بریده‌هایی از کتاب رهایی از تکبر پنهان

امیرالمؤمنین (ع) فرموده‌اند: «اجْتِنَابُ السَّیئَاتِ أَوْلَی مِنِ اکتِسَابِ الْحَسَنَات؛ دوری کردن از بدی‌ها برتر از کسب خوبی‌هاست.»

آیا رفع عیب از وجود انسان مهم‌تر از رسیدن به خوبیهاست؟ بله. چون وجود انسان سرشار از پاکی‌های فراوان است، ولی عیوبی که ما داریم مانع بروز این خوبی‌ها و پاکی‌ها می‌شود. اگر عیوب روحی خود را کم کنیم خوبی‌هایمان رو خواهد آمد.

رسول خدا (ص) در وصیتش به ابوذر می‌فرمایند: «گاهی انسان به واسطهٔ گناهی به بهشت داخل می‌شود.» ابوذر از رسول خدا (ص) می‌پرسد: «چطور چنین چیزی ممکن است؟» حضرت می‌فرمایند: «وقتی گناه موجب شود که انسان بفهمد در اعماق وجودش چه خبر است و عیوب خود را شناخته و درمان کند، این مایهٔ بهشت رفتنش خواهد شد.»

اگر کسی نسبت به دوستان اهل بیت (ع) تواضع کند، تواضع خود را به اهل بیت (ع) افزایش داده است.

خواندنِ مداومِ زیارت «جامعهٔ کبیره» تأثیر بسیار خوبی در از بین بردنِ این نوع تکبّر دارد. طولانی بودن زیارت جامعه کارکرد خوبی در این زمینه دارد.

تواضع به ائمهٔ هدی (ع) ریشهٔ تکبّر را در انسان می‌سوزاند و خطرناک‌ترین انواع تکبّر را از بین می‌برد.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «بِئس العَبدُ، عَبدٌ تَجَبَّرَ وَ اختالَ، و نَسِی الکبیرَ المُتَعالَ؛ بدترین بنده، بنده‌ای است که ستمگری و سرکشی کرده، و خداوند بزرگ و متعال را فراموش می‌کند.»

«إِنَّما یؤْمِنُ بِآیاتِنَا الَّذینَ إِذا ذُکرُوا بِها خَرُّوا سُجَّداً وَ سَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ هُمْ لا یسْتَکبِرُونَ؛ تنها کسانی که به آیات ما ایمان می‌آورند که هر وقت این آیات به آنان یادآوری شود به سجده می‌افتند و تسبیح و حمد پروردگارشان را بجا می‌آورند، و تکبّر نمی‌کنند.»

آن روی سکهٔ «الله اکبر» توجّه به کوچکی ماست و این حداقل اسرار نماز است.

حضرت در ادامه، می‌فرماید: «إِنَّ الْمُسْتَکبِرَ الَّذِی یصِرُّ عَلَی الذَّنْبِ الَّذِی قَدْ غَلَبَهُ هَوَاهُ فِیهِ وَ آثَرَ دُنْیاهُ عَلَی آخِرَتِهِ؛ مستکبر و متکبّر کسی است که اصرار بر گناه دارد و آخرتش را به دنیایش می‌فروشد.»

امام زین‌العابدین (ع) می‌فرماید: «مَنْ قَالَ ‹أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیهِ› فَلَیسَ بِمُسْتَکبِرٍ» کسی که استغفار کند و بگوید: «خدایا! من غلط کردم، من نفهمیدم.» او دیگر مستکبر نخواهد بود.

امیرالمؤمنین علی (ع) است که صریحاً می‌فرماید: «استَعیذُوا باللّهِ مِن لَواقِحِ الکبرِ کما تَستَعیذُونَهُ مِن طَوارِقِ الدَّهرِ؛ از عوامل تکبّرزا به خدا پناه برید، همان‌گونه که از بلاها و پیشامدهای سخت روزگار به او پناه می‌برید.»

بزرگی را در چه می‌بینیم؟ در طاعت بیشتر برای پروردگار؟ یا در جلب رضایت امام زمان (ع) و رفع غربت او؟ در جبران زحماتی که ائمهٔ هدی (ع) برای ما کشیده‌اند؟ یا در چیزهای دیگر؟

انسان وقتی دوست دارد بزرگ باشد، ولی نیست، متکبّرانه رفتار می‌کند تا نقص خود را جبران نماید.

پیامبر گرامی و عزیز ما می‌فرمایند: «مَن حَلَبَ شاتَهُ و رَقَعَ قَمیصَهُ و خَصَفَ نَعلَهُ و واکلَ خادِمَهُ و حَمَلَ مِن سُوقِهِ، فَقَد بَرِئَ مِن الکبرِ؛ هر کس خودش گوسفندش را بدوشد و جامه‌اش را وصله کند و کفشش را پینه زند و با خدمتکارش هم غذا شود و کالایش را از بازار [به خانه] حمل کند، بی گمان از کبر پاک شده است.»

امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «طَلَبْتُ الْخُضُوعَ فَمَا وَجَدْتُه إِلَّا بِقَبُولِ الْحَقِّ. اقْبَلُوا الْحَقَّ فَإِنَّ قَبُولَ الْحَقِّ یبَعِّدُ مِنَ الْکبْر؛ خضوع را جستجو کردم، پس آن را نیافتم مگر در قبول کردنِ حقّ. حقّ را بپذیرید چراکه پذیرش حق، انسان را از کبر جدا می‌کند.»

استغفار، تنفّر از بد بودن، و بیزاری از «در اوج پاکی نبودن»، راه را برای اصلاح نفس باز می‌کند.

یکی از راه‌های مهم عملی برای درک تکبّر پنهان، انجام گستردهٔ رفتار متواضعانه است.

برای پیدا کردن تکبّر پنهان هم باید با انسان‌های متواضع نشست و برخاست کنیم

آن وقت است که علت عصبانیت‌های خود را می‌فهمیم که چیزی جز تکبّر پنهان نیست.