بریده‌هایی از کتاب چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟

امام محمد باقر (ع) به یکی از دوستانش فرمود: «تو از دوستان خاص ما نیستی اگر مردم شهر تو جمع شوند و بگویند که تو آدم بدی هستی و تو ناراحت شوی، یا اینکه بگویند تو آدم خوبی هستی و تو خوشحال شوی.»

نماز خواندن زمانی شروع به رشد دادن انسان می‌کند، که انسان از آن لذت نبرد. نماز زمانی چرک روح آدم را می‌گیرد، که لبۀ زبر نماز روح تو را بسابد.

گاهی آدم دنبال نماز نیست، بلکه دنبال لذت بردن و هوسرانی خودش است. دنبال شیرینی نماز است، چون می‌خواهد همۀ زندگیش پر از شیرینی باشد.

وقتی تنظیم روح انسان به هم می‌خورد، باید زود برود و روح خودش را با نماز تنظیم کند.

امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: «شما به عمل به آنچه می‌دانید محتاج‌ترید تا به دانستن آنچه که نمی‌دانید.»

امام باقر (ع) فرمود: «مَنْ کسِلَ عَنْ أَمْرِ دُنْیاهُ فَهُوَ عَنْ أَمْرِ آخِرَتِهِ أَکسَل؛ هرکس در امور زندگی‌اش بی‌حال باشد و سرزنده نباشد در امور اخروی و معنوی‌اش بی‌حال‌تر و کسل‌تر است»

روح انسان‌ها، در جریان زندگی روزمره آسیب می‌بیند، دچار اختلال می‌شود و تنظیمش به هم می‌خورد. نماز، دستگاه تنظیم‌کنندۀ روح آدمی است. انسان، روزی پنج مرتبه باید روح خودش را تنظیم کند. وقتی تنظیم روح انسان به هم می‌خورد، باید زود برود و روح خودش را با نماز تنظیم کند. اگر دیدی حافظه‌ات دارد ضعیف می‌شود، اگر مشکلاتی مثل افسردگی، عصبی مزاج بودن و بسیاری از این بیماری‌های روحی و روانی پیدا کرده‌ای، اول از همه نمازت را بررسی کن، ببین نمازت چه اشکالی دارد؟ اگر ذهنت درست کار نمی‌کند باید حدس بزنی که شاید از ناحیۀ نمازت باشد، شاید به اصطلاح، نمازِ خونت کم شده است و اگر چند واحد نماز به روح خودت تزریق کنی، به احتمال زیاد تعادل و آرامش پیدا خواهی کرد.

راه اینکه بی‌نمازها، نمازخوان شوند این است که عده‌ای در نماز، تا آخرِ راه را بروند. لذا اگر ما بخواهیم برای نمازخوان کردن بی‌نمازها تلاشی کنیم، راهش این است که ابتدا به نماز خودمان مقداری بیشتر عنایت و توجه داشته باشیم، و نماز خودمان را رشد دهیم.

امام رضا (ع) در پاسخ به سؤال یکی از اصحاب که از علّت نماز پرسیده بود، در نامه‌ای برای او چنین مرقوم فرمودند: «نماز، اقرار به ربوبیت خداوند عزّ و جلّ است و نفی شریک از او و ایستادن در برابر خداوند جبّار، جلّ جلاله، با خواری و مسکنت و خضوع و اعتراف [به عظمت او] و طلب بخشش گناهانِ گذشته، و روزی پنج بار پیشانی بر خاک نهادن برای تعظیم خداوند عزّ و جلّ است. نماز موجب می‌شود که بنده به یاد خدا باشد و او را فراموش نکند و به ناسپاسی و گردنکشی دچار نشود و خاشع و فروتن باشد و راغب و طالبِ زیادتی در دین و دنیا باشد. علاوه بر اینها، نماز موجب می‌شود که انسان از گناه باز ایستد و شب و روز پیوسته به یاد خداوند عزّ و جلّ باشد، تا این که مبادا انسان، سَروَر و مدبّر و آفریننده خودش را فراموش کند و بر اثر آن، به گردنکشی و طغیان و نافرمانی روی بیاورد. یاد کردن بنده از پروردگارش و ایستادنش در آستان او، وی را از معاصی باز می‌دارد و از هرگونه فساد جلوگیری می‌کند.

