بریده‌هایی از کتاب دوپامین، مولکولی با خواص شگفت انگیز

گاهی هم افراد نمی‌دانند به راستی چه می‌خواهند. یا گاهی آرزوهای بسیاری دارند که رسیدن به همه آن‌ها در آن واحد ممکن نیست، چون با هم سازگار نیستند

مغز ما اینطور کار نمی‌کند. بسیاری از افراد را می‌شناسیم که براساس «تصادف محض» حرف‌های را انتخاب کرده‌اند یا با این احساس مبهم که فلان رشته تحصیلی خوب است وارد آن شده‌اند. ما به ندرت می‌نشینیم و در مورد انتخاب‌های خود به طور منطقی فکر می‌کنیم و سودها و زیان‌های هریک را می‌سنجیم. این کار هم خسته‌کننده است و هم در بیشتر موارد سرانجام مطلوبی ندارد. نیز به ندرت به نقطه‌ای می‌رسیم که بتوانیم با اطمینان بگوییم تصمیمی که گرفته‌ایم درست بوده است. ساده‌تر این است که کاری را که می‌خواهیم انجام دهیم. و این همان کاری است که در بیشتر مواقع انجام می‌دهیم. سوآل بعدی این است: «خوب، ما چه می‌خواهیم؟» باید دید این سوآل را از چه کسی داریم می‌پرسیم: یکی ممکن است دنبال پول و ثروت باشد. دیگری می‌خواهد پدر خوبی باشد. پاسخ این سوآل به زمان نیز ربط دارد. مثلا در ساعت هفت شب دلمان می‌خواهد شام بخوریم اما ساعت ۷ صبح دوست داریم اگر می‌شود ده دقیقه بیشتر بخوابیم.

هر کاری که انسان‌ها انجام می‌دهند برای رسیدن به سعادت است. اثبات بطلان این عقیده دشوار است. به هرحال پرداختن هزینه‌ها و برخوردار بودن از نعمت آن ما را خوشحال و کامیاب می‌کند. داشتن دندان‌های سالم و ذهن دانش آموخته نیز موجب شادی است. حتی درد کشیدن هم اگر هدف ارزشمندی در پس آن باشد می‌تواند مایه شادی ما باشد. سعادت در حکم ستاره قطبی و راهنمای اصلی ما در سفر زندگی است. معمولا وقتی راه‌های زیادی پیش پای ما قرار می‌گیرد، راهی را انتخاب می‌کنیم که با احتمال بیشتری بتواند ما را به سعادت برساند. مگر آنکه نتوانیم.

تستوسترون در زنان به میزان کمتری توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود. در زنان به طور متوسط در روزهای سیزدهم و چهاردهم عادت ماهانه میزان تستوسترون به اوج می‌رسد و به همین دلیل است که آزادسازی تخمک از تخمدان‌ها انجام می‌شود و در همین روزهای چرخه عادت ماهانه است که بیشترین میزان احتمال حاملگی وجود دارد.

هر کاری که انسان‌ها انجام می‌دهند برای رسیدن به سعادت است. اثبات بطلان این عقیده دشوار است. به هرحال پرداختن هزینه‌ها و برخوردار بودن از نعمت آن ما را خوشحال و کامیاب می‌کند. داشتن دندان‌های سالم و ذهن دانش آموخته نیز موجب شادی است. حتی درد کشیدن هم اگر هدف ارزشمندی در پس آن باشد می‌تواند مایه شادی ما باشد. سعادت در حکم ستاره قطبی و راهنمای اصلی ما در سفر زندگی است. معمولا وقتی راه‌های زیادی پیش پای ما قرار می‌گیرد، راهی را انتخاب می‌کنیم که با احتمال بیشتری بتواند ما را به سعادت برساند. مگر آنکه نتوانیم. اما مغز ما اینطور کار نمی‌کند. بسیاری

