بریده‌هایی از کتاب شهر خدا

امام صادق (ع) فرمود: «طَلَبْتُ رِقَّةَ الْقَلْبِ، فَوَجَدْتُهَا فِی الْجُوعِ وَ الْعَطَش.» وقتی به دنبال رقّت قلب هستم، آن را در حال گرسنگی و تشنگی به دست می‌آورم.

تشنگی و گرسنگی بر زیبایی نگاه پرتمنّای دوستان خدا افزوده است. حالت عاشقی و دلدادگی در دست به سوی سفرهٔ نان دراز نکردن مهمانان، و ضعف و بی‌رمقی بدن‌هایشان دیدنی است. انگار همه عاشقند که آب در اختیار دارند ولی لب تر نمی‌کنند و دیوانه‌اند که خوردنی در اختیار دارند ولی به روی خود نمی‌آورند. همه از حال هم خبر دارند، ولی در حالی که به هم عشق می‌ورزند و غمخوار یکدیگرند، روزها بر گرسنگی هم صبر می‌کنند. اما شب‌ها برای اطعام یکدیگر سبقت می‌جویند.

و اگر نبود اجلی که خداوند برای آنها مقدّر فرموده، ارواحشان از شوق به ثواب و خوف از عقاب، به اندازه چشم بر هم زدنی در بدن‌هایشان نمی‌ماند (و جان می‌دادند).»

خدایا می‌خواهم از دیدن غیر تو کور بشوم و از درک غیر تو که غفلت‌بار است عاجز باشم. مرا عاشق خود کن که دیگر جز تو را نبینم، و آن‌چنان از من دلبری کن که دلِ دیدن دیگران را نداشته باشم، و آن‌چنان قلب مرا از محبت خود پر کن که جایی برای غیر تو نماند. خدایا مرا برای خود خالص کن تا شیرینی «فقط برای تو بودن» را درک کنم و اخلاصِ در بندگی را، در زندگی هم تجربه کنم. برای تو نفس بکشم و به‌خاطر تو زنده باشم و برای تو بمیرم. به عشق تو قدم بردارم و برای تو به هر کاری اقدام کنم. خدایا اگر قلبی بتواند تنها برای یکی بتپد، معنای زندگی را درک می‌کند و مزهٔ حیات را می‌فهمد.

از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است: «أکثَرُ أهلَ الجَنَّةِ البُله»، یعنی اکثر اهل بهشت کسانی هستند که از نوعی سادگی و ساده‌دلی برخوردارند.

اگر عبدی فرمان مولای محبوب خود را اجرا کند، با رعایت ادب که بار اضافی خدمت برای او محسوب می‌شود و زحمت مضاعف برایش دارد، علاقهٔ خود را به اطاعت از مولای خود نشان می‌دهد. در حالی که اگر بدون رعایت ادب فرمان ببرد، معلوم می‌شود از کار کردن برای مولای خود راضی نیست. و این به آن دلیل است که یا اجر کمی به او می‌دهند، یا او را با اجبار به کار کشیده‌اند، و یا اساساً به مولای خود علاقه ندارد.

اگر عاشقی در برابر معشوق بنشیند، با ادب خود، نهایت ارادت خود را به معشوق نشان می‌دهد، و با آنکه طالب وصال است و مشتاق دیدار، سعی می‌کند با دیدگان فرو افتاده در اثر حیا، غیرخودخواهانه بودن محبت خود را به اثبات برساند. چرا که اگر ادب را کنار بگذارد و فقط به دنبال تأمین رضایت خاطر خود باشد، او عاشق خود است و طالب هوای خود، نه خاطرخواه معشوق و طالب رضایت او.

حداقل ضرورتی که رعایت کردن ادب روزه دارد این است که معلوم می‌شود از اینکه روزه می‌گیری در زجر و عذاب نیستی، و از اینکه در محضر خدا مهمانی، ناراحت و دل‌آزرده نیستی. و اگر ادب این حضور را رعایت نکنی، معلوم می‌شود تو را زوری آورده‌اند و از جای خود ناراضی هستی.

باید دل را از سرگرمی‌های الکی خالی کرد. دلِ هزارسو و هرزه‌ای که ما داریم، کی به این فراست و فراغت می‌رسد که بتواند زیبایی رمضان را ببیند؟ چه رسد به اینکه او را بپسندد و برسد به آنجا که به آن عشق بورزد. تا وقتی مقداری از شادی و وجد ما در دست‌یابی به زباله‌های متعفّن دنیاست، کی نوبت به استشمام عطر رمضان می‌رسد؟ تا وقتی دلدادهٔ غنائم دنیا باشیم، کی می‌توانیم به غنیمت رمضان علاقه‌مند شویم؟

ضیافت الهی رمضان علاقه دارند به‌خاطر همه مواهب و هدایایی که در این مهمانی ربّانی نصیبشان می‌شود؛ از مغفرت گرفته تا کرامت؛ از فضای معنوی رمضان گرفته تا فضائل اخلاقی اهدایی آن؛ از حکمت تا معرفت؛ همه و همه دلایل بسیار خوبی برای مهر ورزیدن به رمضان است.

