بریده‌هایی از کتاب دختر استالین (جلد اول)

در حضور استالین همواره شبیه یک مرتاض به نظر می‌رسید و همیشه از درون مضطرب بود.»

نادیا می‌کوشید آدمی مستقل از استالین باشد.

خانواده محتاج این اعتقاد بود که استالین از شدتِ غمِ از دست دادن همسرش از پا درآمده است؛

کتاب حکایتگر تلاش کسی است که می‌خواهد انسان بماند؛ تلاش بی‌پایان برای یافتن عشق و آرامش درونی.

دختر استالین بودن و انسان ماندن کم چیزی نیست.

در روزهای آغازین حکومت شوروی، حتا اعضای بلندمرتبه حزب کوپن‌های غذا داشتند، اما آن‌ها عملا نیازی به این کوپن‌ها نداشتند. در کشوری که توده‌های مردم گرسنگی می‌کشیدند، همواره غذا به اندازه کافی برای ضیافت‌های خصوصی‌ای که رهبران حزب در خانه‌هایشان برپا می‌کردند، وجود داشت.

در راستای مراقبت از آن «زندگی حقیقتآ انسانی، لذت‌بخش و آزاد»، که از قرار معلوم همان جامعه شوروی بود، آنا به ده سال زندان محکوم شد. قبول کردنش دشوار است، اما بخش عمده‌ای از جمعیت شوروی، که زیر بمباران تبلیغاتی رژیم قرار داشتند و ارتباطشان با بقیه جهان قطع بود، چنین روایتی از زندگی‌هایشان را باور کرده بودند.

رابطه من و تو مثل این است که کبریت روشنی را داخل رودخانه ببری و توقع داشته باشی که آب رودخانه شعله‌ور شود.

انگار حتا جنازه استالین هم «تشنه قربانیان تازه بود

غم و اندوه، واقعیت را تحریف می‌کند.

نکته وحشتناک همین است! همه به این باور رسیده بودند که این دستگیری‌ها کاری ضروری است که باید انجام شود.

استراتژی همیشگی استالین القای ترس به توده‌های مردم و سپس کنترل آن‌ها با استفاده از ترساندنشان بود.

کنستانتین سیمونفِ نویسنده بعدها ضمن جستجو در روحیات و رفتارهای همنسلی‌هایش نوشت: اگر صادق باشیم، این فقط استالین نیست که نمی‌توانیم ببخشیمش، هیچ‌کس دیگری را نمی‌توانیم ببخشیم، از جمله خودمان را... شاید ما مرتکب هیچ عمل بدی نشده باشیم، حداقل در نگاه نخست، اما چیز بد آن است که ما به آن جنایت‌های شنیع و باورنکردنی دوره استالین عادت کرده بودیم؛ جنایت‌هایی که یک جورهایی به تدریج به نوعی هنجار تبدیل شده بودند به طوری که تقریبآ عادی و معمولی به نظر می‌رسیدند. وسط همه این جنایت‌ها همچون آدم‌های ناشنوا زندگی می‌کردیم، انگار صدای گلوله‌هایی را که تمام مدت در اطرافمان بر سر و مغز قربانیان شلیک می‌شد نمی‌شنیدیم؛ انگار عامدانه چشم‌ها و گوش‌هایمان را بر تیرباران‌ها، قتل‌ها و ناپدید شدن‌های آدم‌ها بسته بودیم.

افشای جنایت‌های استالین فاجعه‌بار بود. معلوم شد که این شمایل تبلیغی ـ «پدیدآورنده سعادت»، «ناجی خلق روس» و «نابغه‌ای میان موجودات فناپذیر» ــ طی همه آن سال‌ها موجودیتی قلابی داشته است و چیزی نبوده جز سیاستمداری بی‌رحم و قسی‌القلب که مرتکب جنایت‌های هولناک می‌شده بی‌آن‌که مجازات شود.

