بریده‌هایی از کتاب گزینه اشعار مهدی اخوان ثالث

بینم چو به تاراج رود کوه زر از خلق دل خوش نشود همچو گل از خردۀ خویشم

پرده‌داران نهانخانۀ اسرار مگو مست کردند چو آن پرده گشودند مرا بر لب چشمه نهادند لب تشنۀ من درد و رنج از دل غمدیده زدودند مرا تا سحر شمع شبستان غزل بودم و عشق پریان بس غزل نغز شنودند، مرا

موجها خوابیده‌اند، آرام و رام، طبل توفان از نوا افتاده است. چشمه‌های شعله‌ور خشکیده‌اند، آبها از آسیا افتاده است.

بیا ای خسته‌خاطر دوست! ای مانند من دلکنده و غمگین! من اینجا بس دلم تنگ‌ست.

«چرا بر خویشتن هموار باید کرد رنج آبیاری کردن باغی کز آن گل کاغذین روید؟»   بآنجائی که میگویند روزی دختری بوده‌ست که مرگش نیز (چون مرگ تاراس بولبا نه چون مرگ من و تو) مرگ پاک دیگری بوده‌ست، کجا؟ هرجا که اینجا نیست.

  «من این غمگین سرودت را هم آواز پرستوهای آه خویشتن پرواز خواهم داد.

لحظه‌ای خاموش ماند، آنگاه بار دیگر سیب سرخی را که در کف داشت بهوا انداخت. سیب چندی گشت و بازآمد. سیب را بویید.

چون پردۀ حریر بلندی خوابیده مخمل شب، تاریک مثل شب آیینۀ سیاهش چون آینه عمیق سقف رفیع گنبد بشکوهش لبریز از خموشی، وز خویش لب‌بلب،

تو چون‌شناسی، این روح سیه‌پوش قبیله‌ی ماست. باطور و طومار غم قومش، در سازها چون رازها پنهان، در آتش آوازها پیداست. این روح مجروح قبیله‌ی ماست. از قتل‌عام هولناک قرنها جسته، آزرده و خسته، دیری‌ست در این کنج حسرت مأمنی جسته. گاهی که بیند زخمه‌ای دمساز و باشد پنجه‌ای همدرد خواند رثای عهد و آیین عزیزش را غمگین و آهسته».

«سخن بسیار یا کم، وقت بیگاه‌ست. نگه کن، روز کوتاه‌ست. هنوز از آشیان دوریم و شب نزدیک. شنیدم قصۀ این پیر مسکین را بگو آیا تواند بود کو را رستگاری روی بنماید؟ کلیدی هست آیا که‌ش طلسم بسته بگشاید؟»

خطاب ار هست: «خواهرجان» جوابش: «جان خواهرجان بگو با مهربان خویش درد و داستان خویش»   «نگفتی، جان خواهر! اینکه خوابیده‌ست اینجا کیست. ستان خفته‌ست و با دستان فروپوشانده چشمان را تو پنداری نمی‌خواهد ببیند روی ما را نیز کورا دوست [می‌داریم. نگفتی کیست، باری سرگذشتش چیست»   پریشانی غریب و خسته، ره گم کرده را ماند.

دست ‌بردار ازین در وطنِ خویش غریب. قاصد، تجربه‌های همه تلخ،

در شگفت از این غبارِ بی‌سوار خشمگین، ما ناشریفان مانده‌ایم. آبها از آسیا افتاده لیک باز ما با موج و توفان مانده‌ایم.

آهها در سینه‌ها گم کرده‌ راه، مرغکان سرشان بزیر بالها. در سکوت جاودان مدفون شده‌ست هرچه غوغا بود و قیل و قالها.

موجها خوابیده‌اند، آرام و رام، طبل توفان از نوا افتاده است. چشمه‌های شعله‌ور خشکیده‌اند، آبها از آسیا افتاده است.   در مزارآبادِ شهر بی‌تپش وای جغدی هم نمی‌آید بگوش.   دردمندان بی‌خروش و بی‌فغان. خشمناکان بی‌فغان و بی‌خروش.

بسکه زشت و نفرت‌انگیزست این تصویر، جنگ بود این، یا شکار؟ آیا میزبانی بود یا تزویر؟»

گر بیش ممکنت نشود، کم غنیمت است اندوهِ بیش و کم چه خوری؟ دَم غنیمت است

چه شبها که اندیشه کردم بسی ولی بیش بر حیرتم برفزود فری چیره صیادم، آن طرفه کار که از بهر جود است صیدش، نه سود فری آن کمند افکن چابکم که چشمم بر آفاق برتر گشود نهان است از چشم و دل بیندش از آئینه گر زنگ بتوان زدود خوش آن‌کو نمازش به بینش گزارد به درگاه او جبهه بی‌شبهه سود بیا تا فرستیم، ای دل، به جان بر آن آشکارای پنهان، درود!

ماجرای زندگی آیا جُز مشقّتهای شوقی توأمان با زجر، اختیارش همعنان با جبر، بسترش بر بُعدِ فرار و مِه‌آلودِ زمان لغزان، در فضای کشفِ پوچِ ماجراها چیست؟ من بگویم، یا تو می‌گویی هیچ جز این نیست؟

نکو بنگر با نقابِ دیگری، اما همان حاجاتِ دیرینه‌ست. چهره از بس با مهارت کرده دیگرگون، بسکه دیگر چَند می‌بینی و دیگر چون؛ شایدش از دور نشناسی، وَ تو را گمراه سازد نامِ امروزش. وَ دگرگونه نشانی‌هایِ مرموزش. لیک از نزدیک، این جنایت، گر نمی‌خواهی بگویی، جُرم این بَد آیندِ کنون را گر بجویی نیک، بی‌گمان بینی و دریابی، مَغلطه‌ی گُنگی، دگرگون چهر‌ه‌ای پیداست، از همان حاجات.