بریده‌هایی از کتاب اسرار ماه رجب؛ ادب حضور (دفتر اول)

سه ماه رجب، شعبان و رمضان مجموعاً ۹۰ روز است. اگر از این ایام دههٔ آخر ماه رمضان را کم کنیم، می‌شود ۸۰ روز. گویی انسان باید دو اربعین را طی کند تا به دههٔ آخر ماه رمضان برسد که اوج بهره‌مندی انسان از مقام ولایت خودش و لیالی قدر است: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیلَةِ الْقَدْرِ». این ده روز آخر، دههٔ بهره‌مندی از مقام امام عصر (عج) و حضرت صدّیقهٔ طاهره (س) است. این ده روز، زمان بهره‌مندی است.

مرحوم آیت‌الله بهجت می‌فرمود: «اگر بدانیم اصلاح امور انسان به اصلاح عبادت، و در رأس آنها نماز است، که به واسطهٔ خضوع و خشوع و آن هم به اعراض از لغو محقّق می‌شود، کار تمام است!»

در همهٔ ماه‌های سال، پنج‌شنبهٔ اول، چهارشنبهٔ وسط و پنج‌شنبهٔ آخر ماه و برخی روزهای خاصّ به روزه توصیه شده. خوب است که در ماه رجب این ایام را روزه‌دار باشیم؛ علاوه بر آن، در این ماه روزهای عزیزی وجود دارد که روزه در آنها بسیار ارجمند است؛ از جمله روز اول و ایام‌البیض و به ویژه ۲۷ رجب که یکی از چهار روز سال است که به فضیلت روزه ممتاز است.

مرحوم آیت‌الله بهجت می‌فرمود: «شما آن مقدار از نماز که دست خودتان است توجّه کنید، بقیهٔ نماز را خدا خودش درست می‌کند.»

بهترین و اوّلین و اصلی‌ترین دستور سلوکی در ایام ماه رجب، اصلاح امر نماز است. و هرکس در هر مرتبه از مراقبه و حضور قلب در فرائض یومیه است، بنا بگذارد که یک قدم به جلو بردارد؛ در ابتدا احکام فقهی آن را اصلاح نماید که هرگز با نماز غلط و باطل، قدمی پیشرفت حاصل نخواهد شد و سپس به اصلاح کیفیت آن، از حضور قلب گرفته تا مراتب دیگر، بپردازد. ملاک پیشرفت در مسائل معنوی، حال خوش و میزان حضور قلب در نماز است.

ماه شعبان حرم پیغمبر (ص) است و ماه رجب حرم امیرالمؤمنین (ع) است، ماه رمضان نیز حرم پروردگار است. لذا هر کس در این حرم بی‌ادبی کند، جرمش دوچندان و عقابش بیشتر است. چنان‌که اگر کسی در این حرم ادب به خرج دهد، مدارج تعالی را سریع‌تر طی می‌کند. بنابراین، اصل اولی در ماه رجب که اول ماه‌های حرام در سال قمری است، حفظ حرمت حریم این ماه می‌باشد و چنان‌که جنگ با دیگران در این ماه حرام است، جنگ با خداوند و ارتکاب گناه حرمت بیشتری دارد.

ارتکاب گناه به منزلهٔ اعلام جنگ با فطرت توحیدی خودمان است.

مرحوم میرزا جواد آقا می‌فرماید: «از دیگر مراقبتها در این ماه این است که سالک بداند... سه ماه رجب، شعبان و رمضان ماه عبادت است. بنابراین سزاوار است طالبان علم در آن ماه‌ها عبادت را مقدم بر تحصیل علم نمایند؛ گر چه تحصیل علم نیز از برترین عبادتهاست.» این فرمایش میرزا جواد آقا بدین معناست که هرچند طلب علم برای همه واجب است و برای اهل علم از اوجب واجبات، ولی حتی بر اهل علم لازم است که در ماه رجب مقداری از این امور کم کنند و بیشتر به عبادت بپردازند. زیرا ثمرهٔ تحصیل علم که «معرفت» است، باید در عبادت ظاهر شود. و اگر کسی علمی را بخواند و محصول آن خضوع و خشوع در ظاهر و باطن نباشد، این علم حقیقی نیست

«تمام همّ و غمّ دنیا در نزد ما تا اول الله اکبر نماز است.»

