بریده‌هایی از کتاب فقر احمق می کند

«انسان به اندازهٔ چیزهایی که می‌تواند نادیده بگیرد ثروتمند است».

هر قدر هم که ثروتمند باشید، پولی که در اختیار دارید محدود است. اگر ۱۰ دلار را خرجِ یک چیز کنید، ۱۰ دلار کمتر برای چیزی دیگر باقی خواهد ماند (حتی اگر آن چیز دیگر ارثی باشد که برای فرزندتان به جا می‌گذارید).

برنامه‌ریزی دو ملاقات در یک ساعت مشخص (تعهدکردن زمانی که نداری) بسیار شبیه کشیدن چک بی‌محل است (خرج‌کردن پولی که نداری).

کمیابی ما را در دیگر جنبه‌های زندگی ناتوان می‌کند. ما را احمق‌تر می‌کند. باعث می‌شود هیجانی‌تر عمل کنیم. در این شرایط نیروی تفکر کمتری خواهیم داشت، از هوش سیّال کمتری برخوردار خواهیم بود، و کنترل اجرایی‌مان نیز کاهش خواهد یافت. و این‌ها زندگی را به‌مراتب دشوارتر خواهد کرد.

حالا می‌توانیم بگوییم که فقرا ظرفیت مؤثر کمتری نسبت به افراد بهره‌مند دارند. دلیل این موضوع نیز نه قابلیتِ کمترِ این افراد، که تسخیرشدن بخشی از ذهنشان توسط کمیابی است.

این یک ویژگی اساسی ذهن است: تمرکز روی یک مفهوم بازدارندهٔ مفاهیم دیگر است. زمانی‌که از یک نفر عصبانی هستید فرایند بازداری رخ می‌دهد، و سخت می‌توانید به ویژگی‌های خوب او فکر کنید: تمرکز روی خصلت‌های آزاردهنده بازدارندهٔ خاطرات خوبی است که با او دارید.

همان‌طور که می‌توان گفت که کمیابی موجب «تمرکز» می‌شود، می‌توان گفت که کمیابی باعث تونل‌زنی می‌شود، یعنی تمرکز تک‌بعدی روی مدیریت کمیابیِ موجود.

کمیابی چیزی بیش از نارضایتی حاصل از کم‌داشتن یک‌چیز است. کمیابی شیوهٔ تفکر ما را تغییر می‌دهد و خود را به ذهن ما تحمیل می‌کند.

به نظر الدار اینکه سندهیل زمانش را صرف شکایت از کمبود زمان می‌کرد تناقض‌آمیز بود.

اصولاً فرزندپروریِ خوب به پهنای باند نیاز دارد. نیازمند تصمیمات پیچیده و ازخودگذشتگی است. بچه‌ها برای انجام کارهایی که دوست ندارند باید تشویق شوند، باید به قول و قرارها پایبند باشید، فعالیت‌هایشان را باید برنامه‌ریزی کنید، با معلم‌هایشان دیدار و بازخوردشان را تحلیل کنید، باید برایشان معلم خصوصی یا کمک‌های اضافی دیگر فراهم کرده و البته به کارشان نظارت کنید. این کارها برای هر کسی با هر قدر منبعی که در اختیار داشته باشد دشوار است. زمانی‌که پهنای باندتان کاهش یابد این وضعیت دو برابر دشوارتر می‌شود. در آن شرایط آزادی ذهنی لازم برای صبرکردن را نخواهید داشت، برای انجام کاری که می‌دانید درست است.

فقر قطعاً فراگیرترین و مهم‌ترین نمونهٔ کمیابی است. وسعت و عمق فقر در دنیای مدرن اعجاب‌انگیز است. یونیسف برآورد می‌کند که هر روز ۲۲ هزار کودک به‌خاطر فقر جان خود را از دست می‌دهند. (۲) تقریباً یک میلیارد نفر آن‌قدر بی‌سوادند که نمی‌توانند نامشان را بنویسند. (۳) نیمی از کودکان جهان زیر خط فقر جهانی زندگی می‌کنند. (۴) تقریباً ۱.۶ میلیارد نفر در جهان به برق دسترسی ندارند. حتی در کشوری مانند ایالات‌متحده فقر شدید و جان‌کاه است. تقریباً ۵۰ درصد از همهٔ کودکان در ایالات‌متحده، بالاخره زمانی مشمول کوپن‌های غذا می‌شوند. (۵) حدود ۱۵ درصد خانوارهای آمریکایی اوقاتی در سال با مشکل تأمین غذا برای خانواده روبه‌رو می‌شوند. (۶)

ما، در دوره‌های فراوانی، زمان و پول را از دست می‌دهیم. بیش‌ازاندازه آسان‌گیر می‌شویم. در مطالعهٔ برداشت محصول در فصل دو، کشاورزان قبل از برداشت فقیر بودند، درحالی‌که می‌توانستند نباشند. اگر بعد از برداشت پولشان را بهتر مدیریت می‌کردند، در پایان دورهٔ برداشت خود را درگیر شرایط نامساعد نمی‌یافتند. آن‌ها تنها به این دلیل پیش از برداشت فقیر می‌شدند که شرایط مالی‌شان را در دوران فراوانی خوب مدیریت نمی‌کردند. این با مشکل قرض‌کردن در هنگام فقر متفاوت است. اینجا مسئله هدردادن پول در زمان فراوانی است. نتیجه چرخه‌ای قابل اجتناب است که تشکیل شده است از تکرار دوره‌های فراوانی که در پی‌شان دوره‌های تهدیدآمیز کمیابی نهفته است.

