بریده‌هایی از کتاب اسرار ماه رجب؛ ادب حضور (دفتر اول)

ایشان می‌فرماید: عرب جاهلی حرمت ماه رجب را حفظ می‌کرد، پس مؤمن نیز باید حرمت این ماه را نگه دارد و در این ماه با پروردگار به مخاصمه برنخیزد!

یکی دیگر از اسامی ماه رجب «اصبّ» است. «صبّ الماء» یعنی آب با شدّت از بلندی بر چیزی فرود آید. از آن‌جا که در ماه رجب رحمت الهی با شدّت و وسعت بر امّت اسلام نازل می‌شود، این ماه را بدین اسم نامیدند؛ چنان‌که این معنا در روایت مشهور «ملک داعی» نیز قابل مشاهده است

در روایات آمده که رجب «ماه امیرالمؤمنین (ع)» است، همچنین شعبان ماه رسول اکرم (ص) ذکر شده، لذا گویی رجب باب ورود به ماه شعبان، یعنی ماه ولایت است. از همین روست که اغلب اذکار ماه رجب یا اذکار استغفاری است که بنده را آمادهٔ دریافت حکمت می‌نماید و یا اذکار توحیدی است. زیرا هر کس از در ولایت وارد شود، می‌تواند به شهر حکمت وارد شود. و حکمت، چنان‌که اشاره شد، علوم ناب توحیدی است. بدین ترتیب، انس دائمی با اهل بیت (ع) و مقام ولایت، انسان را به ولایت الهی -یعنی ماه رمضان- می‌رساند.

خواندن دعای ناحیهٔ مقدّسه، توصیهٔ عمومی است که مرحوم علّامه و مرحوم استاد سعادت‌پرور و میرزا جواد آقا و دیگر بزرگان این مکتب تربیتی در ماه رجب بدان تأکید بسیار می‌کردند. این دعا که در مفاتیح الجنان هم آمده، با این فراز آغاز می‌شود: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعَانِی جَمِیعِ مَا یدْعُوک بِهِ وُلَاةُ أَمْرِک...»

توصیه می‌شود هنگام محاسبة‌النفس، به وجود مبارک یکی از اولیای الهی (ع) توسّل داشته باشیم. در ماه رجب که تعلّق به وجود مبارک امیرالمؤمنین علی (ع) دارد، بهتر است به ساحت مقدّس ایشان متوسّل شویم و بخواهیم که مانع اصلی در سیر اخلاقی را به ما بفهمانند.

حضرت استاد سعادت‌پرور در آستانهٔ فرا رسیدن ماه رجب، جوش و خروش این ماه را می‌زدند و می‌فرمودند اگر کسی به درستی وارد ماه رجب نشود، معلوم نیست ماه شعبان را هم به درستی درک کند و اگر کسی ماه شعبان را تحصیل نکرد، در ماه رمضان نیز ناموفق است. انتظار نداشته باشیم در شب‌های قدر ماه رمضان، حقیقت قدر بر ما طلوع کند، در حالی که حتی نتوانسته‌ایم ماه رجب را به درستی طی کنیم. از سه ماه قبل باید خود را آماده کرد، وگرنه در یک شب و دو شب کار درست نمی‌شود.

شعبان ماه رسول اکرم (ص) است و باب ورود به ماه شعبان از ماه رجب است. لذا اگر انسان ماه رجب خوبی نداشته باشد، ماه شعبان خوبی نخواهد داشت و اگر ماه شعبان خوبی نداشته باشد، طبعاً توحید خوبی ندارد؛ زیرا که ماه رمضان ماه پروردگار و توحید است. بدون ورود به بیت ولایت رسول اکرم (ص)، ماه رمضان، ماه بابرکتی برای انسان نخواهد بود. لذا شخص باید از ماه رجب کمر همّت ببندد.

عمدهٔ دستورات در ماه رجب، استغفار است؛ یعنی مراقبه و طلب آمرزش از خداوند. استغفارات مابین الطلوعین صبح، و نیز هنگام غروب خیلی مهم است و هریک شب و دیگری روز ما را اصلاح می‌کند. باید حداقل مراقبهٔ ما بر روی گناه باشد، آن هم مبتلابه‌ترین گناهی که انسان به آن آلوده است؛ خیلی‌ها می‌گویند که در خود گشتیم ولی پیدا نکردیم، این خیلی زشت است که کسی عیوب خود را نداند. اما در این صورت می‌توان به کتب اخلاقی مراجعه کرد که به برخی عیوب مبتلابه‌تر اشاره کرده‌اند.

کسی که درد ندارد، اگر بخواهد گریه کند، می‌ماند که چگونه گریه کند؛ چون درد نکشیده؛ بچهٔ او نمرده است. ما باید دردمند شویم تا ندای «أَینَ الرَّجَبِیون» و «أَنَا جَلیسُ مَنْ جالَسَنی» را درک کنیم! به همین دلیل است که به قول مرحوم میرزا جواد آقا، اولیای الهی برای درک لیلة‌القدرِ ماه رمضان، از شب اول ماه رجب دورخیز می‌کردند.

همچنین از جمله اذکار استغفاری و یا توحیدی که در طول روز و یا همهٔ ایام رجب توصیه شده، ده هزار مرتبه سورهٔ توحید در کل ماه است که اگر این عدد را به روزهای ماه تقسیم کنیم، می‌شود روزی ۳۳۳ بار، که اگر این تعداد مقدور نباشد، چه خوب است که با تسبیح تربت و به هر تعداد که برایمان مقدور است این ذکر را بگوییم، اما ترک ننماییم. شب اوّل ماه رجب یکی از چهار شب سال است که احیای آن توصیه شده و روز اوّل آن نیز به روزه ممتاز است.