کاری که انسان‌ها انجام می‌دهند برای رسیدن به سعادت است. اثبات بطلان این عقیده دشوار است. به هرحال پرداختن هزینه‌ها و برخوردار بودن از نعمت آن ما را خوشحال و کامیاب می‌کند. داشتن دندان‌های سالم و ذهن دانش آموخته نیز موجب شادی است. حتی درد کشیدن هم اگر هدف ارزشمندی در پس آن باشد می‌تواند مایه شادی ما باشد. سعادت در حکم ستاره قطبی و راهنمای اصلی ما در سفر زندگی است. معمولا وقتی راه‌های زیادی پیش پای ما قرار می‌گیرد، راهی را انتخاب می‌کنیم که با احتمال بیشتری بتواند ما را به سعادت برساند. مگر آنکه نتوانیم.

کاری که انسان‌ها انجام می‌دهند برای رسیدن به سعادت است. اثبات بطلان این عقیده دشوار است. به هرحال پرداختن هزینه‌ها و برخوردار بودن از نعمت آن ما را خوشحال و کامیاب می‌کند. داشتن دندان‌های سالم و ذهن دانش آموخته نیز موجب شادی است. حتی درد کشیدن هم اگر هدف ارزشمندی در پس آن باشد می‌تواند مایه شادی ما باشد. سعادت در حکم ستاره قطبی و راهنمای اصلی ما در سفر زندگی است. معمولا وقتی راه‌های زیادی پیش پای ما قرار می‌گیرد، راهی را انتخاب می‌کنیم که با احتمال بیشتری بتواند ما را به سعادت برساند. مگر آنکه نتوانیم.

بین خواست یک چیز و دوست داشتن آن چیز، تفاوت بسیاری وجود دارد.

در مقام عشق دوپامین فقط یک آغازگر است و هرگز ما را به نقطه پایان و رضایت تام نمی‌رساند و فقط می‌گوید: «بیشتر».

بر پایه مطالعاتی که درباره داروهای مخدر انجام شده به دوپامین لقب «مولکول لذت» داده‌اند. این داروها مدارهای دوپامینی را فعال می‌کنند و باعث ایجاد حس سرخوشی در داوطلبان می‌شوند. این مسئله به ظاهر ساده به نظر می‌رسید تا آنکه مطالعاتی با پاداش‌های طبیعی مانند غذا انجام شد و دانشمندان فهمیدند پاداش‌های غیرمنتظره هستند که می‌توانند مایه رهاسازی دوپامین شوند. دوپامین در واقع نه در پاسخ به پاداش بلکه در پاسخ به خطای پیش‌بینی پاداش ترشح می‌شود: یعنی پاسخ واقعی منهای پاسخ مورد انتظار.

همان مدارهای مغزی مولد انرژی و انگیزه برای رفتن به بستر با شریکی دلخواه، در مراحل بعد سد راه دستیابی ما به لذت می‌شوند. بخشی از این امر مربوط به شدت و حدت عمل جنسی است. تماس جنسی دفعه نخست شدیدتر از تماس دفعه صدم است (به ویژه اگر تماس با همان فرد باشد). اما اوج تجربه جنسی تقریباً همیشه به اندازه‌ای شدید است که می‌تواند حتی افراد بسیار خیالاتی را به دنیای در دسترس «اینجا و اکنون» بکشاند.

