بریده‌هایی از کتاب ستاره‌شناسی به زبان آدمیزاد

نخستین بار یکی از دانشمندان یونان باستان به نام اَبَرخُس (یا هیپارخوس (Hipparchos)) تمامِ ستارگانی که می‌توانست در آسمان ببیند در شش رده تقسیم‌بندی کرد. روشن‌ترین ستاره‌ها را ستارگان قدر یک یا قدر یکم نامید، دستهٔ روشن بعدی را ستارگان قدر دوم و همین‌طور پیش رفت تا کم‌نورترین ستاره‌ها که می‌شدند ستارگان قدر ششم.

عددِ قدر میزانِ روشنایی ستاره را نشان می‌دهد.

گاهی به دلایلی که شرحش مفصل است «آلفا» ی صورت‌فلکی درخشان‌ترین ستارهٔ صورت‌فلکی نیست! اما تعداد این موارد به اندازه‌ای کم است و به‌قدری در میان اخترشناسان مشهورند که مشکلی پیش نمی‌آورد.

همهٔ صورت‌های فلکی بیش‌تر از ۲۴ ستاره (یعنی تعداد حروف الفبای یونانی) دارند. ستاره‌شناسان ستارهٔ بیست‌وپنجم را چه می‌نامند؟ در این‌جا از اعداد استفاده می‌کنند.

آلفا سگ بزرگ که درخشان‌ترین ستارهٔ آسمان شب است در فارسی «شَباهنگ» و «شِعرای یمانی» نام دارد (در انگلیسی هم “Sirius”).

آلفا، بتا، گاما، دلتا و غیره حروفِ الفبای یونانی هستند و آخرین حرفِ این الفبا، یعنی حرف بیست‌وچهارم، اُمِگا نام دارد. قانونِ نام‌گذاری رسمی ستارگان از این قرار است که درخشان‌ترین ستاره در هر صورت‌فلکی را می‌گویند «آلفا» ی آن صورت‌فلکی و دومین ستارهٔ درخشان را «بِتا» ی آن صورت‌فلکی و سومی را «گاما» الی آخر تا «اُمگا» ی آن صورت‌فلکی.

ستاره‌های موجود در هر صورت‌فلکی معمولاً ربطی به هم‌دیگر ندارند و فقط از روی تصادف در آسمانِ زمین نزدیک به هم قرار گرفته‌اند. ممکن است فلان ستاره از فلان صورت‌فلکی نزدیک زمین باشد و ستارهٔ بهمان ده‌برابرِ آن یکی از زمین دور باشد، اما در چشمِ ما زمینی‌ها نزدیک به هم در یک صورت‌فلکی قرار گرفته باشند.

بزرگ‌ترین صورت‌فلکی آسمان «مار باریک» نام دارد. کوچک‌ترین صورت‌فلکی هم «چلیپا» نام دارد که گاهی به آن صلیب جنوبی هم می‌گویند؛

اخترشناسان آسمان را به ۸۸ «صورت‌فلکی» (constellation) تقسیم‌بندی کرده‌اند و هر ستاره‌ای در آسمان جزو یکی از این صور فلکی محسوب می‌شود.

سیاره‌ها به دور خورشید می‌چرخند که ستارهٔ مرکزی در منظومهٔ شمسی ماست.

مردمان باستان، متوجه شده بودند که پنج «ستاره» از ستارگان آسمان ثابت نیستند و لابه‌لای آن‌ها حرکت می‌کنند و گاهی به جلو و حتا گاهی به عقب می‌روند [به این حرکتِ عقب‌عقب می‌گویند «رجوعی» که بعداً توضیح خواهیم داد]. کسی نمی‌دانست چرا. ضمن آن‌که این پنج جسم معمولاً چشمک هم نمی‌زدند. هر فرهنگ و هر قوم و هر تمدنی تک‌تک این سیاره‌ها را نام‌گذاری کرد. نامِ آن‌ها در زبان فارسی از این قرار است: تیر (عطارد)، ناهید (زهره)، زمین، بهرام (مریخ)، هرمز (مشتری/برجیس)، کیوان (زحل).

رصدِ میزانِ درخشندگی‌شان (که در ستاره‌شناسی می‌گوییم «قَدر»)

در ایران حدود ۱۰۰ اخترشناس حرفه‌ای و بیش از ۱۰ هزار منجم آماتور داریم

به آسمان که نگاه می‌کنید یعنی مشغول ستاره‌شناسی هستید!

راه کاهکشان به‌واقع نورِ تجمیع‌شدهٔ میلیون‌ها ستارهٔ کم‌فروغ و دوردست است که جداجدا نمی‌توانید ببینیدشان و به شکل این نوار مِه‌مانند درآمده.

شهاب در واقعی درخششِ نوری است ناشی از برخوردِ یک تکهٔ ریزِ غبار یا سنگ با جوِ بالایی زمین.

شیشهٔ بی‌کِی ۷ (BK-۷): نامِ تجاری شیشه‌های بوُروُسیلیکات که معمولاً در دوچشمی‌های ارزان استفاده می‌شود. شیشهٔ بی‌اِی‌کِی ۴ (BaK-۴): یا شیشه‌های باریوم کروُن که در دوچشمی‌های مرغوب به کار می‌رود و معمولاً تصویری درخشان‌تر از اجرامِ آسمانی کم‌نور به دست می‌دهد.

منشورهای پورو/Porro: این نوع منشور در دوچشمی‌هایی به کار می‌رود که کمی پهن و کوتاه هستند. این نوع دوچشمی برای «گشت‌وگذار در آسمان شب» بهتر هستند، چون تصاویرِ درخشان‌تری به دست می‌دهند. ثابت و بی‌لرزش نگه‌داشتنِ دوچشمی‌های پهن هم راحت‌تر است.

ماهواره‌های زمین‌گَرد، آب‌وهوا را به ما نشان می‌دهند، بر پدیده‌های اقلیمی نظیر اِل‌نینو یا گردشِ آبِ اقیانوس‌ها نظارت می‌کنند، برای زیست‌شناسان می‌توانند حرکت گله‌ها و دسته‌های بزرگِ حیوانات را دنبال کنند، برنامه‌های شبکه‌های تلویزیونی را مخابره می‌کنند، جاسوسی می‌کنند و فعالیت‌های موشکی دشمن را می‌پایند، عوارضِ زمین‌شناسی را ثبت و مسّاحی می‌کنند، خیلی‌های‌شان هم وقفِ شاخه‌های مختلفِ ستاره‌شناسی هستند

جرمِ اولیهٔ ستارگان (یعنی جرم‌شان در هنگام تولد) عاملِ اصلی تعیین‌کننده است در این‌که ستاره در نهایت چه سرنوشتی از سر خواهد گذراند.