کتاب از هاشمی تا روحانی؛ بررسی سیاست خارجی ایران

«در عرصهٔ سیاست خارجی، با قاطعیت تمام و به عنوان منتخب مردم شریف ایران، اعلام می‌کنم که جمهوری اسلامی ایران، در پی صلح و ثبات منطقه است. ایران لنگرگاه ثبات در این منطقهٔ پرآشوب است. ما در پی تغییر مرزها و دولت‌ها نیستیم». به نظر می‌رسد این گفته حسن روحانی، فاصلهٔ بسیار زیادی با شعارهای شالوده‌شکن و انتقادی اوایل انقلاب اسلامی دارد. این سخنان از طرفی نشانگر چرخش محسوس، نه در اصول، که در تکنیک و روش سیاست خارجی ایران در طول دولت وی نسبت به هشت سال پیش خواهد بود و از طرف دیگر، مؤید این است که کمتر دولتی در تاریخ ایران با مشکلات دولت یازدهم روبه‌رو بوده است. این مدعا چه در سطح داخلی، به دلیل وجود بحران بیکاری و اشتغال، شیوع فساد مالی و کاهش امید به زندگی در طی سال‌های اخیر و چه در سطح خارجی، به دلیل خطر وقوع جنگ، بحران‌های منطقه‌ای، تحریم‌های شدید و کم‌سابقه و کاهش وجههٔ منطقه‌ای و بین‌المللی ایران قابل اثبات است.

فصل چهارم: دورهٔ محمود احمدی‌نژاد (۱۳۹۲-۱۳۸۴)

در این فصل، با توجه به آموزه‌های سازه‌انگاری از قبیل تأکید بر هویت و تأثیر هنجارها در شکل‌گیری منافع و تصویر دولت‌ها از یکدیگر و همچنین رابطهٔ متقابل ساختارکارگزار، سعی شد سیاست خارجی جمهوری اسلامی در این مقطع تجزیه‌وتحلیل شود. در این راستا، به تأثیر هنجارهای داخلی (ارزش‌های اسلامی، ارزش‌های فرهنگ ایرانی) و بین‌المللی ‌(حق تعیین سرنوشت انسان‌ها، نفی سلطه و سلطه‌گری، احترام متقابل، تکثر فرهنگی، قواعد بین‌المللی) در شکل‌گیری هویت جمهوری اسلامی اشاره شد. همچنین، مطرح شد که جمهوری اسلامی ایران بر اساس این هویت جدید، اصولی مانند طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها و تنش‌زدایی را در سیاست خارجی در پیش گرفت. از لحاظ رابطهٔ متقابل ساختارکارگزار که در رویکرد سازه‌انگاری مؤلفهٔ مهمی است، مطرح کردیم که جمهوری اسلامی ایران به عنوان کنشگر به رویهٔ گفت‌وگوی تمدنی شکل می‌دهد

در این دوره، سیاست خارجی را نیز می‌توان از منظری دیگر، به صورتی سازه‌انگارانه بررسی کرد. بدین صورت که طبق گزاره‌های سازه‌انگاری، منافع و هویت دولت‌ها با تغییر هنجارها تغییر می‌کنند و این موضوع باعث تغییر در سیاست خارجی آن‌ها می‌شود. درنتیجه، هویت دولت‌ها اموری ایستا و ثابت نیستند. در این راستا، دربارهٔ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران می‌توان گفت که در نتیجهٔ پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی، وقوع بحران خلیج‌فارس، پایان جنگ تحمیلی و غیره، هنجارهای هویت‌بخش جمهوری اسلامی ایران نیز در پاره‌ای از موارد دچار تغییر شدند که در کنش و رفتار جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار بودند.