خودِ فقر ذهن را در تنگنا قرار می‌دهد. حتی اگر آزمایشگری آن دور و بر نباشد که کمیابی را به خاطرمان بیاورد، فقر هوش سیّال و کنترل اجرایی را کاهش می‌دهد. این یافته‌ها اهمیت زیادی در بحثی دارد که در ابتدا آغاز کردیم: بحث دربارهٔ ظرفیت شناختی افراد فقیر. حالا می‌توانیم بگوییم که فقرا ظرفیت مؤثر کمتری نسبت به افراد بهره‌مند دارند. دلیل این موضوع نیز نه قابلیتِ کمترِ این افراد، که تسخیرشدن بخشی از ذهنشان توسط کمیابی است.

تنگنای پهنای باند کنترل انگیزه‌های ناگهانی را برایمان دشوارتر می‌سازد، چه این انگیزهٔ ناگهانی خوردن کیکی باشد که ترجیح می‌دهیم نخوریم، چه گفتن چیزهایی که قصد گفتنشان را نداریم. و ازآنجاکه کمیابی پهنای باند را در تنگنا قرار می‌دهد، می‌توان به این نتیجه رسید که کمیابی نه‌تنها باعث کاهش هوش سیّال که باعث افول خودمهاری نیز می‌شود. به‌این‌ترتیب است که دانش‌آموز استرالیایی با آزمایشگر چینی بدرفتاری می‌کند، مدیر اجرایی که درگیر ارائهٔ قریب‌الوقوعش است با دخترش بدرفتاری می‌کند، و کارمندی که به قبض‌های پرداخت‌نشده‌اش فکر می‌کند با مشتری بی‌مبالات بدرفتاری می‌کند.

در یک مطالعه از بچه‌ها خواسته شده بود که اندازهٔ سکه‌های آمریکایی را به‌وسیلهٔ ابزاری که در اختیارشان قرار گرفته بود تخمین بزنند، سکه‌هایی از یک پنی تا نیم دلار. (۱۱) سکه‌ها به نظر بچه‌های فقیرتر بزرگ‌تر «به نظر رسیده بود» و آن‌ها اندازهٔ سکه‌ها را بسیار بیشتر تخمین زده بودند. (۱۲) اشتباه در تخمین سکه‌های باارزش‌تر، که ربع و نیم دلار ارزش داشت، بیش از همه بود. همان‌طور که غذا تمرکز افراد گرسنه را مال خود می‌کند، سکه‌ها تمرکز بچه‌های فقیر را تسخیر کرده بود.

زمانی‌که افراد گرسنه واژهٔ CAKE را سریع‌تر تشخیص می‌دهند، به این دلیل نیست که تصمیم گرفته‌اند بیشتر روی آن تمرکز کنند. این اتفاق سریع‌تر از آن می‌افتد که آن‌ها بتوانند تصمیمی بگیرند. به همین خاطر است که برای شیوه‌ای که کمیابی در ایجاد تمرکز در ذهن به کار می‌گیرد واژهٔ تسخیر را انتخاب کرده‌ایم. این پدیده منحصر به گرسنگی نیست. یک مطالعه نشان داده که وقتی افرادِ مورد آزمایش تشنه هستند، در تشخیص واژهٔ WATER (به معنای آب) سریع‌تر عمل می‌کنند (بازهم در مقیاس چند ده میلی‌ثانیه). (۱۰) در همهٔ این موارد کمیابی کارکردی ناخودآگاه دارد. کمیابی توجه را تسخیر می‌کند، چه صاحب ذهن بخواهد چه نخواهد. با این همه هم تشنگی و هم گرسنگی کمبودهایی فیزیکی هستند. دیگر شکل‌های غیرجسمی‌تر کمیابی نیز ذهن را تسخیر می‌کنند.

وقتی زمان زیادی داریم لم می‌دهیم و گذر عمر را تماشا می‌کنیم. دقایقی که به‌مرور هدر می‌روند، ساعت‌های هدررفته را می‌سازند. درنهایت از یک روز ۱۶ ساعته شش ساعت استفادهٔ مفید می‌کنیم. یک هفته را صرف کاری می‌کنیم که می‌شد دوروزه انجامش داد.

ضرب‌الأجل‌ها دقیقاً به این خاطر مؤثر هستند که کمیابی ایجاد کرده و ذهن را متمرکز می‌کنند. درست همان‌طور که گرسنگی باعث شده بود غذا در صدر ذهن افرادی قرار بگیرد که در جنگ جهانی دوم دچار گرسنگی مهلک بودند، ضرب‌الأجل نیز باعث می‌شود که کار مورد نظر در صدر ذهن فرد جا بگیرد.

اگر مورچه‌ها این‌قدر کارگران پرکاری هستند، چطور برای این‌همه گشت‌وگذار وقت دارند؟(۱) ماری درسلر، بازیگر زن برندهٔ اسکار ما این کتاب را به این خاطر نوشتیم که برای ننوشتنش وقت نداشتیم.

استدلال ما در این کتاب از یک جهت ساده است. کمیابی ذهن را تسخیر می‌کند، و این موضوع منفعت ناچیزی را به همراه دارد: ما در مدیریت نیازهایی که برایشان تحت فشاریم بهتر عمل می‌کنیم. اما نگاهی جامع‌تر نشان می‌دهد که این منفعت بی‌هزینه نیست: دغدغه‌های دیگر را نادیده می‌گیریم و کارایی‌مان در بقیهٔ امور زندگی کمتر خواهد شد.