بریده‌هایی از کتاب دوپامین، مولکولی با خواص شگفت انگیز

در بیشتر زوج‌ها وقتی عشق دوپامینی به عشق صمیمانه تبدیل می‌شود تعداد دفعات رابطه جنسی کاهش می‌یابد و این طبیعی است، چون ترشح اکسی‌توسین و وازوپرسین ترشح تستوسترون را سرکوب می‌کنند. تستوسترون نیز رهاسازی اکسی‌توسین و وازوپرسین را سرکوب می‌کند. لذا معلوم می‌شود که چرا مردانی که سطح تستوسترون خون آن‌ها بالاتر است تمایل کمتری به ازدواج دارند.

بچه‌ها معمولا این قبیل بازی‌ها را دوست دارند: «وقت خواب شده؟» «چرا؟» «چون باید صبح بری مدرسه» «چرا؟» «چون باید درس بخونی؟» «چرا باید درس بخونم؟» و الی آخر. ارسطو نیز همین بازی را البته با هدفی جدی‌تر انجام داد. او دریافت که ما هر کاری را به خاطر کار دیگری انجام می‌دهیم و سعی کرد دریابد پایان این کارها به کجا می‌رسد. واقعا چرا سر کار می‌رویم؟ چرا به پول نیاز داریم؟ چرا باید هزینه‌ها را پرداخت کنیم؟ چرا می‌خواهیم برق داشته باشیم؟ این رشته تا کجا ادامه پیدا می‌کند؟ آیا چیزی وجود دارد که آن را فقط به خاطر خودش بخواهیم؟ پاسخ ارسطو به این سوآل مثبت بود. به نظر او در پایان رشته این «چراها» به یک چیز می‌رسیم و آن سعادت است.

آینده واقعی نیست. مجموعه فرصت‌ها و امکان‌هایی است که فقط در ذهن ما وجود دارند و معمولا آرمانی جلوه می‌کنند. ما معمولا دوست داریم به بهترین عوالم ممکن فکر کنیم و به این ترتیب آینده در نظرمان جذاب‌تر است

مدار آرزوی دوپامین بسیار نیرومند است و سبب تمرکز فکر، ایجاد انگیزه و هیجان می‌شود. این مدار بر انتخاب‌هایی که انجام می‌دهیم نفوذ و تأثیر زیادی دارد، ولی قدرت آن بی‌حد و حصر نیست.

هلن فیشر مردم‌شناس آمریکایی دانشگاه راتگرز و مشاور علمی یکی از سایت‌های اینترنتی همسریابی می‌گوید نوع تمایل جنسی که به دنبال مصرف تستوسترون ایجاد می‌شود مشابه سایر انگیزه‌های طبیعی مانند گرسنگی است. اگر کسی گرسنه باشد هر غذایی که بخورد سیر می‌شود. وقتی هم که کسی به دلیل مصرف تستوسترون دچار تحریک جنسی می‌شود، نیاز او صرفا یک تمایل جنسی است که الزاما متوجه فرد خاصی نیست. در بسیاری از موارد به ویژه در افراد جوان تماس با هر کسی می‌توانداین نیاز را برطرف کند. در عین حال نیاز جنسی اهمیت چندانی ندارد. هیچ‌کس از عدم ارضای نیازهای جنسی نمی‌میرد. تستوسترون نمی‌تواند افراد را به انجام قتل یا خودکشی وادار کند، اما ترشح دوپامین در عشق می‌تواند عامل قتل یا خودکشی باشد.

