بریده‌هایی از کتاب جامعه مصرفی

این‌که جامعه‌ای که خود را همواره در پیش‌رفت مداوم به‌سوی الغای کار و تلاش، حل تنش‌ها، سهولت در کارها و اتوماسیون فرض می‌کند، در واقع، جامعه استرس و تنش و دوپینگ است که در آن بیلان کلی رضایت‌مندی، گواه کسری بیش از پیش فزاینده‌ای است که در آن تعادل فردی و جمعی به همان اندازه که شرایط فنی تحقق آن افزایش می‌یابد، بیش‌تر تحت مخاطره قرار می‌گیرد. قهرمانان مصرف خسته‌اند.

همه این بازی‌ها، از مدل اولیه امتحان ریشه می‌گیرند. این تصادفی نیست، [زیرا] امتحان صورت برجسته ارتقای اجتماعی است. همه می‌خواهند امتحان بدهند، هرچند این امتحان به‌صورت رادیویی و ناقص انجام شود، زیرا امروزه مورد آزمون قرارگرفتن، خود عاملی برای پرستیژ است. بنابراین، فرایند هم‌گرایی اجتماعی قدرت‌مندی در تعدد بی‌حدوحصر این بازی‌ها وجود دارد: می‌توان در نهایت جامعه‌ای را تصور کرد که به‌طور کامل در این رقابت‌های رسانه‌ای جذب‌شده باشد و به‌عبارت دیگر، کل سازمان اجتماعی، مبتنی بر تأیید از طریق آزمون باشد

همان‌گونه که کودکی که در میان گرگ‌ها بزرگ می‌شود به گرگ تبدیل می‌شود، ما نیز آرام‌آرام حالت ابزاری پیدا می‌کنیم.

به او کلیه رضایت‌مندی‌های اقتصادی را اعطا کنید، به گونه‌ای که دیگر هیچ کاری جز خوابیدن، خوردن کلوچه، و گذرانیدن عمر نداشته باشد. او را از تمام خوبی‌های روی زمین سرشار کنید، و او را تا فرق سرش در خوشی غوطه‌ور سازید: حباب‌های کوچکِ در سطح این خوشبختی، مانند سطح آب، خواهند ترکید.

نظام تنها در فکر بقای خود است و محتواهای اجتماعی و فردی را نادیده می‌گیرد. این امر باید ما را از توهمات (مشخصاً اصلاح‌گرانه اجتماعی) برحذر دارد: توهماتی نظیر تغییر نظام با تعدیل محتواهای آن (انتقال بودجه هزینه‌های نظامی به آموزش و غیره). تناقض در این است که کلیه این مطالبات اجتماعی، به‌‌آرامی اما به‌طور حتم توسط نظام رسیدگی شده و پاسخ داده می‌شوند و بدین ‌ترتیب، نظام از دست کسانی که این مطالبات را به‌عنوان برنامه کار سیاسی ارائه می‌دهند، رهایی می‌یابد. مصرف، اطلاعات، ارتباطات، فرهنگ، فراوانی: همه این‌ها امروزه توسط خود نظام به‌عنوان نیروهای مولد تحقق می‌یابد، کشف می‌شود و سازمان پیدا می کند تا اسباب شُکوه و جلال نظام را فراهم آورد. نظام، خود از یک ساختار خشن به یک ساختار غیرخشن (به‌طور نسبی) روی می‌آورد، و فراوانی و مصرف را جانشین استثمار و جنگ می‌سازد. اما هیچ‌کس راضی نمی‌شود، زیرا با این کار نظام تغییر نمی‌کند و در این مورد، تنها از قوانین خاص خود پیروی می‌کند.

