر از بدبختی سرچشمه می‌گرفت، تا از کامیابی.

در زندگی یک آدم، همیشه ساعتی از شب یا روز فرا می‌رسد که بزدل می‌شود، و ترسش هم فقط از فرا رسیدن این ساعت است.

فقط این‌را می‌گویم که روی زمین هم بلا وجود دارد و هم قربانی، و باید تا جایی که امکان دارد، از همدست و طرفدار بلاشدن پرهیخت. شاید این قضیه به نظرتان کمی ساده بیاید، نمی‌دانم ساده است یا نه، ولی می‌دانم حقیقت دارد. آن‌قدر دلیل و منطق شنیده‌ام که سرگیجه گرفته‌ام، و کسان دیگری را هم‌چنان به سرگیجه انداخته که به آدم‌کشی رضایت داده‌اند، همچنین باعث شده دریابم که همهٔ بدبختی‌های انسان‌ها از آن‌جا سرچشمه می‌گیرد که به زبانی روشن و صریح حرف نمی‌زنند، آن‌وقت تصمیم گرفتم برای وارد شدن به راه درست، روشن و صریح حرف بزنم و عمل کنم.

شر در این دنیا کم‌وبیش همیشه از نادانی سرچشمه می‌گیرد، و خیر هم اگر هدفش مشخص نباشد، به همان اندازهٔ شر می‌تواند آسیب برساند. آدم‌ها بیش‌تر خوبند تا بد، تازه اصل قضیه هم این نیست. آن‌ها کم‌تر از این امر آگاهند، و این همان چیزیست که پاکدامنی یا فساد خوانده می‌شود. فاسدترین آدم‌ها کسانی هستند که نادانند اما گمان می‌کنند همه‌چیز را می‌دانند، آن‌وقت به خودشان اجازه می‌دهند دیگران را بکشند. روح آدم جنایت‌کار کور است، درنتیجه نه خوبی واقعی در او وجود دارد، نه عشق پاک، و نه روشن‌بینی.

«در کتاب طلایی زندگی قدیسان می‌خوانیم که در زمان پادشاه اومبر در لمباردی واقع در ایتالیا، طاعون چنان کشتاری از مردم کرد که تعداد زنده‌مانده‌ها آن اندازه نبود که بتوانند جسد مردگان را دفن کنند. این طاعون به‌ویژه در رم و پاوی از همه‌جا بیش‌تر قربانی گرفت. آن‌وقت یکی از فرشتگانِ خیر آشکارا در منطقه ظاهر شد و به فرشتهٔ شر که زوبین مرگ در دست داشت فرمان داد خانه‌ها را درهم بکوبد، از هر خانه‌ای به تعداد ضربه‌هایی که بر آن وارد می‌شد، مرده بیرون می‌آمد.»

این‌را هم باید اضافه کنم که طاعون قدرت عاشق شدن یا حتا دوستی را از همه سلب کرده بود. چون عشق به اندکی زمان آینده نیاز دارد، حال آن‌که برای ما جز زمان حال چیزی باقی نمانده بود.

جملهٔ «همیشه کسی گرفتارتر از من در بند وجود دارد» که ورد زبان این‌ها شده بود، تنها مایهٔ امید و دل‌خوشی‌شان بود.

شر در این دنیا کم‌وبیش همیشه از نادانی سرچشمه می‌گیرد، و خیر هم اگر هدفش مشخص نباشد، به همان اندازهٔ شر می‌تواند آسیب برساند.

درواقع اگر نمی‌توانست حقوقی را که اطمینان چندانی به آن نداشت به‌دست آورد، می‌توانست وعده‌هایی را که به او داده شده بود گوشزد کند. ولی اولا رئیس اداره‌ای که او را استخدام کرده بود خیلی وقت پیش مرده بود و از طرف دیگر خودش هم یادش نمی‌آمد چه وعده‌هایی به او داده شده بود. و بالاخره و به‌ویژه، ژوزف گران کلمه‌های مناسبی برای مطرح‌کردن درخواستش نمی‌یافت.

شب‌های من برایم مقدسند. آن‌طور که در ولایت ما می‌گویند: «کار امروز را هرگز نباید برای فردا گذاشت...»

بله، بله، درست است. باید هر چیزی را با اسم خودش نامید. ولی اسم این بیماری چیست؟

ولی جا به اندازهٔ کافی نبود و زنده‌ها برای جادادن کسانی که زمانی برای‌شان عزیز بودند، با مشعل‌های افروخته به‌جان همدیگر می‌افتادند و به‌جای این‌که جسدها را بگذارند و بروند، به درگیری مرگبار ادامه می‌دادند.

شهری خوشبخت، البته اگر بتوان همزمان هم خوشبخت بود و هم گرفته خاطر