بریده‌هایی از کتاب اخبات

این «تجلّی اخبات» است که در دل تو انکسار و ذلت را ایجاد می‌کند. این اخبات قلبی است که علی را علی کرد و اولیاء خدا را به آنجایی رساند که کم نمی‌آوردند.

باید این توجه برای انسان بیاید که هر چه شکسته‌تر شود، بهره‌مندتر می‌شود.

در مورد مشی امیرالمؤمنین (ع) ـ کسی که عزیز عالم و قادر و نیرومند است و لااقل باید برای خود و ناموس و غیرتش، عزت و شخصیت را بخواهد ـ دقت کنید که چطور وقتی بلاها بر او نازل و فتنه‌ها بر او جاری می‌شد، ذلت‌ها را در راه خدا عزت می‌دانست و می‌خرید.

شیطان بدترین شرایط را برای تو فراهم می‌آورد، امّا تو ناامید نباش؛ چون تا ارزشی در تو نباشد، شیاطین به تو هجوم نخواهند آورد.

تنبیه برای این است که او بشکند. تندی برای این است که بفهمد بدی کرده است، ولی وقتی که او خود شکسته است، حتی به او پاداش هم می‌دهی و از او دلجویی هم می‌کنی و به او می‌گویی عیبی ندارد.

«اِنَّ آللهَ یدافِعُ عَنِ الَّذینَ آمَنُوا»؛ خدا مؤمنین را رها نمی‌کند و حفاظت می‌کند. او مدافع است. او نگهبان است. این خیلی سادگی است که آدمی خیال کند ربّی که او را از خاک بلند کرده و پرورانده است، رهایش می‌کند تا خوراک شیطان شود؛ مگر او می‌گذارد که مؤمنین ضایع شوند؟!

کاری هم که شما می‌توانید بکنید، همان انابه است. انابة المخبتین است. انکسار و دلِ شکسته را فراموش نکنید.

وقتی تو فساد را در گوشه‌ای به وجود آوردی، در دورترین گوشه‌ها اثر می‌گذارد و نسل تو مبتلا می‌شود؛ چون دنیا، دنیای مترابط و قانونمند است

این طور نباشد که انسان، اغترارِ به رحمت حق پیدا کند؛ چون بالاتر از حد احسان، حد اخبات است و اخبات، آن انکسار باطنی، آن خشیت باطنی و آن دل شکستگی است، که تو را به وصال رحمت حق می‌رساند.

اسلام، ایمان، تقوا و احسان مراحلی است که انسان با طی کردن آنها، به رحمت حق نزدیک می‌شود، ولی وصال رحمت و دستیابی به‌آن، مرحله بالاتری را می‌طلبد و معنای دیگری را می‌خواهد. به همین مناسبت این ادعا مطرح شد که ما در سلوک خود باید از طاعت و حتی از معصیتی امید بهره داشته و منتظر پاداش باشیم، که در ما انکسار، ذلت باطنی و نتیجتآ خضوع و خشوع و تواضع را آورده باشد.

نگویید ما همه گناهان را نداریم که هر کس گناهی دارد و همان برای توقف و ماندن او کافی است. لازم نیست که ذنوب همه عوالم را داشته باشد. یک ماشین لازم نیست همه جایش خراب شود تا بایستد. ممکن است یک سیم از آن قطع شود و بایستد، یا باد چرخش کم شود و بایستد؛ همان طور که شیطان با یک کبر زمین خورد. آدم با یک حرص زمین خورد. پسر آدم با یک بخل ذلیل شد. یونس با یک شتاب ذلیل شد. ما که الحمدلله همه اینها را با هم داریم و احساس ندامتی هم نداریم!

وقتی اهداف دور را تکه تکه و ریز کنی، زود به آنها می‌رسی، ولی وقتی بخواهی قُلُمبه قُلُمبه کار کنی، اهداف نزدیک را هم از دست می‌دهی و محروم می‌شوی.