همچنین مرحوم استاد سعادت‌پرور توصیه می‌کردند که استغفاراتی که در کتاب «آداب‌المریدین» برای بین الطلوعین، هنگام صبح و بعد از مغرب ذکر شده و همچنین در باب توبه توصیه شده است، در بین الطلوعین و بعد از غروب آفتاب ایام ماه رجب انجام دهیم. علاوه بر این، اذکار فراوانی برای روزها و شب‌های ماه رجب ذکر شده؛ از جمله اذکار استغفاری و توحیدی که بخشی از آنها در مفاتیح الجنان ذکر شده است. در میان این اذکار، حضرت استاد بر برخی تأکید بیشتری می‌نمود؛ از جمله دعای ناحیهٔ مقدّسه که از طریق عثمان بن سعید در توقیع شریف صادر شده؛ دیگری دعایی است که در تعقیب نمازها خوانده می‌شود

«خداوند در آسمان هفتم فرشته‌ای را منصوب فرموده که به او «داعی» (به معنای دعوت‌کننده) گویند. چون ماه رجب فرا رسد، آن فرشته از آغاز شب تا صبح ندا سر می‌دهد: خوشا به حال ذاکران و یادآوران خدا، خوشا به حال مطیعان. و خداوند تعالی می‌فرماید: من هم‌نشین کسی هستم که هم‌نشین من است، من مطیع کسی هستم که مطیع من است، من بخشندهٔ کسی هستم که تقاضای بخشش کند. این ماه، ماه من و بنده، بندهٔ من، و رحمت، رحمت من است. پس هر کس مرا در این ماه بخواند اجابتش می‌کنم، و هرکس از من چیزی طلب کند به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم. و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می رسد.

سه ماه رجب، شعبان و رمضان مجموعاً ۹۰ روز است. اگر از این ایام دههٔ آخر ماه رمضان را کم کنیم، می‌شود ۸۰ روز. گویی انسان باید دو اربعین را طی کند تا به دههٔ آخر ماه رمضان برسد که اوج بهره‌مندی انسان از مقام ولایت خودش و لیالی قدر است: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیلَةِ الْقَدْرِ». این ده روز آخر، دههٔ بهره‌مندی از مقام امام عصر (عج) و حضرت صدّیقهٔ طاهره (س) است. این ده روز، زمان بهره‌مندی است. «و با موسی (برای عبادتی ویژه و دریافت تورات) سی شب وعده گذاشتیم و آن را با (افزودن) ده شب کامل کردیم

در ماه رجب به اذکار و اوراد و عبادات خاص این ماه بپردازیم. اگر ماه رجب تعلق به مقام ولایت علوی (ع) دارد و امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) محبوب ماست، چگونه ممکن است ماهی که انتساب به محبوب دارد، بر کسی بگذرد و تغییری در رفتار و اعمال او حاصل نگردد؛ که اگر در محبت صادقیم، در ظرف محبوب باید عاشقانه عمل کنیم. علاوه بر این باید توجه نمود که مراتب طهارت یک‌باره حاصل نمی‌شود.

مرحوم میرزا جواد آقا می‌فرماید: «از دیگر مراقبتها در این ماه این است که سالک بداند... سه ماه رجب، شعبان و رمضان ماه عبادت است. بنابراین سزاوار است طالبان علم در آن ماه‌ها عبادت را مقدم بر تحصیل علم نمایند؛ گر چه تحصیل علم نیز از برترین عبادتهاست.»

قبل از هر چیز، آنچه که بر ما واجب و لازم است، توبه ایست که دارای شرایط لازمه و نمازهای معلومه است. و پس از توبه، واجب‌ترین چیز بر ما پرهیز از گناهان صغیره و کبیره است؛ تا جایی که توان و قدرت و استطاعت داریم. پس (ای برادران عزیز)، دستور توبه را در شب جمعهٔ اوّل ماه (رجب) یا روز جمعه و یا روز یکشنبهٔ آن انجام داده، نماز توبه را بخوانید؛ سپس آنها را در روز یکشنبهٔ دوّم همان ماه تکرار و اعاده نمایید.

سپس ملتزم شوید به مراقبه، چه مراقبهٔ صغری (باز داشتن نفس از آنچه که خداوند بدان راضی نیست) و چه مراقبهٔ کبری (نگاه داشتن دل از آنچه محبوب نمی‌پسندد).

«ای بنی‌آدم، آیا من از شما پیمان نگرفتم که شیطان را نپرستید؟! که او دشمن آشکار شماست؟! و مرا بپرستید که تنها این راه صراط مستقیم است؟»

«...پس هر کس مرا در این ماه بخواند، اجابتش می‌کنم و هرکس از من چیزی طلب کند، به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می‌رسد.» (اقبال‌الاعمال، ص ۶۲۸.)

در ماه رجب که تعلّق به وجود مبارک امیرالمؤمنین علی (ع) دارد، بهتر است به ساحت مقدّس ایشان متوسّل شویم و بخواهیم که مانع اصلی در سیر اخلاقی را به ما بفهمانند. در این میان اگر با زیارت امین الله توسّل پیدا کنیم خیلی خوب است