بریده‌هایی از کتاب ادب حضور (دفتر پنجم)

در فرهنگ قرآن، عقل بدون «عشق» چراغی کم‌فروغ است که کورکورانه در پیچ و تاب قیاسات منطقی و براهین لِمّی و اِنّی، تنها قادر به کلّی‌گویی است. و اگر عقل قادر به هدایت انسان تا سرمنزل مقصود بود، ملائک مقدّم بر انسان، لایق مقام خلافت‌اللّهی بودند. اما ثقالت امانتِ ولایت، نه باری است که عقل توان حمل آن را داشته باشد؛ بلکه این عشق است که مجنون‌وار ندای محبوب را لبّیک می‌گوید و بی‌مهابا گُرده به زیر بار امانت الهی می‌برد و همهٔ مصائب آن را، نه با محاسبات عقلانی، بلکه به عشق و امید نیم‌نگاه مولی، یک جا می‌خرد،

مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی توصیه می‌فرمود که در حرم امیرالمؤمنین (ع)، از ایشان حاجتی مخصوص بخواهیم: «به ایشان بگویید آقا، من شما را دوست دارم و این حبّ را نزد شما به امانت می‌گذارم تا شب اول قبر به من برگردانی.»

ای دل! اینجا به ادب باش، که سلطانی عشق موجب بندگی حضرت درویشان است

امام باقر (ع) در تأکید بر زیارت کربلا فرمود: «شیعیان ما را امر کنید که به زیارت قبر حضرت حسین بن علی (ع) بروند؛ زیرا زیارت آن حضرت بر هر مؤمنی که اقرار به امامتش از جانب خداوند عزّ و جلّ دارد، فرض و واجب می‌باشد.»

همچنین در توضیح معنای «الوتر الموتور» در زیارت عاشورا می‌نویسد: «جملهٔ «اَلْوِتْرَ الْمَوْتُورَ»، اگر چه ممکن است به معنای جملهٔ گذشته (یعنی ثارالله) باشد، یعنی کسی که انتقام و خونخواهی از او نشده و تنها خدا می‌تواند انتقام خون او را بگیرد، ولی در ظاهر «اَلْوِتْرَ الْمَوْتُورَ» به معنای فرد و تنهای بی‌همتا، و به زبان فارسی خودمانی، به معنای «دُردانه» است

امام باقر (ع) در این باره می‌فرماید: هر کس مسرور و شادمان می‌سازد او را که بین او و بین خدا هیچ حجابی نباشد، آن گونه که او به خدا نظر کند و خدا به او، باید ولایت آل محمّد (ع) را پذیرفته و از دشمنان آنان برائت بجوید، و به امام از آنان اقتدا نماید. در این‌صورت حجاب‌ها از دیدگان بصیرت و قلب او برداشته شده، خدا به او نظر می‌کند و او به خدا نظر انداخته و به لقاء جمال حضرت حقّ متنعّم میگردد.

سالک به اندازه‌ای اجازهٔ ورود به ساحت سیدالشهداء (ع) را پیدا می‌کند که «معرفت» به مقام ولایت اهل بیت (ع) و سیر ایشان در مقامات اسماء الهی تا اسم اعظم پروردگار داشته باشد. مرحوم علامه طباطبایی می‌فرماید: «حقیقت اسلام و تشیع در ولایت است. و ما به اندازه‌ای که در سیر و سلوک سیر معنوی می‌کنیم، در مراتب ولایت سیر می‌کنیم.»

روضهٔ خُلد بَرین، خلوت درویشان است مایهٔ محتشمی، خدمت درویشان است کنج عزلت، که طلسمات عجایب دارد فتح آن، در نظرِ همّتِ درویشان است قصر فردوس، که رضوانش به دربانی رفت منظری از چمن نُزهتِ درویشان است آنچه زَر می‌شود از پرتوِ آن، قلبِ سیاه کیمیایی است که در صُحبتِ درویشان است و آنکه پیشش بنهد تاجِ تکبّر، خورشید کبریایی است، که در حشمت درویشان است دولتی را که نباشد غم از آسیب زوال بی‌تکلّف بشنو، دولتِ درویشان است خسروان، قبلهٔ حاجات جهانند، ولی سببش بندگی حضرت درویشان است از کران تا به کران، لشگر ظلم است، ولی از ازل تا به ابد، فرصتِ درویشان است روی مقصود، که شاهان به دعا می‌طلبند مظهرش، آینهٔ طلعتِ درویشان است

در شرح احوالات مرحوم آیت‌الله بهجت نقل می‌کنند که ایشان در هنگام زیارت واقعاً در محضر زیارت‌شونده حاضر می‌شد. ایشان معتقد بود: «اگر می‌خواهید زیارت، زیارتی اساسی باشد، باید قلبتان هم همان را بگوید که زبانتان می‌گوید؛ یعنی قلب هم همان چیزی را درک کند که در زیارت‌نامه قرائت می‌شود.» ایشان همچنین دربارهٔ آداب زیارت می‌فرمود: «از اهمّ آداب زیارت اینست که بدانیم بین حیات معصومین (ع) و مماتشان هیچ فرقی وجود ندارد؛ یعنی الان هم امام حی است و حرفت را می‌شنود.»