خروشچف گفت: «استالین از ۱۹۳۵ شروع به دستگیری‌های فله‌ای، تبعید هزاران هزار نفر، اعدام‌های بدون محاکمه، و قتلِ به اصطلاح جاسوسان و خرابکارانی کرده بود که همگیشان کمونیست‌های صادقی بودند.» خروشچف اضافه کرد: «اعتراف‌نامه‌ها، با توسل به شکنجه‌های بی‌رحمانه غیرانسانی اخذ می‌شدند... استالین شخصآ در باره این‌که چه روش بازجویی‌ای باید در باره قربانی‌ها به کار گرفته شود تصمیم می‌گرفت: این روش‌ها ساده بودند ـکتک بزنید، کتک بزنید و یک‌بار دیگر کتک بزنید.» البته خروشچف به حمایت‌های خودش از قساوت‌های استالین هیچ اشاره‌ای نکرد. او هیچ حرفی هم در باره پاکسازی‌های گسترده در اوکراین، که زیر هدایت و رهبری خودش در زمان استالین صورت گرفته بود، نزد.

اردوگاه‌های کار اجباری فشار عظیمی بر بودجه کشور وارد کرده و همچنین باعث افزایش بی‌ثباتی در جامعه شده بود. جمعیت اردوگاه‌های کار اجباری در دهه ۱۹۳۰ نسبتآ قابل تحمل بود اما حالا در اوایل دهه ۱۹۵۰ به شدت افزایش یافته بود. بخش عظیمی از این زندانیان سربازان و نظامیان سابقی بودند که به اسارت نیروهای آلمانی درآمده و پس از آزادی مجددآ زندانی شده بودند، اما این بار در خاک کشورشان.

شاید سوتلانا چهره مردی را می‌دید که می‌توانست باشد به شرطی که او، به قول سوتلانا، همه انسانیتش را فقط صرف یک ایده نکرده بود ــ ایده «استالین»، نماد قدرت شوروی.

استالین بازیگر ماهری بود که وانمود می‌کرد در گوشه‌ای نشسته و دیگران برایش گزارش‌هایی در باره فعالیت‌های دشمنان می‌آورند؛ دشمنانی که وی نمی‌توانست با مجازات آن‌ها مخالفت کند. اما واقعیت قضیه چیز دیگری بود؛ او همچون استاد عروسک‌گردانی بود که پشت صحنه سررشته همه امور را در دستانش داشت.

خانه سورش هر قدر هم که قدیمی و درب وداغان بود، اما همسرش پراکاش، هنوز لشکری از خدمتکاران را در اختیار داشت. این خدمتکاران از طبقات فرودست جامعه بودند و هر کدامِ آن‌ها برحسب مقررات نظام کاستی وظیفه مشخصی در خانه سورش سینگ داشتند. فقط آشپز، که یک برهمن بود، می‌توانست آشپزی کند؛ خدمتکار دیگری موادغذایی را برای آشپز می‌آورد، اما اجازه پختن نداشت؛ او ظرف‌ها را هم می‌شست. دو خدمتکار دیگر وظیفه سروِ غذا را برعهده داشتند، اما آن‌ها نمی‌توانستند از غذایی که آشپز پخته بود بخورند؛ آن‌ها لباس‌ها را هم اتو می‌کشیدند؛ یک نجس کف اتاق‌ها را می‌شست و توالت را تمیز می‌کرد. مقررات پوچ و بیهوده‌ای بود، اما همه این سنت را رعایت می‌کردند.

یاکوف یکی دو سالِ آینده را در اردوگاه‌های جورواجوری به سر برد تا این‌که آلمانی‌ها در بهار ۱۹۴۳، پس از شکست فاجعه‌بارشان در استالینگراد به مقامات شوروی پیام دادند که (یکی از فرماندهان آلمانی به اسارت گرفته‌شده توسط روس‌ها) یاکوف را آزاد کنند. اما استالین این پیشنهاد را رد کرد.