بریده‌هایی از کتاب دیگری در اندرونی واکاوی فضای جنسیتی

تحلیل روابط جنسیتی با فضای معماری به‌دنبال پاسخگویی به این پرسش است که دلالت‌های فضا همچون فضای خانه در روابط جنسیتی در سیر تحولات تاریخی آن چگونه است و چگونه گفتمان‌ها با فضای معماری و از طریق آن، اقتدار و انضباط خود را بر هویت جنسیتی اعمال کرده و زندگی روزمره را برای سوژه قابل درک و فهم می‌سازد. ما بررسی خواهیم کرد که سوژهٔ ایرانی در دورهٔ خاصی از تاریخ، چگونه با فضا و سبک معماری، فهم خویش از زندگی روزمره و ادراک، آگاهی و عاملیت خود در ارتباط با آن‌ها را به نمایش می‌گذارد و چطور این امکان را برای خود فراهم می‌کند که فضای روزمره و معانی مرتبط با آن‌ها را بازتولید کند یا اینکه از محدودیت‌های آن‌ها فراتر رفته و شکل‌های نوینی از روابط و مفاهیم جدیدی از هویت جنسیتی را در آن‌ها بیافریند.

درکی درست از اینکه چگونه افراد براساس جنسیت، فضای خانه را متفاوت تجربه می‌کنند، چیزی است که نیاز به توجه و تحقیق در زمینهٔ هویت جنسیتیِ تأثیرگذار بر فهم و تجربه خانه یا تأثیر سبک معماری و الگوی فضا بر این روابط در خانه به‌عنوان مکانی که زنان و مردان با هم در آن زندگی می‌کنند و تعامل دارند.

در گفتمان پدرسالاری در دورهٔ قاجار دو تصویر از زن نشان داده شده و نام‌گذاری می‌شود: زن یا ضعیفهٔ مستوره است و مطاع اِذن شوهر یا اینکه قهراً میل به نمایش دارد و راغب به غنج و بَرج... او یا در اندرونی باقی و به تدبیر منزل و تربیت اولاد مأنوس یا از کف نفس و ناموس، مأیوس و در بیرون و قهوه‌خانه، ساقی و وافی... زن یا از نظرها غایب است و فاخر، یا طالب آزادی است و به خودسری شاکر، یا بی‌چادر است و مکشوف یا عفیف است و مستور...

اصولاً در شکل‌گیری فضاهای مختلف به‌ویژه فضاهای مسکونی، مسائل اعتقادی و خاص ایرانیان تأثیرگذار بوده است. یکی از آن ویژگی‌ها احترام به زندگی خصوصی و حرمت‌قائل‌شدن برای آن است، دیگر خصوصیت عزت نفس ایرانیان است که به نحوی در شکل‌گیری فضاهای یک خانهٔ درون‌گرا تأثیرگذار بوده است (پیرنیا، ۱۳۷۱).