فقط از طریق ماست که عبادت مقبول خداوند انجام می‌شود و تنها از طریق ماست که خداوند شناخته می‌شود و تنها از طریق ماست که توحید الهی روشن می‌گردد

عاشق آن به که دایم در بلا بی ایوب آسا به کرمان مبتلا بی حسن آسا به دستش کاسهٔ زهر حسین آسا به دشت کربلا بی

راه تهذیب و سیر و سلوک، جز با «توسّل» امکان‌پذیر نیست؛ زیرا که سیر در مسائل معنوی، در حقیقت سیر در ولایت است و اگر صاحب ولایت کسی را نپذیرد، به او اجازهٔ سیر داده نمی‌شود.

یک بار بزرگواری را در حرم امام رضا (ع) دیدم که سر در عبای خود فرو برده بود و با خود روضه‌ای زمزمه می‌کرد. به او گفتم برای چه کسی می‌خوانی؟ لاقل کمی بلندتر بخوان تا بقیه هم استفاده کنند. او گفت من برای امام رضا (ع) روضه می‌خوانم و ایشان (ع) هم گریه می‌کند. و یا شخص دیگری را دیدم که می‌گفت من برای امام زمان (ع) روضه می‌خوانم. خلاصه آنکه توصیه می‌شود که انسان در ایام عزای اهل بیت (ع)، علاوه بر شرکت در مجالس روضه و مرثیه‌خوانی، اگر توفیق نوحه‌خوانی و مداحی در مجالس اهل بیت (ع) را ندارد، در خلوت خویش برای خودش مدیحه‌سرایی و روضه‌خوانی کند، شعری بسراید و به ساحت ایشان عرضه کند و بدین ترتیب نامش را در اصناف مختلف خدمتگزاران آن حضرات ثبت نماید.

همچنین در توضیح معنای «الوتر الموتور» در زیارت عاشورا می‌نویسد: «جملهٔ «اَلْوِتْرَ الْمَوْتُورَ»، اگر چه ممکن است به معنای جملهٔ گذشته (یعنی ثارالله) باشد، یعنی کسی که انتقام و خونخواهی از او نشده و تنها خدا می‌تواند انتقام خون او را بگیرد، ولی در ظاهر «اَلْوِتْرَ الْمَوْتُورَ» به معنای فرد و تنهای بی‌همتا، و به زبان فارسی خودمانی، به معنای «دُردانه» است، و به خصیصهٔ خاصّ سیدالشّهدا (ع) که در فصل سوم مورد بحث قرار گرفت، اشاره دارد.» «دُردانه» اصطلاحاً به کسی گفته می‌شود که در جمعی مانند اعضای خانواده، مورد توجه ویژهٔ والدین و اعضای خانواده است. ایشان می‌فرمود: از این بیان زیارت استفاده می‌شود که سیدالشهداء (ع) دُردانهٔ پروردگار است و خداوند در ارتباط با او حساب ویژه‌ای دارد و کسی که به ایشان متوسل شود، از فضل خاص خداوند بهره‌مند می‌گردد. از همین جا به راز تفاوت فاجعهٔ کربلا و زنده بودن آن، با سایر حوادث تاریخی که ظاهر مشابهی دارند پی می‌بریم. سوزش شهادت سیدالشهداء (ع) هرگز خاموش نمی‌شود؛ چنان‌که رسول خدا (ص) فرمود: همانا که شهادت امام حسین (ع) آتشی در دل مؤمنان انداخته است که هرگز سرد نخواهد شد.

هیچ کس در روز قیامت نیست مگر آنکه آرزو می‌کند ای کاش از زائران حسین (ع) می‌بود؛ این به خاطر کرامت آنان در نزد خداوند تعالی است.

مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی توصیه می‌فرمود که در حرم امیرالمؤمنین (ع)، از ایشان حاجتی مخصوص بخواهیم: «به ایشان بگویید آقا، من شما را دوست دارم و این حبّ را نزد شما به امانت می‌گذارم تا شب اول قبر به من برگردانی.»

هرکه از شما بر خوابگاهش بمیرد در حالی که به حق خدای خود و رسولش (ص) و اهل بیت او (ع) معرفت داشته باشد، شهید بوده است و پاداشش با خداست و سزاوار پاداش اعمال شایسته‌ای است که در اندیشه داشته و این اندیشه همچون شمشیر کشیدن اوست.

جایگاه توسل به مقام ولایت در زندگی به خوبی روشن می‌گردد؛ زیرا تا وقتی که انسان معرفت به امام و مقام ولایت نداشته باشد، نمی‌تواند به درستی عبادت کند، و تا عبادت مقبولی نداشته باشد، سیر قربی به توحید و کمال انسانی حاصل نمی‌گردد.

راه تهذیب و سیر و سلوک، جز با «توسّل» امکان‌پذیر نیست؛ زیرا که سیر در مسائل معنوی، در حقیقت سیر در ولایت است و اگر صاحب ولایت کسی را نپذیرد، به او اجازهٔ سیر داده نمی‌شود.

بنا بر فرمایش مولا امیرالمؤمنین (ع)، عارف به مقام ولایت، مقام «شهید» را دارد و چنان ارجمند است که فقط خداوند از عهدهٔ ادای پاداش او برمی‌آید