انسانی «نیازمند» که نیازش او را به‌سمت اشیایی «سوق» می‌دهد که برای او «رضایت‌مندی» فراهم می‌آورند. به‌هرحال، چون انسان هرگز راضی نمی‌شود (و به همین دلیل او را سرزنش می‌کنند)، همین ماجرا تا بی‌نهایت تکرار می‌شود

شکسپیر در شاه‌لیر می‌گوید: «از نیاز مگو که حقیرترین گدا هم در ناچیزترین خواسته‌اش زیاده‌خواه است. اگر طبع آدمی بیش از طبیعتش نخواست، پس حیاتش همچون حیوان‌هاست. آیا آگاه هستی که ما برای بودن، باید زیاده‌خواه باشیم؟»

نظامی که هزینه‌هایش از بازده آن بیش‌تر یا برابر با آن است، ناکارآمد به‌حساب می‌آید. ما در چنین حالتی قرار نداریم. اما شاهد آن هستیم که با توجه به آسیب‌های موجود و تدابیر اصلاحی اجتماعی و فنی اندیشیده‌شده برای مقابله با آن‌ها، گرایشی عام به‌سمت نوعی عملکرد داخلی فراگیر در سراسر نظام در حال ظهور است __ مصارف «دارای سوء‌کارکرد» فردی یا جمعی که از مصارف «دارای کارکرد» سریع‌تر رشد می‌کنند؛ نظام، در واقع، به انگلی برای خود تبدیل می‌شود.

رفاه، کثرت کالاها و اجناس، در واقع چیزی جز انباشت نشانه‌های خوشبختی نیست. رضایت‌مندی ناشی از اشیا، معادل همان ماکت‌های هواپیمای ساده ملانزیایی‌هاست، یعنی بازتاب قابل پیش‌بینی رضایت‌مندی کلان مجازی، آسایش کامل، شادمانی از معجزات قطعی که همگی آفریننده امیدی واهی هستند که آدمی را به زندگانی پرابتذال دل‌خوش می‌كند. این رضایت‌مندی‌های حقیر، چیزی جز نوعی جن‌گیری یا با حیله به‌چنگ آوردن و در واقع، دفع رفاه کامل و سعادت نیستند.

نمایش خشونت و ماهیت ضد بشری جهان خارج امری ضروری است، نه‌فقط به این خاطر که امنیت موجود عمیق‌تر احساس شود (موضوعی که در محاسبات لذت از زندگی مطرح می‌شود)، بلکه همچنین برای این‌که هر لحظه چنین انتخابی موجه جلوه کند (امری که در محاسبات اخلاقی رستگاری وارد می‌شود).

خود را متمایز جلوه‌دادن، همواره به‌معنای ایجاد نظام کاملی از تفاوت‌هاست و این کاری است که در وهله نخست جوامع تام‌گرا انجام می‌دهند تا به‌طور اجتناب‌ناپذیر، فرد را پشت‌سر بگذارند. هر فرد در نظام تمایز‌ها، امتیازاتی کسب می‌کند و، بدین‌‌ترتیب، این‌ نظم را بازسازی می‌کند، در نتیجه محکوم به آن است که تنها به‌طور نسبی در این نظم وارد شود. هر فرد دستاوردهای اجتماعی تمایزآمیز خود را دستاوردهایی مطلق تلقی می‌کند و الزامات ساختاری را که سبب مبادله جایگاه‌ها و حفظ تمایزات می‌شوند، در نظر نمی‌گیرد.

اشیا هرگز در حالت بی‌نظمی مطلق برای مصرف عرضه نمی‌شوند. در بعضی موارد، آن‌ها ممکن است برای آن‌که وسوسه‌انگیزتر جلوه کنند، نوعی بی‌نظمی را القا نمایند، اما همواره به‌گونه‌ای سامان می‌یابند که مسیرهای راهنما را بازکنند، انگیزه خرید را به‌سمت شبکه‌ای از اشیا هدایت کنند و آن ‌را براساس منطق خود تا جلب سرمایه‌گذاری حداکثر و تا سرحد توان اقتصادی به پیش برند.