بریده‌هایی از کتاب اسرار نماز

سرّ: این واژه به معنای پنهان کردن مطلبی در دل است. در اصطلاح، سرّ چیزی است که به جهان ملکوت و درون عبادت مربوط می‌شود

راز دو سجده امیر مؤمنان (ع) تأویل دو سجده را این گونه بیان فرموده است: "سجده اولی اشاره به قلب است و دلالت دارد که از خاک آفریده شده‌ای! سپس که سر برمی‌داری، کنایه است که (روزی) از زمین بیرون می‌شوی. سجده دوم اشاره به این دارد که دیگر بار به خاک برمی‌گردی. هنگامی که سر برمی‌داری، رمز آن است که در رستاخیز بار دیگر از خاک برمی‌آیی.‌" پس دو سجده معنای این آیه را یادآوری می‌کنند: مِنْها خَلَقْناکمْ وَ فیها نُعیدُکمْ وَ مِنْها نُخْرِجُکمْ تارَة أُخْری. شما را از خاک آفریدیم و در آن بازتان می‌گردانیم و دیگر بار از آن بیرونتان می‌آوریم.

امام رضا (ع) در پاسخ به پرسش‌های محمد بن سنان، نگاشت: "علت واجب شدن نماز، اقرار به بندگی خداوند و نفی شرک به او است. نماز، ایستادن انسان در برابر خدای جبار با حال تواضع و فروتنی و خضوع و اعتراف به گناهان و نیز درخواست عفو از گناهان گذشته و صورت نهادن روزانه بر زمین برای بزرگداشت خداوند است. دیگر آن که نماز سبب می‌شود بنده پیوسته به یاد خدا باشد و او را فراموش نکند و سرکشی ننماید و با خشوع و خاکساری و رغبت، افزایش بهره خود در دین و دنیا را بخواهد. وانگهی انسان با نماز بر خود واجب می‌سازد که پیوسته و شبانه‌روز در جایگاه بندگی به یاد خداوند باشد. همین نماز گزاردن انسان در پیشگاه پروردگار و ایستادن در برابر او، بازدارنده از گناهان و فسادهای گوناگون است.

نماز ستون دین شما است.

هر گاه در ظاهر سجده شکل گیرد، همه چیز از دیدگانت پنهان می‌شود و هر چه دیدگان می‌بیند، از تو پوشیده می‌گردد؟ امر باطن نیز چنین است.

حرکت و سیر، مقدمه "شدن" است و این همان راز راستین نماز است

پیامبر گرامی فرموده است: آن‌گاه که نمازگزار برای وضو صورتش را می‌شوید، گناهانی که با صورتش انجام داده، زدوده می‌شود. هنگامی که دو دستش را از آرنج می‌شوید، گناهانی که با دستانش انجام داده، از میان می‌رود. آن‌گاه که سرش را مسح می‌کند، معصیت‌هایی که با سرش انجام داده، پاک می‌شود. چون بر دو پایش مسح می‌کند، گناهانی که با پاهایش انجام داده، محو می‌گردد. اگر کسی در آغاز وضو گرفتن بسم الله الرحمن الرحیم بگوید، تمام اعضایش از گناه پاک می‌شوند.

می‌کشید و به آن بسیار اشتیاق می‌ورزید و هر گاه وقت

سرّ سجده بر زمین در سجده، گرامی‌ترین اندام‌ها به پست‌ترین موجود، یعنی خاک، ساییده می‌شود تا انسان نهایت خضوع و فروتنی را تنها برای خدای تقدیم نماید. هشام بن حکم به امام صادق (ع) گفت: "سجده بر چه چیز جایز و بر چه چیز جایز نیست؟" امام فرمود: "سجده فقط بر زمین یا آن چه از زمین می‌روید، جایز است، به شرط آن که خوردنی یا پوشیدنی نباشد. " گفت: "فدایت شوم! علّت آن چیست؟" فرمود: "زیرا سجود و خضوع و فروتنی تنها برای خدا است. پس سزاوار نیست که آن را بر خوردنی و پوشیدنی انجام دهند؛ زیرا دنیاپرستان بندگان خوردنی و پوشیدنی هستند. اما سجده کننده در سجودش، مشغول عبادت حضرت حق است. از این رو، شایسته نیست که پیشانی خود را در حال سجود بر معبود فرزندان دنیا که فریفته او هستند، بگذارد. سجده بر زمین برتر است؛ زیرا تواضع و خضوع در برابر حق را بیشتر نشان می‌دهد. " به حضرت صادق (ع) گفتند: "چرا خداوند ابراهیم را خلیل خود گردانید؟" فرمود: "زیرا بسیار بر زمین سجده می‌کرد. "

حال که سَر برداشتن از سجده اول، به خروج از خاک اشاره دارد و سجده دوم به بازگشت به سوی خاک و خفتن زیر زمین اشاره می‌کند، پس این مهلت کوتاه که میان دو سجده درنگ می‌کنی، اشاره به عالم دنیا است که جایگاهی میان آن دو دارد و زندگی در آن به اندازه درنگ میان همین دو سجده، پایدار است! سرای دنیا، دار معاصی و شهوت‌ها و ملاهی و لذت‌ها است. پس در این منزل باید استغفار و انابه به درگاه خداوند کرد؛ چرا که رهایی از معصیت بدون توفیق و عظمت حضرت حق، امکان ندارد. پس وقتی سر از سجده برمی‌داری، نیازت را بگو که آمرزش است: أستغفر الله ربّی و أتوب إلیه. و دیگر بار به سجده رو که تکرار سجده، تکرار تواضع است و همین است که باری دیگر، رحمت الهی را شامل بنده می‌کند