عواطفی که ارضاء آن‌ها به تأخیر بیفتد برجا می‌مانند و دوام پیدا می‌کنند. اگر مادری می‌خواهد دخترش ازدواج کند بهترین راه تقویت عواطف است. چون وقتی خیال به واقعیت تبدیل شود میزان ترشح دوپامین کمتر می‌شود و دوپامین همان ماده شیمیایی هدایت‌کننده عشق سودایی است. اما چه چیزی می‌تواند ترشح دوپامین را بیشتر کند: برقراری رابطه یا به تأخیر انداختن آن؟ مادران بی‌آنکه بتوانند از نظر علمی توضیحی ارائه کنند جواب این سوآل را می‌دانند. تماس‌های جنسی حین یک رابطه عاطفی طولانی نیز از اینگونه خواب و خیال‌های برخاسته از ترشح دوپامین در امان نیستند. تحقیقی درباره ۱۴۱ زن نشان داد که ۶۵ درصد آن‌ها حین تماس جنسی در عالم خیال خود را با شخصی دیگر و حین انجام عملی متفاوت می‌بینند. در سایر مطالعات این درصد بالاتر و در حد ۹۲ درصد بود. مردان نیز حین تماس جنسی مانند زنان دستخوش خواب و خیال می‌شوند و هر اندازه تعداد تماس‌های جنسی بیشتر باشد، میزان بروز اینگونه خواب و خیال‌ها نیز بیشتر خواهد بود.

تستوسترون و دوپامین با هم رابطه خاصی دارند. در عشق سودایی تستوسترون بخشی از سیستم «اینجا و اکنون» است که به نفع دوپامین سرکوب نمی‌شود. در واقع آن‌ها با هم کار می‌کنند تا نوعی چرخه فیدبک یا ماشین دارای حرکت مداوم را بسازند که حس ما را حین رابطه عاطفی ارتقاء دهد. تستوسترون تمایل و انگیزه‌های ما را تشدید می‌کند و از این راه موجب تقویت عشق سودایی می‌شود. بنابراین انکار و نفی ارضاء جنسی بر شدت تمایل فرد می‌افزاید. این انکار الزاما همیشگی و بدون تلفات هم نیست، اما تأثیر آن واقعی است. شاید بتوانیم برای این تمایل رفتاری را که از مدت‌ها قبل وجود داشته نوعی توضیح شیمیایی ارائه دهیم. انتظار، بخش هیجانی عشق را طولانی‌تر و شدیدتر می‌کند. حس فراق و انکار که درعین حال هم تلخ و هم شیرین هستند، نشان‌دهنده جنبه معامله‌گرانه نوعی واکنش شیمیایی‌اند

چرا مادران از دختران خود می‌خواهند تا زمان ازدواج صبر کنند؟ اگرچه تغییرات فرهنگی سبب محو این گرایش در بسیاری از نقاط دنیا شده، اما هنوز مادران (و نیز پدران) نگرانی هستند که به دختران خود توصیه می‌کنند تا زمان ازدواج «خود را سالم نگهدارند.» در بیشتر موارد این تمایل از تعالیم اخلاقی و مذهبی سرچشمه می‌گیرد. اما آیا در شیمی مغز نیز صبر و انتظار ارجح است؟

اما درست همانطور که برای عده‌ای حرکت از عشق سودایی به سوی عشق صمیمانه دشوار است برای عده‌ای از افراد دارای سامانه فعال دوپامین نیز تغییر حالت به سوی فعال‌سازی سیستم «اینجا و اکنون» حین تماس جنسی سخت است. یعنی گاهی برای مردان و زنانی که انگیزه‌های نیرومندی نیز دارند کنار گذاشتن افکار و دل سپردن به احساس صمیمیت، کمتر فکر کردن و بیشتر احساس کردن، بسیار چالش‌برانگیز است. نوروترنسمیترهای «اینجا و اکنون» به ما امکان می‌دهند واقعیت را درک کنیم - و رابطه جنسی رابطه‌ای بسیار قوی و شدید است - دوپامین همواره فراتر از واقعیت حرکت می‌کند و ما را وادار می‌کند به چیز بهتری فکر کنیم و برای آنکه بر میزان فریبکاری بیفزاید به ما امکان می‌دهد تا آن واقعیت بهتر را کنترل کنیم. اینکه شاید رسیدن به این واقعیت خیالی امکان‌پذیر نباشد اهمیتی ندارد. دوپامین همیشه می‌تواند ما را به دنبال خیال‌های واهی بفرستد.

