بریده‌هایی از کتاب دین در تاریخ تمدن

در همه‌ی تاریخ مصلحی را نمی‌یابیم که به قدر محمد [ص] به نفع فقرا بر اغنیا مالیات وضع کرده باشد. کسان را ترغیب می‌کرد که به هنگام وصیت قسمتی از مال خود را برای اعانت فقیران اختصاص دهند؛ اگر کسی بدون وصیت می‌مرد بر ورثه‌ی او لازم بود که قسمتی از میراث او را برای اعمال خیر اختصاص دهند (نساء، 8).

در سوره‌های مکی قدیم کلمات آهنگ‌دار و مطنطن و اسلوب روان و نیرومند است و جز کسانی که با زبان عرب انس و به دین اسلام دلبستگی دارند، کسی نمی‌تواند چنان که باید آن را دریابد. زبان قرآن عربی خالص فصیح است. و تشبیهات و استعارات نیرومند و روشن و عبارات دلفریب فراوان دارد که با سلیقه‌ی مردم مغرب زمین جور نیست. به اتفاق آرا، قرآن بهترین و نخستین کتاب نثر عربی است.

پیامبر یک قانونگذار به روش علمی نبود و برای امت خود کتابی یا خلاصه‌ای در باره‌ی قانون نیاورد و در کار قانونگذاری، به اقتضای مقام، براساس وحی عمل می‌کرد، چنان که در باره‌ی امور عادی زندگی نیز دستورات لازم از طریق وحی اعلام می‌شد.

به سال دوم هجرت (623م)، محمد [ص] با سیصد تن از مسلمانان مسلح بر کاروانی که از شام به مکه می‌رفت راه بست. ابوسفیان، پیشوای قافله، از قضیه خبر یافت و راه خود را بگردانید و به طلب کمک کس به مکه فرستاد؛ نهصد تن از مردان قریش از مکه خارج شدند و دو سپاه کوچک در دره‌ی بدر، در فاصله‌ی سی و دو کیلومتری جنوب مدینه، برابر یکدیگر قرار گرفتند

هنگامی که خفته بودم، جبراییل صفحه‌ای از حریر پیش من آورد که نوشته‌ای در آن بود و گفت: «بخوان.» گفتم: «خواندن ندانم.» مرا فشاری داد که پنداشتم مرگ است؛ آن گاه مرا رها کرد و گفت: «بخوان.» گفتم:‌ «خواندن ندانم.» باز مرا فشاری داد که پنداشتم مرگ است، و سپس مرا رها کرد و گفت: «بخوان.» گفتم: «چه بخوانم؟» این را گفتم که مبادا باز فشارم دهد. گفت: [«ای رسول گرامی»] «قرآن» را به‌نام پروردگارت که خدای آفریننده‌ی عالم است بر خلق قرائت کن. آن خدایی که آدمی را از خون بسته [که تحول نطفه است] بیافرید، بخوان «قرآن» را و [بدان که] پروردگار تو کریم‌ترین کریمان عالم است

مردم دین را لازم می‌دانند، فقط به این دلیل که به آن خو گرفته‌اند و هنگامی که رشد دانش این ایمان آن‌ها را نابود کند، کمبود و پوکی آزاردهنده‌ای احساس می‌کنند. اخلاق هم طبیعی است؛ یک قرارداد اجتماعی و یک وسیله‌ی آسایش است، نه یک فرمان الاهی

عبادت، اگر بچه‌ی ترس نباشد، لااقل، همزاد و برادر آن هست.

احتمالا بنیان توتم‌پرستی، مانند بسیاری دیگر از عبادات، بر روی ترس نهاده است؛ انسان به‌واسطه‌ی نیرومندی جانوران، آن‌ها را می‌پرستیده و به خیال خود، به این ترتیب، وسایل خوشنودی آن‌ها را فراهم می‌ساخته است.

عمر کوتاه و مشقت بار است، و مرگ را هم چاره‌ای نیست، از گور نیز تاکنون کسی بازنگشته است. ... نفس منخرین ما همچون دود و جرقه‌ی کوچکی در جنبش قلب ماست؛ خاموش که شد، بدن ما به خاکستر بدل خواهد گشت و روح ما مانند هوای سبک محو خواهد شد، ناممان فراموش و زندگی ما همچون نشانه‌ی ابر، همچون مهی که اشعه‌ی آفتاب آن را پراکنده سازد، ناپدید خواهد شد. ... بیایید، بیایید از چیزهای خوب موجود بهره گیریم. ... نگذاریم گل‌های بهاری از دست بروند؛ غنچه‌های گل را، پیش از آن که پژمرده شوند، تاج سر کنیم؛ و همه جا نشانی از شادی خویش باقی بگذاریم.

پارسایی و رضا در شناختن جهان و خدا نیست، بلکه تنها در زیست نیک‌خواهانه و دور از خودپرستی است

در تاریخ دین، هیچ چیز عجیب‌تر از دیدن بودا نیست که دینی جهانی بنیاد می‌گذارد، اما با این همه از کشیده‌شدن به هر گونه بحثی در باره‌ی ابدیت، خلود، یا خدا پرهیز دارد. می‌گوید بی‌نهایت افسانه است، خیال‌بافته‌ی فیلسوفانی است که این فروتنی را نداشته‌اند که اعتراف کنند «پشه‌ کی داند که این باغ از کی است.» ‌او به مناظره بر سر محدود یا نامحدود بودن جهان لبخند می‌زند، چنان که گویی او این اسطوره‌ی نجومی عبث فیزیکدان‌ها و ریاضیدان‌ها را، که امروزه بر سر این مسأله بحث می‌کنند، پیش‌بینی می‌کرد. او از بیان هر گونه عقیده در این زمینه‌ها می‌پرهیزد: آیا جهان آغازی داشته یا انجامی خواهد داشت؟ آیا روان (= زندگانی) همان تن است یا متمایز از آن؟ آیا برای بزرگ‌ترین پاکان هم در بهشتی پاداشی هست یا نه؟ او این پرسش‌ها را «جنگل، بیابان، خیمه‌شب‌بازی، پیچ‌وتاب خوردن، و دام بحث و اندیشه» می‌نامد

