بریده‌هایی از کتاب چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟

چه چیز مانع می‌شود که هر گاه بر یکی از شما غم و اندوه دنیایی رسید، وضو بگیرد و به سجده‌گاه خود برود و دو رکعت نماز بگزارد و در آن دعا کند؟ مگر نشنیده‌ای که خداوند می‌فرماید: "از صبر و نماز کمک بگیرید"؟»

امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «اللهُمَّ الْعَنْ مَنْ تَرَک الصَّلَاةَ مُتَعَمِّداً؛ خدایا! لعنت کن کسی را که عمداً نماز را ترک کند»

امام صادق (ع) می‌فرماید: «إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا عَجَّلَ فَقَامَ لِحَاجَتِهِ یقُولُ اللهُ تَبَارَک وَ تَعَالَی أَمَا یعْلَمُ عَبْدِی أَنِّی أَنَا اللهُ الَّذِی أَقْضِی الْحَوَائِج؛ اگر بنده‌ای عجله کند و (از درِ خانۀ خدا زود بلند شود) تا به دنبال حاجتش برود، خداوند می‌گوید: آیا بنده‌ام نمی‌داند که من باید حوایج را بر آورده کنم؟!»

هر چقدر احکام و آداب نماز را بیشتر و بهتر رعایت کردی نشان می‌دهد که از امر خدا حساب برده‌ای و به این ترتیب خدا در دل تو عظمت پیدا می‌کند. نسبت به هر کسی ادب رعایت کنی، ابهتش به دلت می‌نشیند. آیا دوست نداری ابهت خدا به دلت بنشیند؟

مثلاً چقدر خوب است که عروس و داماد در شب زفاف، اول شب، خوشحالی را کنار بگذارند و بگویند «خدایا من الان چیزی نیستم، من الان عبد تو هستم» و بعد به نماز بایستند. اگر زندگی خود را این‌طوری شروع کنند، زندگی‌شان آن‌قدر آباد خواهد شد که همۀ عالم حسرتش را بخورند.

خدا به ما می‌گوید: «بندۀ من اگر مشکلی داری و اگر گرفتار هستی، لااقل در این چند دقیقه‌ای که سر نماز هستی، مشکل و گرفتاری خودت را به من بسپار، مطمئن باش خرابش نمی‌کنم. اوضاعت بدتر نمی‌شود، نترس!»

امام محمد باقر (ع) به یکی از دوستانش فرمود: «تو از دوستان خاص ما نیستی اگر مردم شهر تو جمع شوند و بگویند که تو آدم بدی هستی و تو ناراحت شوی، یا اینکه بگویند تو آدم خوبی هستی و تو خوشحال شوی.»

بیایید قبل از اینکه بخواهیم با سربازی یا هر چیز دیگری ادب شویم، سر نماز و درِ خانۀ خدا ادب شویم. این خیلی قشنگ‌تر است. اینکه آدم با چوب ادب شود چندان جالب نیست

محبت کجاست؟ محبّت فقط در دلی پیدا می‌شود که علیه خودش قیام کرده باشد. در دلی می‌توانی عشق را پیدا کنی که علیه هوس خودش قیام کرده باشد. در دلی می‌توانی وفا و صفا پیدا کنی که علیه خودش اقدام کرده باشد؛ و حداقل اقدام علیه خود، نماز اول وقت و مؤدبانه است بی‌آنکه از نماز کم بگذاری.

چون کسی که خودش را با نماز مقید کند، معلوم می‌شود که آدم هوسرانی نیست. معلوم می‌شود هوس خودش را لااقل به اندازۀ یک نماز اول وقت کشته است. من از کجا به شما اطمینان پیدا کنم؟

ـ به دنیا اهمیت نده، ببین دنیا چگونه جلوی چشمت خوار می‌شود و روی زمین می‌ریزد. ـ چه‌جوری اهمیت ندهم؟! چه‌جوری دل از دنیا بکَنم؟! ـ باید خدا در قلبت عظمت پیدا کند. ـ چه‌جوری؟ ـ با نماز مؤدبانه.

پس باید نماز بخوانی به این قصد که تکبرت درِ خانۀ خدا لِه بشود. این قصد و نیت، که دیگر حال نمی‌خواهد! اتفاقاً هر موقع اذان گفتند و تو حالش را نداشتی ولی رفتی و بلافاصله نمازت را خواندی، آن موقع تکبرت بهتر خُرد می‌شود. بگو: خدایا خواستی بزنی؟ ما که کتک‌خورده‌ات هستیم. دیدی سرِ نماز چه‌جوری مؤدب ایستادم؟ درست است که الان دلم جای دیگری است، ولی تکبر دلم زیر سنگ آسیاب نماز، در حال خُرد شدن است.

