بریده‌هایی از کتاب بر بال قرب؛ نگاهی به مفهوم توسل

دراصطلاح، توسل آن است که انسان چیزی یا شخصی را نزد خداوند واسطه قرار دهد و به‌وسیلهٔ آن به خداوند تقرّب جوید. به‌بیان‌دیگر، در هنگام دعا و استغاثه به درگاه الهی، چیزی عرضه کند که واسطهٔ پذیرش توبه و اجابت دعای او و برآورده‌شدن خواسته‌هایش باشد؛ مانند اسماء و صفات الهی یا وجود مقدس پیامبر اکرم (ص)، ائمهٔ اطهار (ع) و سایر اولیای خداوند.

"توسل" در لغت به‌معنای تمسک‌جستن به وسیله‌ای برای نیل به مقصود است. واژهٔ "وسیله"، که هم‌ریشه با "توسل" است، ابزار و عاملی است که انسان را به جایی و کسی نزدیک کرده و متصل می‌سازد. این واژه با "وصیله" که به‌معنای نزدیکی و تقرّب است، نزدیکی معنایی دارد و به‌اصطلاح، قریب‌المعنی است و تفاوت این دو در آن است که "تَوَصُّل" انجام هر عملی است که انسان را به مقصد و مطلوب نزدیک می‌سازد، حال آنکه "توسل" به آن نوع نزدیکی می‌گویند که با رغبت و میل و شوق همراه باشد؛ به‌بیان‌دیگر، "توسل" اخص از "توصل" است.

وهابیون، توسل را با اصل توحید ناسازگار دانسته و حکم به بطلان آن می‌دهند؛ آن‌ها معتقدند توسل بدعتی است که در دین اسلام نهاده شده و حرام است و انسانِ مسلمان نباید به مسائلی که در آن‌ها شائبهٔ شرک و کفر وجود دارد وارد شود. درمقابل، بیشترِ مسلمانان بر این باورند که توسل نه‌تنها با توحید ناسازگار نیست، بلکه عاملی مفید و سازنده برای رسیدن به مقصود و رهایی از مشکلات است و این اعتقاد، مبنای سیرهٔ عملی آن‌ها در طول تاریخ بوده است.