به رمضان علاقه‌مندند چون برای آنها یک فرصت ازخودگذشتگی و تحمل کمی سختی پدید آورده است. و این یعنی تمام آرزوی خوبان، که بتوانند در راه خدا از خود مایه بگذارند، اگرچه هرچه دارند از اوست و هرچه بدهند هزاران برابر دریافت می‌کنند، ولی به هر حال رنج کشیدن در راه حضرت دوست، تنها راه تسکین درد عاشقی است. به صیام عشق می‌ورزند چون طی آن از حیات حیوانی خویش فاصله می‌گیرند و سبک‌بال‌تر از همیشه به بارگاه نورانی خدا که جای هیچ وبال نیست راه می‌یابند. اساساً گرسنگی را آنقدر دوست دارند که آرزو می‌کنند لحظه جان دادن و شرف‌یاب شدن به محضر خدا، گرسنه باشند.

سلام بر تو دوستی که وجودش ارزشمند و نبودش دردناک است. سلام بر تو ای امیدی که جدائیت آزار دهنده است. سلام بر تو ای مونسی که آمدنت سرورآفرین و رفتنت غمین و پریشان‌کننده است.»

سلام بر تو ای گرامی‌ترین لحظه‌ها و ای بهترین ماه‌ها

نگهبانان شهر، شیطان و قبیله‌اش را که به آدم حسادت کرده بودند، به این مهمانی بزرگ راه نمی‌دهند

در خلال فصل‌های کتاب، به تناسب بحث از رازها و آداب ماه مبارک رمضان، برخی از پرسش‌های کلیدی جوانان در مورد دین پاسخ داده شده

کتاب «شهر خدا» را نباید صرفاً کتابی دربارهٔ اسرار و آداب ماه مبارک رمضان قلمداد کرد. در خلال فصل‌های کتاب، به تناسب بحث از رازها و آداب ماه مبارک رمضان، برخی از پرسش‌های کلیدی جوانان در مورد دین پاسخ داده شده و برخی از مفاهیم اخلاقی و راهکارهای دستیابی به آن تبیین شده است؛ به گونه‌ای که بخش قابل توجهی از مطالب کتاب فراتر از ماه مبارک رمضان، در طول سال و در مسیر دینداری به‌کار می‌آید.

گویا در این شهر مهمانان می‌توانند شقّ القمر کنند و ردّالشمس نمایند؛ می‌توانند در زمان حال به عقب برگردند و جبران مافات کنند و به جلو بروند و تدبیر ماآت نمایند.

او می‌خواهد به ما بگوید: ترک اندکی از دنیا که این‌همه اثر دارد، ترک تمام دنیا و بیرون کردن تمام آن از دل، چقدر تأثیر خواهد داشت؟ خدا می‌خواهد بگوید: ای آدم، درست است که من تو را از خاک آفریدم و طبیعت خاکی تو نیازهایی را در تو ایجاد کرده است که زمینه دل‌بستگی‌های تو را فراهم می‌آورد، اما تو می‌توانی برتر از خاک باشی و به افلاک راه یابی؛ کافی است کمی و فقط کمی با تمنّیات خود مقابله کنی؛ می‌ببینی که دنیا کمتر از آن است که تو را اسیر کند.

مگر خداوند متعال در کلام قدسی خود نفرمود: «الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِهِ؛ روزه از من است و من خود به آن پاداش خواهم داد.»؟

اخلاص در دینداری و اخلاق بندگی یعنی: اگر کاری را باید برای خدا انجام داد، واقعاً آن کار را برای خدا انجام بدهیم و در دلمان هم نیت دیگری خطور نکند، چه رسد به اینکه از دیگران هم به‌خاطر آن کار اجر و مزد و محبوبیت و مقبولیت تقاضا بکنیم، و یا بدتر از آن، بخواهیم متظاهرانه رفتار کنیم، و ریاکارانه، کارِ برای خدا را فقط به‌خاطر دیگران انجام بدهیم. اخلاص یعنی انگیزه اعمال ما فقط برای جلب رضایت خدا باشد، و حتی دوست نداشته باشیم کس دیگری از کارهای خوب ما خبر داشته باشد، و قلب خود را از لبخند رضایت دیگران و موقعیت‌پیداکردن در نزد دیگران بی‌نیاز ببینیم، چه رسد به اینکه بخواهیم خودنمایی کنیم و از دیگران به‌وسیله خوب بودن و بندگی خدا دلبری نماییم.