امام صادق (ع) می‌فرماید: «بهترین چیزی که پدرها برای بچه‌ها به ارث می‌گذارند، ادب است؛ إِنَّ خَیرَ مَا وَرَّثَ الْآبَاءُ لِأَبْنَائِهِمُ الْأَدَب»

بعضی‌ها می‌گویند: «خدایا، مشکل مرا حل کن، تا بنشینم برای تو نماز بخوانم!» کار اینها مثل کسی است که به سربازی برود و به فرمانده پادگان بگوید: «تو اول بیا حسابی مرا تحویل بگیر و کارهای مرا انجام بده، تا من پس‌فردا برای تو بجنگم!»

چرا این‌قدر می‌گوییم الله اکبر؟ چرا نماز مملوّ از عظمت الهی است؟ چرا ما همیشه در مقابل کبریائی خدا سر به خاک می‌گذاریم؟ چرا در هر رکعتی از نماز، حتماً باید رکوع و سجده را به‌جا آوریم؟ برای اینکه نماز می‌خواهد مثل پادگان به ما یک چیزی را یاد بدهد و آن عظمت و ابهت خداوند است.

برای اول راه، همین آگاهی‌های عمومی که اکثر شما دارید کافی است. امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: «شما به عمل به آنچه می‌دانید محتاج‌ترید تا به دانستن آنچه که نمی‌دانید.» ما بیشتر نیاز به عمل‌کردن به دانسته‌هایمان داریم تا دانستن چیزهای جدید. مکرر خدمت حضرت آیت الله العظمی بهجت (ره) می‌رسیدند و از ایشان سؤال می‌کردند که «برای رسیدن به عرفان و قرب الهی چکار کنیم؟» ایشان می‌فرمود: «اگر به آنچه می‌دانید عمل کنید و معلومات را زیر پا نگذارید، این تمام عرفان است.»

چه چیز مانع می‌شود که هر گاه بر یکی از شما غم و اندوه دنیایی رسید، وضو بگیرد و به سجده‌گاه خود برود و دو رکعت نماز بگزارد و در آن دعا کند؟ مگر نشنیده‌ای که خداوند می‌فرماید: "از صبر و نماز کمک بگیرید"؟»

نماز را چون همیشه می‌خوانیم، شیرینی‌اش از ما گرفته می‌شود، خدا هم این را می‌داند. حالا که قرار است شیرینی نماز گرفته شود پس چه چیزی از آن باقی می‌ماند؟ «ادبش»

کافی است موقع اذان کارهایت را رها کنی و برای نماز بلند شوی، همین سبب می‌شود بدی‌هایت یکی‌یکی از بین بروند. نگو اذان برای همه است. هر کسی باید فکر کند که اذان برای او گفته می‌شود

ـ حاج آقا! ما می‌خواهیم در نماز به خدا توجه پیدا کنیم! ـ آیا اصلاً من و تو می‌فهمیم توجه به خدا یعنی چه؟! آیا می‌دانی قدرت توجه پیدا کردن هدیه‌ای است که باید خدا از آسمان بالا به انسان بدهد؟! قدرت توجه هم بدون تحمل رنج همین نماز خوب بدست نمی‌آید.

مربی اخلاق تو هم خداوند است. او می‌داند کِی اذان بگوید که تو با نماز اول وقت خواندن رشد کنی، تا در آن لحظه‌ای که باید از دنیا دل ببُری و در آن لحظه‌ای که باید یک صفت بد را دور بریزی، این اتفاق، به خوبی برایت بیفتد. اصلاً خدا خودش لحظات قبل از اذان را برای تو طراحی می‌کند. مثلاً اگر مغازه‌دار هستی، خدا مشتری می‌فرستد. می‌گوید با او وارد معامله شو! بعد صدا می‌زند ملائکۀ من، وسط معامله‌اش اذان بگویید. اگر در همان میانه که دارد تلاش می‌کند مشتری را برای خرید راضی کند، بلند شود، خیلی نورانی خواهد شد. اما وقتی اذان می‌گویند، این بندۀ بدبخت ول نمی‌کند برود نماز بخواند، لذا سیاه باقی می‌ماند.

خدایا اندوه و افسردگی ما را از بین ببر و نشاط دائم و سرزندگی اصیل و پایدار به ما عنایت فرما! راه رسیدن به قدرت و انرژی روحی و از بین بردن کسالت و دل‌مردگی را به ما نشان بده! ما را مایۀ شادی عمیق و حقیقی دیگران قرار بده! توفیق بندگی شاکرانه در اثر زندگی سرشار از شادی به ما عنایت بفرما!

«مَنْ کسِلَ عَنْ أَمْرِ دُنْیاهُ فَهُوَ عَنْ أَمْرِ آخِرَتِهِ أَکسَل؛ هرکس در امور زندگی‌اش بی‌حال باشد و سرزنده نباشد در امور اخروی و معنوی‌اش بی‌حال‌تر و کسل‌تر است»