محمد [ص] افسانه‌های مربوط به تولد عیسی از مریم باکره را می‌پذیرد (آل عمران، 47؛ انبیا، 91). وی همچنین بر معجزات عیسی مهر تأیید می‌نهد، اما خود مدعی معجزه نیست (آل عمران، 48؛ مائده، 110). مانند پیروان مذهب دوستیسم [که در قرن دوم مسیحی می‌زیستند و وجود جسمانی مسیح را انکار می‌کردند] محمد [ص] نیز بر آن بود که عیسی مصلوب نشد و کسی را که بر دار کردند شبحی از عیسی بود و مسیح خود، بی‌آن که صدمه‌ای ببیند، به فردوس خدا شتافت. اما، با این همه، عیسی را فرزند خدا نمی‌داند و اعلام می‌کند که خدا منزه از آن است که فرزندی داشته باشد (نساء 171)

قرآن نیز، چون دین موسی، استفاده از گوشت خوک و سگ و حیوانات مرده، و خون را تجویز نمی‌کند (مائده، 3؛ انعام، 146)، اما، برخلاف دین یهود، مسلمین را از خوردن گوشت شتر باز نمی‌دارد ـ شاید علت این عدم تحریم آن است که اعراب در غالب موارد گوشتی جز گوشت شتر در اختیار نداشته‌اند

عبارت بسم الله الرحمن الرحیم، که همواره در اسلام تکرار می‌شود، انعکاسی از یکی از عبارات مکرر تلمود است. همچنین صفت رحمان، که اختصاص به الله دارد، یادآور صفت رحماناست که در مورد یهوه به کار می‌رود. این نکته نیز در خور تأکید است که صفات و اصطلاحاتی مانند قدوس و رحمت الله علیه، که در تلمود آمده‌اند، هموراه مورد استفاده‌ی مسلمین قرار گرفته و در مورد الله و محمد [ص] به کار رفته‌اند

دین اسلام و آیین یهود در باره‌ی آفرینش و روز حساب دیدگاهی کمابیش مشترک دارند. الله خدای اسلام همان یهوه‌ی آیین یهود است؛ و الله شکل اختصاری ال ـ الاه است که به خدای پیشین کعبه اطلاق می‌شد و در منابع سامی پیش از اسلام به صور گوناگون به‌منظور بیان الوهیت به کار رفته است؛ همچنین یهودیان کلمه‌ی الوهیم را به کار می‌بردند و بر آن بودند که عیسی بر فراز صلیب نام الی را بر زبان راند و از او استمداد کرد

محمد [ص] هماهنگی و تجانس بین قرآن و کتاب مقدس را نشانه‌ی رسالت آسمانی خود می‌داند و با تفسیری که از برخی از عبارات کتاب مقدس می‌کند، نتیجه می‌گیرد که این کتاب تولد و بعثت او را پیش‌بینی کرده است.

موافق نظر پیامبر اسلام اسفار خمسه، مزامیر، و انجیل به‌شدت دستخوش تحریف گردیده‌اند و از این رو به هیچ وجه در خور اعتماد نیستند و، ناگزیر، قرآن باید جایگزین آن‌ها شود. همچنین کسان بسیاری مانند آدم، نوح، ابراهیم، موسی، ادریس، و عیسی از سوی خدا به رسالت برگزیده شده‌اند؛ ولی محمد [ص] بزرگ‌ترین و آخرین ایشان است. محمد [ص] مندرجات کتاب مقدس و همه‌ی رسولان را از آدم تا عیسی تصدیق می‌کند و گاهی اصلاحاتی در آن‌ها به عمل می‌آورد و بدین وسیله در حفظ ناموس یا شرافت وحی می‌کوشد؛ از این رو اعلام می‌کند که برخلاف آن چه در انجیل آمده است، عیسی را نه بر صلیب کشیدند و نه او را کشتند (نساء، 157)

خدا یکصد و چهار مجموعه‌ی وحی بر انسان فرو فرستاده است که از همه‌ی آن‌ها تنها اسفار خمسه‌ی موسی، مزامیر داوود، انجیل عیسی و قرآن محمد [ص] باقی مانده‌اند. این متون دینی متضمن وحی الاهی هستند و هر کس به انکار آن‌ها برخیزد از دیدگاه محمد [ص] کافر است.

انتقام‌جویی با نهاد عرب آمیخته بود، بدین جهت اسلام نگفت که بدی را به نیکی پاداش دهند. «هر که به جور و ستمکاری به شما دست دراز کند او را به مقاومت از پای درآورید، به قدر ستمی که به شما رسیده ...» (بقره 194). «و هر کس پس از ظلمی که بر او رفته برای انتقام یاری طلبد، بر او هیچ مؤاخذه‌ای نیست» (شوری، 41). این اخلاقی است مردانه، درست مانند آن چه در عهد قدیم آمده است، و بر فضایل مردانه تأکید می‌کند، چنان که مسیحیت بر فضایل زنانه تأکید دارد.

در باره‌ی کافران عرب که به رسالت پیامبر ایمان نیاورده بودند به جهاد فرمان داد. چون پیکار با قریش آغاز شد و ماه‌های حرام برفت، به مسلمانان دستور داد هر جا کافران را بیابند، به قتل برسانند (توبه، 5).