این احتمال وجود دارد که آدمی با رسیدن به مدارج بالا و حتی با دستیابی به آن آسمان‌های بلند، رجیم شود. زمینی شود و ثقلش به سوی زمین برگردد: «اِثّاقَلْتُمْ اِلی الاَْرْضِ». و این هنگامی است که انسان به کم قانع شود و به کم رضایت دهد: «أَرَضِیتُمْ بِالْحَیاةِ الدُّنیا مِنَ الآخِرَةِ». این قناعت و این رضایت است که او را زمین‌گیر می‌کند. هبوط می‌دهد و رجیم می‌کند.

ما محدودیم و محدودیت‌های ما، باعث محرومیت‌های ماست. همین که حالی پیدا می‌کنیم، غرورها می‌آید و همین که دری را به روی ما می‌بندند، مأیوس می‌شویم. اینها آفت‌های ماست که در طاعت متوقّعیم و در معصیت ناامید؛ در حالی که مطلوبِ از طاعت و عصیان، انکسار است. این دل شکسته است که محبوبیت دارد؛ «اِنَّ آللهَ یحِبُّ التَّوّابِینَ».

کسی که به خودش واگذار شد، رفته رفته خودش را کم و کوتاه نمی‌بیند، پُر می‌بیند. وقتی که خود را پر دید، آنچه را که بدست آورده، از او گرفته می‌شود.

وقتی می‌گویند: «اِنَّ رَحْمَةَ آللهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنینَ»؛ یعنی رحمت خدا به محسنین نزدیک است. نزدیک نه به این معنا که واصل باشند؛ چرا که وصالش مقدمات دیگری می‌خواهد: «وَآدْعُوهُ خَوْفَآ وَ طَمَعَآ»، اخبات می‌خواهد. نباید قرب رحمت، باعث اغترار شود.

بعضی گفته‌اند که تقوا گام اول است، در حالی که اگر محسن هم بشوی، که بالاتر از تقوا است، باز هم کافی نیست، که در سوره یوسف آمده است: «مَنْ یتَّقِ وَ یصْبِرْ فَاِنَّ آللهَ لا یضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنینَ». احسان، صبر و تقوا می‌خواهد؛ یعنی تو باید هم کار خوب بکنی و هم هنگام کار خوبت شتاب نداشته باشی. (صبر)

باید این چرکی که روی تنمان است، قبل از اینکه شپش شود، قبل از اینکه تیفوس شود و ما را بسوزاند، پاکش کنیم. نگویید ما همه گناهان را نداریم که هر کس گناهی دارد و همان برای توقف و ماندن او کافی است. لازم نیست که ذنوب همه عوالم را داشته باشد. یک ماشین لازم نیست همه جایش خراب شود تا بایستد. ممکن است یک سیم از آن قطع شود و بایستد، یا باد چرخش کم شود و بایستد؛ همان طور که شیطان با یک کبر زمین خورد. آدم با یک حرص زمین خورد. پسر آدم با یک بخل ذلیل شد. یونس با یک شتاب ذلیل شد. ما که الحمدلله همه اینها را با هم داریم و احساس ندامتی هم نداریم!

مسأله این است که تو در شرایطی هستی که نمی‌توانی بگویی می‌خواهم کشور خود را مرفَّه کنم. نمی‌شود آمریکایی‌ها بهترین زندگی را داشته باشند و بقیه بمیرند و بسوزند و به هر چیزی که می‌خواهند مبتلا شوند؛ چرا که در این دنیای مرتبط و مترابط، هر ابتلایی که دیگران پیدا کنند، به تو هم بر می‌گردد و تو را هم گرفتار می‌کند. ممکن است به یکی از این آدم‌ها چیزی اضافه کنی، ولی همین که از آن آفریقایی چیزی کم شد، کمبود او در زندگی دورترین آدم‌ها در آمریکا اثر خواهد گذاشت، که دنیا، دنیای روابط است.

سلام خدا بر همه انبیاء، بر همه اولیاء، بر همه ملائکه، بر همه کسانی که سوختند تا این نور را تا به اینجا کشیدند و آوردند و ما بی‌التفات و بی‌توجه، از همه آنان گذشتیم. سلام خدا بر همه علماء، بر همه عاملین، بر همه شهدا، بر همه آنهایی که با سر رفتند.