بریده‌هایی از کتاب جستارهایی در باب عشق

وقتی در تحمل خودمان دچار مشکل باشیم، چیزی که خیلی هراس‌انگیز است حد و حدودی است که از دیگران برای خودمان بت می‌سازیم

اگر عشق به خود دست بالا را پیدا کند، هر دو سوی عشق ممکن است بپذیرند که دوطرفه بودنِ عشق‌شان، لزومآ گواهی بر حقیر بودنِ معشوق نیست، بلکه شاهدی بر آن است که هر دوی‌شان چقدر عزیز و محبوب یکدیگرند.

شوخی دیوارهای رنجش ناشی از اختلاف بین آرمان‌های ما و واقعیت را با پوششی نرم می‌پوشاند. در پشت هر شوخی هشداری بود دال بر وجود اختلاف و حتی یأس و نومیدی، اما اختلافی بود که چاشنی انفجارش خنثی شده بود ـ پس می‌شد بدون وقوع هیچ کشتاری از آن چشم پوشید.

هراس و نومیدی که از آشنایی بیشتر با معشوق ایجاد می‌شود با نوشتن یک سمفونی در ذهن و بعد شنیدن اجرای آن در یک سالن توسط یک گروه ارکستر قابل مقایسه است. گرچه به دلیل تأیید بسیاری از تصورات‌مان در وقت اجرا، تحت تأثیر قرار می‌گیریم، در عین حال، متوجه جزئیاتی می‌شویم که کاملا مطابق خواست ما نیستند و در این زمان جز، تماشاچی بودن کاری از دست‌مان برنمی‌آید. آیا یکی از ویولون‌زن‌ها کمی ناهماهنگ نمی‌نوازد؟ آیا فلوت کمی دیر شروع نمی‌کند؟ آیا صدای ضرب قدری بلند نیست؟ افرادی که در نگاه اول به عشقشان گرفتار می‌شویم از تضاد سلایق، چه در خصوص کفش باشد چه ادبیات، به دور هستند، همان‌طور که یک سمفونی اجرا نشده از ویولون‌های ناکوک و فلوت‌های ناهماهنگ عاری است. اما به محض آنکه تخیل ما به تحقق می‌رسد، آن فرشتگانِ آسمانی که در خودآگاه‌مان شناورند، به موجوداتی بدل می‌شوند که با تمام خصوصیات روحی و فیزیکی خاص خودشان مادی شده‌اند.

«همهٔ انسان‌ها در ابتدا موجودات یا هرمافرودیت (نرـ ماده‌هایی) بوده‌اند، با دو پشت و دو تهیگاه، چهار دست و چهار پا، و دو صورت در جهت عکس یکدیگر. این موجودات نر ـ ماده چنان قدرتمند و از خودراضی بودند که زئوس مجبور شد آنها را از وسط دو نیم کند، یک نیمه مذکر و نیمهٔ دیگر مؤنث ـ از آن روز به بعد هر مرد و زنی سردرگم در حسرت وصل دوباره به نیمهٔ جدا شده خود است.»

چطور ممکن بود آرزو داشته باشم که کلوئه مرا دوست بدارد، اما وقتی در دلش جای گرفتم، از دستش برنجم؟ ۱۶ ـ شاید علتش آن باشد که ریشه و بنیان چنین عشقی در میل به گریز از خودمان و ضعف‌هایمان در وابستگی و پیوند با زیبارویان و شرافتمندان نهفته است.

مارکس یک بار به شوخی گفته بود: عضویت در باشگاهی که قبول کند فردی چون او عضوش باشد شایستگی عضویت وی را ندارد.

آدم باید وارد رابطه‌ای مناسب با توقعات خودش بشود، یعنی، همانقدر پیش بره که طرف مقابلش پیش می‌ره. در واقع یک رابطه متعادل ـ یعنی این‌طور نباشه که یه طرف، دیگری رو فقط برای این بخواد که با او سرگرم بشه، اما دیگری به عنوان یک عشق واقعی به طرف مقابلش نگاه کنه. به نظر من هر چه زجر و ناراحتی است از همین جا سرچشمه می‌گیره.»

هیچ چشمی نمی‌تواند «من» را کاملا در خود جای دهد. همیشه بخشی از ما حذف می‌شود، خواه این عضو مرگ‌آور باشد یا نباشد.

هیچ چشمی نمی‌تواند «من» را کاملا در خود جای دهد. همیشه بخشی از ما حذف می‌شود، خواه این عضو مرگ‌آور باشد یا نباشد.