تغییرات تصادفی در میزان تستوسترون بدن زنان هر روز به وجود می‌آید. بعضی از زن‌ها صبح‌ها و بعضی در ساعت‌های پایانی روز تستوسترون بیشتری تولید می‌کنند. همچنین از نظر میزان ترشح درمیان زن‌ها تفاوت‌های زیادی دیده می‌شود. در بدن بعضی از زنان به طور سرشتی تستوسترون بیشتری تولید می‌شود. تستوسترون را می‌توان مانند دارو به کار برد. وقتی دانشمندان شرکت پروکتر و گمبل (سازنده نوعی ادکلن و نیز پوشک بچه) ژل تستوسترون را به پوست بدن تعدادی داوطلب زن مالیدند متوجه شدند که تعداد دفعات مقاربت آنان افزایش می‌یابد. متأسفانه در بدن عده‌ای از داوطلبان افزایش رویش موی صورت، صدای خشن و طاسی مردانه ایجاد شد. به همین دلیل ژل تستوسترون که «ویاگرای زنان» لقب گرفته بود در اداره غذا و داروی آمریکا تأیید نشد.

تستوسترون: واسطه شیمیایی جاذبه جنسی «اینجا و اکنون» شبی که سامانتا برای نخستین‌بار شان را دید شب سیزدهم چرخه عادت ماهانه او بود. آیا این نکته اهمیت دارد؟ تستوسترون هدایت میل جنسی را در مرد و زن برعهده دارد. این هورمون در مردان به میزان زیادی تولید می‌شود و مسئول بروز صفات مردانه مانند افزایش رویش موی صورت، افزایش توده عضلانی و ایجاد صدای کلفت و خشن است. تستوسترون در زنان به میزان کمتری توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود. در زنان به طور متوسط در روزهای سیزدهم و چهاردهم عادت ماهانه میزان تستوسترون به اوج می‌رسد و به همین دلیل است که آزادسازی تخمک از تخمدان‌ها انجام می‌شود و در همین روزهای چرخه عادت ماهانه است که بیشترین میزان احتمال حاملگی وجود دارد.

تستوسترون: واسطه شیمیایی جاذبه جنسی «اینجا و اکنون» شبی که سامانتا برای نخستین‌بار شان را دید شب سیزدهم چرخه عادت ماهانه او بود. آیا این نکته اهمیت دارد؟

دانشمندان در آزمایشگاه حیوانات مختلف را از نظر ترشح این هورمون‌ها بررسی کرده‌اند. مثلا وقتی اکسی‌توسین را به مغز موش‌های صحرایی ماده تزریق کردند دیدند اگر همان لحظه موش نری کنارش حضور داشته باشد، به او علاقه‌مند می‌شود. به همین شکل وقتی به موش‌های نری که نظر ژنتیکی تمایل شهوانی زیادی داشتند ژن مسئول ترشح وازوپرسین می‌دادند، آن‌ها حتی در صورت در دسترس بودن ماده‌های دیگر، فقط با یک موش ماده جفت‌گیری می‌کردند. وازوپرسین مثل یک هورمون پدیدآورنده «شوهر نمونه» عمل می‌کند. دوپامین عکس آن است. افرادی که حامل تعداد زیادی ژن مولد دوپامین باشند شریک‌های جنسی بیشتری اختیار می‌کنند و سن شروع رابطه جنسی نیز در آن‌ها پایین‌تر است.

کسانی هم که عاشق می‌شوند همین عدم ارتباط بین پیش‌بینی و تجربه وجود دارد. در بخش اول رابطه که عشق سودایی با واسطه دوپامین غالب است، شورو شعف و افکار آرمانی و آینده نگری بسیاری وجود دارد. مرحله بعد یا عشق صمیمانه که فرد بر مسایل اینجا و اکنون تمرکز می‌کند با بروز رضایت و آرامش از نظر جسمی و عاطفی همراه است. ماجرای عاطفی بر پایه ترشح دوپامین بسیار پرهیجان بوده و در صورتی که طول آن کوتاه باشد مانند سوار شدن بر سُرسُره‌های هوایی است. اما شیمی مغز ابزارهایی برای حرکت به سوی عشق صمیمانه در اختیار ما گذاشته است. دوپامین، مولکول آرزوهای وسواس‌گونه است. اما اکسی‌توسین و وازوپرسین مربوط به رابطه درازمدت هستند. اکسی‌توسین بیشتر در زنان و وازوپرسین بیشتر در مردان فعال است.