اولین بدی و مهم‌ترین عیبی که باید درون دل ما از بین برود، تکبر است. لذا اولین ذکری که در نماز می‌گوییم «الله اکبر» است. یعنی خدایا تو بزرگی نه من! من در برابرت خیلی کوچکم. همۀ دنیا مقابل تو کوچک است. کبریائی و تکبر برازنده توست، من درِ خانه تو خوار و ذلیل هستم.

ادب را از رئیس تمام باادب‌های عالم اباالفضل العباس قمر بنی‌هاشم (ع) یاد بگیرید. آن‌قدر مؤدب بود که هر موقع به برادرش اباعبدالله (ع) می‌رسید، نمی‌گفت: «برادر!» بلکه حضرت را این‌گونه خطاب می‌کرد: «سیدی و مولای! آقای من!» همیشه عاشق‌ها، باادب بوده‌اند. اگر خواستی به عشق برسی، باید از ادب شروع کنی.

هر کس نماز برایش خسته‌کننده است، وقت نماز بگوید: «خدایا اینکه خسته می‌شوم، مشکلی نیست. من محکم ایستاده‌ام.» تا دیدی دل‌زده شده‌ای و می‌خواهی نماز را زود تمام کنی، مثلاً در حال سجده که هستی، یک «سبحان ربی الاعلی و بحمدة» دیگر بگو. مگر چوب خدا چقدر دردناک است؟! از نماز نترس! در نرو! دنبال شیرینی‌اش نباش! که اگر دنبال شیرینی‌اش باشی، می‌گویی هر موقع شیرین شد می‌خوانم. تلخی نماز را بپذیر. شرط اینکه نماز به آدم ادب بدهد، این است که آدم سختی آن را بپذیرد. اگر حال نماز خواندن نداشتی، بلند شو بایست، محکم نمازت را بخوان. اگر دیدی داری وضو را تند تند می‌گیری، به خودت بگو: «صبر کن! آرام وضو بگیر. قبول نیست، اصلاً از اول، دوباره وضو بگیر

ـ خدایا! بگذار ما فقط گاهی نماز بخوانیم تا نماز پیش ما شیرین باشد! ـ نمی‌شود! نماز چیزی است که باید همیشه بخوانی. دنبال شیرینی آن نباش، دنبال عوض کردن خودت باش.

خیلی‌ها بلد هستند وقتی به یک غریبه می‌رسند، لبخند بزنند. امّا هنر این است که وقتی به کسانی که برایت تکراری شده‌اند می‌رسی، احترام بگذاری و لبخند بزنی؛ حتی اگر حال و حوصله نداشته باشی. یعنی وقتی به پدرت، مادرت، همسرت و بچه‌هایت، می‌رسی، عین غریبه‌ها لبخند بزنی. این است که نشان می‌دهد تو آدم با ادبی هستی.

در مراحل ابتدایی، نباید گفت نماز عشق‌بازی با خداست، برای ما زود است. می‌ترسم یک‌وقت حال عشق‌بازی با خدا را نداشته باشی و به نماز بی‌احترامی کنی. در حالی که نماز، ادبش خیلی مهم است.

نماز مؤدبانه خواندن یعنی چه؟ یعنی موقع نماز بگویی: «خدایا، اگر من حال دارم یا ندارم، اگر عشق به تو دارم یا ندارم، اگر از تو می‌ترسم یا نمی‌ترسم، اگر زورم می‌آید نماز بخوانم یا زورم نمی‌آید، به هر حال من باید ادب را رعایت کنم.»

همۀ ما استادی به نام نماز داریم؛ نماز استاد رساندن انسان به خداست. نماز زنده است، شعور دارد، متحرک است، فعال است، بصیر است، آگاه است. نماز مثل یک عادت شخصی یا یک مراسم عمومی نیست. نماز یک فعالیت مردۀ بی‌روح نیست، که خاصیتی برای ما نداشته باشد. نماز هر کسی متناسب با خود او برایش کار می‌کند. اگر من حب مقام دارم، نماز من، حب مقام مرا برطرف می‌کند. اگر حبّ مال دارم، حبّ مال مرا برطرف می‌کند. اگر حبّ شهوت دارم، حبّ شهوت مرا برطرف می‌کند. اگر تکبر دارم، تکبرم را زائل می‌کند. اگر محبت به خدا ندارم، محبت به خدا می‌آورد. نماز هر کسی می‌داند با او چکار کند تا اصلاح شود.