پندارها به خودی خود زیان‌بار و آسیب‌زا نیستند، آن‌ها فقط زمانی مشکل‌ساز می‌شوند که ما در باور به آنها تنها باشیم، و زمانی که نتوانیم محیطی بیافرینیم، تا بتوانیم در آن دوام بیاوریم وضع همینطور خواهد بود.

ما با این امید عاشق می‌شویم که چیزهایی که در خود سراغ داریم را در فرد دیگر نبینیم، یعنی بزدلی‌ها، ضعف اراده، تنبلی، نابکاری‌ها، سازشکاری و بلاهت‌ها. فرد برگزیده را در دایره‌ای از عشق قرار می‌دهیم و تصمیم می‌گیریم هر چه درون آن جای دارد عاری از عیب و خطاست

وقتی دو نفر نتوانند اختلافاتشان را به شوخی تبدیل کنند، نشانهٔ این است که: آنها دیگر همدیگر را دوست ندارند (یا دست کم از میل به کوشش و تلاشی که نود درصد عشق را تشکیل می‌دهد دست کشیده‌اند). شوخی دیوارهای رنجش ناشی از اختلاف بین آرمان‌های ما و واقعیت را با پوششی نرم می‌پوشاند. در پشت هر شوخی هشداری بود دال بر وجود اختلاف و حتی یأس و نومیدی، اما اختلافی بود که چاشنی انفجارش خنثی شده بود ـ پس می‌شد بدون وقوع هیچ کشتاری از آن چشم پوشید.

از این روی، در مورد تعریف کامل عشق در بزرگسالی هرگز نباید با نگاه اول عاشق شویم. باید تا زمانی که با چشمان باز عمق و ماهیت آب را به طور کامل بررسی نکرده‌ایم از شیرجه رفتن در آن بپرهیزیم. فقط وقتی که دیدگاه‌ها در مورد نقش والدین، سیاست، هنر، دانش، و علائق غذایی تبادل نظر شد، دو نفر باید در مورد آماده بودن برای عاشق شدن به همدیگر تصمیم بگیرند. دربارهٔ تعریف کامل عشق در بزرگسالی فقط زمانی که طرف مقابلمان را به راستی آزمودیم، عشق سزاوار است شانس بالیدن بیابد.

می‌توان بلوغ را این طور تعریف کرد: «قابلیت و توانایی آنکه به افراد، آنچه را که سزاوارش هستند، وقتی استحقاقش را دارند، بدهیم و هیجاناتی که (به خودمان تعلق دارند) و باید کنترل شوند را با هیجاناتی که باید بی‌درنگ ابراز شوند، جدا سازیم، و این‌طور نباشد که صبر کنیم و بر سر بی‌گناهان از راه رسیده دق‌دلیمان را خالی کنیم.»

یک ضرب‌المثل عربی می‌گوید: «روح به سرعت شتر پشتِ سر آدمی حرکت می‌کند» در حالی که بیشتر ما مو به مو براساسِ ساعت و تقویم مندرج در برنامه‌ها و دفاتر خاطرات پیش می‌رویم، روح‌مان، یعنی جایگاه قلب‌مان، در حالی که حسرت گذشته را می‌خورد، زیر بار سنگین خاطرات پشت سرمان عقب می‌ماند.

بعضی چیزها نه برای شنیده شدن، بلکه چون گفتن‌شان مهم است گفته می‌شوند.

آزادی اندیشه، شجاع بودن در برابر دیوهای درون‌مان به ما جسارت می‌بخشد. اما ذهن وحشت‌زده نمی‌تواند این سو و آن سو برود. من در اسارتِ بدگمانی و هراسم باقی ماندم، آسیب‌پذیر مثل شیشه.

من ترجیح می‌دهم که مرا به خاطر سیرتم ستایش کنند نه صورتم، اما اگر بخواهید از ظاهرم تعریف کنید، پس در آن صورت ترجیح می‌دهم در مورد لبخندم (توسط عضلاتم ایجاد و کنترل می‌شود) اظهار نظر نمایید، تا در مورد بینی‌ام که جزء بافت ثابتی از بدن من است. ما می‌خواهیم دوستمان بدارند، حتی اگر هیچ چیز برایمان باقی نماند، جز «من»، این «من» اسرارآمیز در سُست‌ترین و آسیب‌پذیرترین حالتش.

تنها تفاوت بین پایان عشق و پایان زندگی این است که دست کم در مورد مرگ خیالمان راحت است که پس از مردن دیگر هیچ چیزی را حس نخواهیم کرد، امّا چنین آسایشی در مورد عشق وجود ندارد. چون یک عاشق می‌داند که پایان یک رابطه ضرورتآ پایان یک عشق نیست، با قطعیت تمام پایان زندگی هم نخواهد بود.