بهترین و اوّلین و اصلی‌ترین دستور سلوکی در ایام ماه رجب، اصلاح امر نماز است.

اما وصیـت‌های دیگـر، عمـدهٔ آن‌ها نمـاز است. نمـاز را بازاری نکـنیـد، اول وقت به جا بیـاورید، با خضوع و خشوع! اگر نماز را تحفظ کردید، همه چیزتان محـفوظ می‌ماند

شب اوّل ماه رجب یکی از چهار شب سال است که احیای آن توصیه شده و روز اوّل آن نیز به روزه ممتاز است

در روایات آمده که رجب «ماه امیرالمؤمنین (ع)» است، همچنین شعبان ماه رسول اکرم (ص) ذکر شده، لذا گویی رجب باب ورود به ماه شعبان، یعنی ماه ولایت است. از همین روست که اغلب اذکار ماه رجب یا اذکار استغفاری است که بنده را آمادهٔ دریافت حکمت می‌نماید و یا اذکار توحیدی است

پس هر کس مرا در این ماه بخواند اجابتش می‌کنم، و هرکس از من چیزی طلب کند به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم. و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می رسد.

: از نماز آن مقدار قبول است که حضور قلب در آن باشد.

«تهجّد» در لغت به معنای برخاستن از بستر است. این آیهٔ شریفه نشان می‌دهد که صرف جدا شدن از بستر برای نماز شب، ارزشمند است؛ ممکن است بعضی نتوانند ابتدای شب بخوابند، آنها می‌توانند برای ادای نافلهٔ شب، بعد از نیمه‌شب نماز شب را بخوانند و بعد بخوابند، ولی این دیگر تهجّد نیست، صرفاً نماز شب خواندن است. در حالی که ما امر به تهجّد شده‌ایم؛ یعنی انسان شب را بخوابد و بعد، نیمه‌های شب برای نماز برخیزد.

لذا در حدیث قدسی است که خداوند خطاب به حضرت موسی (ع) دربارهٔ نماز شب می‌فرماید: «ای فرزند عمران، از چشمانت اشک‌هایت را و از قلبت خشوع و از بدنت خضوع را بر من هدیه کن و سپس مرا در تاریکی شب بخوان و قطعاً مرا نزدیک و اجابت‌کننده می‌یابی. ای فرزند عمران، دروغ می‌گوید آنکه می‌پندارد که مرا دوست می‌دارد، اما وقتی تاریکی شب او را فرا می‌گیرد، در خواب فرو می‌رود.»

«خداوند در آسمان هفتم فرشته‌ای را منصوب فرموده که به او «داعی» (به معنای دعوت‌کننده) گویند. چون ماه رجب فرا رسد، آن فرشته از آغاز شب تا صبح ندا سر می‌دهد: خوشا به حال ذاکران و یادآوران خدا، خوشا به حال مطیعان. و خداوند تعالی می‌فرماید: من هم‌نشین کسی هستم که هم‌نشین من است، من مطیع کسی هستم که مطیع من است، من بخشندهٔ کسی هستم که تقاضای بخشش کند. این ماه، ماه من و بنده، بندهٔ من، و رحمت، رحمت من است. پس هر کس مرا در این ماه بخواند اجابتش می‌کنم، و هرکس از من چیزی طلب کند به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم. و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می رسد.»

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعَانِی جَمِیعِ مَا یدْعُوک بِهِ وُلَاةُ أَمْرِک...» استاد می‌فرمود، از آن‌جا که رجب ماه ولایت است، در این دعا خداوند به تمام معنا ولایت را تعریف کرده است.

و ایمان در کنار علم است که به انسان درجه می‌دهد: «یرْفَعِ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ» و الّا ایمان بدون علم و علم بدون خشوع و خضوع فایده‌ای ندارد.