دوپامین، اتاق خواب و باقی مسیر مراحل رابطه جنسی به دلیل انتظار شوق‌آمیز برخورداری از لذات جسمی همانند مراحل عشق است: رابطه جنسی مثل نوعی عشق تسریع شده است. با هوس آغاز می‌شود که همراه با افزایش ترشح دوپامین ناشی از ترشح تستوسترون است. سپس برانگیختگی ایجاد می‌شود که با نوعی فعالیت آینده‌نگرانه مربوط به ترشح دوپامین همراه است. با شروع تماس جسمی، مغز برای برخورداری از لذات تجربه حسی (که عمدتاً وابسته به رهاسازی آندورفین‌هاست) به سوی «اینجا و اکنون» هدایت می‌شود. اوج رابطه به ارگاسم می‌رسد که تقریباً به طور کامل نوعی تجربه «اینجا و اکنون» است که با واسطه آندورفین‌ها و سایر نوروترنسمیترهای «اینجا و اکنون» انجام می‌گیرد. این نوروترنسمیترها در مجموع سبب سرکوب ترشح دوپامین می‌شوند.

آیا انسان‌ها اصولا به رابطه درازمدت نیاز دارند؟ شواهد زیادی وجود دارد که می‌گوید پاسخ مثبت است. با وجودی که داشتن شریک‌های متعدد از دیدگاه سطحی ممکن است جذاب باشد، اما بیشتر افراد سرانجام ترجیح می‌دهند فقط با یک نفر رابطه داشته باشند. در یکی از مطالعات سازمان ملل معلوم شد که بیش از ۹۰ درصد زنان و مردان تا سن ۴۹ سالگی ازدواج می‌کنند. هرچند انسان‌ها می‌توانند بدون عشق صمیمانه نیز زندگی کنند، اما به هرحال بخش عمده‌ای از عمر خود را صرف رسیدن به عشق صمیمانه و حراست از آن می‌کنند. درک مسایل «اینجا و اکنون» به انسان امکان نیل به این هدف را می‌دهد. با واسطه این درک می‌توانیم رضایت را در چیزهایی که داریم و در برابر ما هستند جستجو کنیم و نسبت به نداهایی که ما را به سوی نیازهای دیگر فرا می‌خوانند بی‌اعتنا بمانیم.

در بیشتر زوج‌ها وقتی عشق دوپامینی به عشق صمیمانه تبدیل می‌شود تعداد دفعات رابطه جنسی کاهش می‌یابد و این طبیعی است، چون ترشح اکسی‌توسین و وازوپرسین ترشح تستوسترون را سرکوب می‌کنند. تستوسترون نیز رهاسازی اکسی‌توسین و وازوپرسین را سرکوب می‌کند. لذا معلوم می‌شود که چرا مردانی که سطح تستوسترون خون آن‌ها بالاتر است تمایل کمتری به ازدواج دارند. به همین ترتیب در بدن مردان مجرد نیز تستوسترون بیشتری نسبت به مردان متأهل وجود دارد. همچنین اگر ازدواج مردی دچار تزلزل شود، وازوپرسین خون او افت می‌کند و تستوسترون خون او بالا می‌رود.

وداع با شور و هیجان دوپامینی ناشی از آشنایی با شریکی جدید و ورود به مرحله عشق صمیمانه چندان آسان نیست. اما داشتن توانایی این کار نشانه رسیدن به بلوغ عاطفی و برداشتن گامی به سوی سعادت پردوام است.

یافته‌های آزمایشگاهی این نکته را تأیید می‌کنند. وقتی دانشمندان سلول‌های خونی افرادی را بررسی کردند که در مرحله عشق سودایی بودند متوجه شدند که در آن‌ها در مقایسه با افراد معمولی و سالم سطح پایین‌تری از گیرنده‌های سروتونینی که مربوط به اینجا و اکنون است وجود دارد و این شاخصی بود که نشان می‌داد نوروترنسمیترهای اینجا و اکنون در آن‌ها دچار پسرفت شده است.