بریده‌هایی از کتاب اسرار ماه رجب؛ ادب حضور (دفتر اول)

توجه به نمازهای یومیه و اهتمام به حال و حضور قلب در آن، مهم‌تر از هر عمل عبادی دیگر است.

شست و شویی کن و آنگه به خرابات خرام تا نگردد ز تو این دیرِ خراب، آلوده پاک و صافی شو و از چاه طبیعت به درآی که صفایی ندهد، آبِ تراب آلوده

توجه به نمازهای یومیه و اهتمام به حال و حضور قلب در آن، مهم‌تر از هر عمل عبادی دیگر است. به تعبیر مرحوم شیخ حسنعلی نخودکی، اگر ابتدا نماز یومیه‌مان را درست کنیم، آن چنان تلألؤ و نورانیتی در زندگی انسان ایجاد می‌شود که انسان را برای نماز شب بیدار می‌کنند و خداوند باب توفیقات دیگر را برای او باز می‌نماید! مرحوم آیت‌الله بهجت از استادشان سید علی آقای قاضی نقل می‌نمود که: «اگر کسی نماز واجبش را اول وقت بخواند و به مقامات عالیه نرسد، مرا لعن کند!

«و با موسی (برای عبادتی ویژه و دریافت تورات) سی شب وعده گذاشتیم و آن را با (افزودن) ده شب کامل کردیم، پس میعادگاه پروردگارش به چهل شب پایان گرفت، و موسی (هنگامی که به میعادگاه می‌رفت) به برادرش هارون گفت: در میان قومم جانشین من باش و به اصلاح برخیز و از راه و روش مفسدان پیروی مکن.»

«...پس هر کس مرا در این ماه بخواند، اجابتش می‌کنم و هرکس از من چیزی طلب کند، به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می‌رسد.»

عمدهٔ دستورات در ماه رجب، استغفار است؛ یعنی مراقبه و طلب آمرزش از خداوند. استغفارات مابین الطلوعین صبح، و نیز هنگام غروب خیلی مهم است و هریک شب و دیگری روز ما را اصلاح می‌کند.

سحرگه رهروی در سرزمینی همی گفت این مُعَمّا با قرینی که ای صوفی! شراب آنگه شود صاف که در شیشه بماند اربعینی

زبان حال ما در ایام ارجمندی چون رجب، که با ظرفیت ناچیزمان قادر به درک عظمت آن نیستیم، باید این باشد که اگر عزیز مصر نیستیم تا بتوانیم یوسف (ع) را بخریم، لااقل مثل آن پیرزنی باشیم که در صف خریداران یوسف (ع) ایستاد؛ تا صرفاً تماشاچی آن جمال زیبا نباشد! بیایید ما هم در این ماه رجب همّتی کنیم تا لااقل در صف رجبیون قرارمان دهند!

اگر سالک در این ماه رجب «غیرت» به خرج دهد و با قدم همت پای پیش نهد، خداوند نیز از او دستگیری می‌کند؛ که پروردگار انسان‌های غیور را دوست دارد. در خرقه چو آتش زدی ای عارف سالک جهدی کن و سر حلقهٔ رندان جهان باش و لذا بهترین و اوّلین و اصلی‌ترین دستور سلوکی در ایام ماه رجب، اصلاح امر نماز است.

«گاهی یک عصبانیت، بیست سال انسان را به عقب می‌اندازد.»

مرحوم سید علی آقای قاضی در توصیهٔ به نماز شب می‌فرمود: «اما نماز شب، پس هیچ چاره و گریزی برای مؤمنین از آن نیست، و تعجب از کسی است که می‌خواهد به کمال دست یابد، در حالی که برای نماز شب قیام نمی‌کند. و ما نشنیدیم که احدی بتواند به آن مقامات دست یابد، مگر به وسیلهٔ نماز شب.»