طبق نظر هلن فیشر مردم‌شناس، عشق نخستین یا «سودایی» حدود ۱۲ الی ۱۸ ماه طول می‌کشد. پس از این مرحله برای آنکه دو طرف به یکدیگر وابسته بمانند به نوع دیگری از عشق نیاز دارند که آن را عشق صمیمانه می‌نامند. واسطه بروز عشق صمیمانه مکانیسم‌ها و تجربه‌های «اینجا و اکنون» مغزهستند، زیرا با مسایلی که مربوط به اینجا و اکنون هستند ارتباط دارند و می‌خواهند به فرد القا کنند که تو در کنار کسی هستی که دوستش داری، پس دم را غنیمت دان و از زندگی خود لذت ببر.

هر اندازه که به انسانیت به طور کلی علاقه‌مند می‌شوم کمتر می‌توانم با تک‌تک افراد مهربان باشم. معمولا در رؤیاهایم در پی خدمت به نوع بشر هستم ... اما حتی دو روز هم نمی‌توانم با یک نفر دیگر در یک اتاق سر کنم ... به محض آنکه دیگران به من نزدیک می‌شوند از آن‌ها بدم می‌آید. فئودور داستایوسکی

تفاوت مستی و نشئگی همه تفاوت بین مستی و نشئگی را نمی‌دانند و بسیاری از کسانی هم که از این تفاوت آگاهند از دلیل‌اش بی‌اطلاع‌اند. میگساری در ابتدا احساس خوبی در فرد ایجاد می‌کند. وقتی سطح الکل در خون به تدریج بالا می‌رود احساس سرخوشی خاصی به فرد دست می‌دهد که ناشی از فعال شدن سیستم ترشح دوپامین است و به طور مستقیم با سرعت ورود دوپامین به مغز ارتباط دارد. اما با گذشت زمان سطح الکل خون کاهش می‌یابد و ترشح دوپامین متوقف می‌شود. اینجاست که سرخوشی به مستی تبدیل می‌شود

بین خواست یک چیز و دوست داشتن آن چیز، تفاوت بسیاری وجود دارد.

نیوتون در پنجاه سالگی کاملا به بیماری روان‌پریش تبدیل شد و مدتی قریب یک سال در آسایشگاهی روانی بستری شد.

نابغه در دنیای ناشناخته‌ای که بسیاری از ابعاد آن هنوز کشف نشده زندگی می‌کند و می‌خواهد با تلاش دنیای آینده را به مکان بهتری برای زیستن تبدیل کند. نوابغ دنیا را تغییر می‌دهند، اما به دلیل تعلق خاطری که به ایده‌های خود دارند اینگونه به نظر می‌رسد که به دیگران توجهی ندارند.

سفر زمانی در ذهن یکی از ابزارهای نیرومند دوپامین است و به کمک آن می‌توانیم آینده را در ذهن خود به گونه‌ای تصور کنیم که گویی در آن حضور داریم

دوپامین مثل پیرزنی است که مدام دستمال توالت می‌خرد. چنین پیرزنی حتی اگر هزار لوله دستمال توالت در منزلش داشته باشد باز هم به خرید آن ادامه می‌دهد. دوپامین هم سیری‌ناپذیر است. اما به جای خرید دستمال کاغذی ما را به تملک و گردآوری چیزهایی وامی دارد که برای بقای ما مفیدند.

مغز به اندازه‌ای پیچیده است که حتی دقیق‌ترین دانشمندان علوم اعصاب نیز ناگزیرند برای ساختن مدلی قابل درک آن را ساده کنند. قلمرو علم بسیار آشفته است. گاهی مطالعاتی انجام می‌شوند که نتایجی متناقض با مطالعات دیگر دارند و زمان می‌برد تا حقیقت مشخص شود

دوپامین می‌تواند منطق انسان را فلج کند و آرزوهای مخربی را در وجوش بیدار کند و سبب بروز شدیدترین رفتارهای آسیب‌زایی شود که در تصور می‌گنجد.