آیت‌الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی از استادش آخوند ملا حسینقلی همدانی چنین نقل می‌کند: «شیخ و پیشوای من در علوم حقّه برایم حکایت نمود که از طالبان آخرت، احدی به مقامی از مقامات دینی نرسید، مگر آنان که اهل تهجّد و شب‌زنده‌داری بودند.» باید همتی به خرج داد و از امور دیگر در این ماه برای جبران خسارت‌ها مایه گذاشت.

امام عسکری (ع) دربارهٔ سلوک الی الله می فرمایند: «به راستی که وصول و بار یافتن به محضر خداوند- عزّ و جلّ- سفری است که جز با سوار شدن بر مرکب شب (و بیداری و انجام عبادات در آن) نمی‌توان بدان رسید.»

یک ساعت، برمی‌خواستند و چهار رکعت بعدی را می‌خواندند، بعد یک سجده طولانی به‌جا می‌آوردند و دوباره می‌خوابیدند، کمی بعد دوباره بیدار می‌شدند و سه رکعت بعدی را می‌خواندند. تهجّد بسیاری از بزرگان ما هم به همین ترتیب بود؛ چنان‌که از مرحوم آقای قاضی نقل شده.

«تهجّد» در لغت به معنای برخاستن از

بستر است. این آیهٔ شریفه نشان می‌دهد که صرف جدا شدن از بستر برای نماز شب، ارزشمند است؛ ممکن است بعضی نتوانند ابتدای شب بخوابند، آنها می‌توانند برای ادای نافلهٔ شب، بعد از نیمه‌شب نماز شب را بخوانند و بعد بخوابند، ولی این دیگر تهجّد نیست، صرفاً نماز شب خواندن است. در حالی که ما امر به تهجّد شده‌ایم؛ یعنی انسان شب را بخوابد و بعد، نیمه‌های شب برای نماز برخیزد. در سنن‌النبی آمده که پیغمبر اکرم (ص) در طول شب سه بار از خواب برمی‌خواست. نمازهای ایشان دو چهار رکعت و یک سه رکعت بود؛ حضرت می‌خوابیدند، بلند می‌شدند و چهار رکعت نماز شب می‌خواندند و سپس می‌خوابیدند، بعد از

لذا در حدیث قدسی است که خداوند خطاب به حضرت موسی (ع) دربارهٔ نماز شب می‌فرماید: «ای فرزند عمران، از چشمانت اشک‌هایت را و از قلبت خشوع و از بدنت خضوع را بر من هدیه کن و سپس مرا در تاریکی شب بخوان و قطعاً مرا نزدیک و اجابت‌کننده می‌یابی. ای فرزند عمران، دروغ می‌گوید آنکه می‌پندارد که مرا دوست می‌دارد، اما وقتی تاریکی شب او را فرا می‌گیرد، در خواب فرو می‌رود.»

خداوند خطاب به رسول اکرم (ص) دربارهٔ نماز شب می‌فرماید: «و پاسی از شب را از بستر برخیز (و به عبادت و نافلهٔ شب بپرداز) و این یک وظیفهٔ اضافی برای تو است؛ امید آنکه خداوند به برکت این عمل تو را به مقام محمود نائل گرداند.»

«...فَمَنْ دَعَانِیݡ فِی هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ وَ مݡݡَنِ اسْتَهْدَانِیݡ هَدَیْتُهُ وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَیْنِی وَ بَیْنَ عِبَادِی، فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَیَّ.» «...پس هر کس مرا در این ماه بخواند، اجابتش می‌کنم و هرکس از من چیزی طلب کند، به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می‌رسد.»

«...فَمَنْ دَعَانِیݡ فِی هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ وَ مݡݡَنِ اسْتَهْدَانِیݡ هَدَیْتُهُ وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَیْنِی وَ بَیْنَ عِبَادِی، فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَیَّ.» «...پس هر کس مرا در این ماه بخواند، اجابتش می‌کنم و هرکس از من چیزی طلب کند، به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می‌رسد.»