بریده‌هایی از کتاب ستاره‌شناسی به زبان آدمیزاد

آینشتاین‌شدن کاری ندارد! باید بگذارید موهایتان بلند شد و همیشه یک بافتنی کهنه بپوشید و وقتی هم کسی داشت ازتان عکس می‌گرفت زبان‌تان را دراز کنید! تمام!

قطب جنوب آسمانی (South Celestial Pole) هم مکانی است که محور زمین از جنوب به آسمان می‌رسد. اگر درست در مرکز قطب جنوب زمین بایستید، قطب جنوب آسمانی بالای سرتان خواهد بود.

قطب شمال آسمانی (North Celestial Pole) مکانی است در آسمان که محورِ زمین رو به آن است. اگر بروید و درست در نقطهٔ صفرِ قطب شمال بایستید، قطب شمال آسمانی هم درست بالای سرتان است. مشهور است که بابا نوئل آن‌جا زندگی می‌کند! اما بعید است. قطب شمال زمین وسط اقیانوس است!

اخترشناسان معمولاً بُعد را با واحدهای ساعت و دقیقه و ثانیه اندازه می‌گیرند. مِیل را هم با درجه و دقیقه و ثانیهٔ قوسی.

مِیل موقعیت ستاره است در جهت شمال‌جنوب آسمان؛ مثل عرض جغرافیایی (latitude) که از شمال یا جنوبِ خطِ استوا اندازه‌گیری می‌شود.

بُعد عبارت است از موقعیتِ ستاره در جهت شرقی‌غربی در آسمان. (مثل طول جغرافیایی (longitude) بر زمین که در جهت شرق یا غربِ نصف‌النهار مبدأ در گرینویچِ انگلستان مشخص می‌شود.)

ستاره‌ها حرکت می‌کنند و خیلی هم تند حرکت می‌کنند؛ دست‌کم چندصد کیلومتر بر ثانیه! اما ستاره‌ها آن‌قدر از ما دور هستند که دانشمندان باید در بازه‌های زمانی طولانی اندازه‌گیری‌های بسیار بسیار دقیقی انجام بدهند تا متوجهِ این حرکت بشوند.

ستارگان هم مثل خورشید و ماه طلوع و غروب می‌کنند، اما آرایش‌شان به هم نمی‌ریزد.

ستارگان هم در جنب‌وجوش مدام هستند

ستارگان هم در جنب‌وجوش مدام هستند؛ هم در عالم واقع و هم در چشم ما. آسمانِ بالای سرِ ما هر روز یک بار می‌چرخد، چون زمین به دور خود می‌چرخد. ستارگان هم مثل خورشید و ماه طلوع و غروب می‌کنند، اما آرایش‌شان به هم نمی‌ریزد.

بعضی از ستاره‌های غول‌آسا هستند که تنها ده یا بیست میلیون سال عمر می‌کنند؛ اگر چنین ستاره‌ای را در کهکشانی ببینید که ۵۰ میلیون سال نوری از ما فاصله دارد، دارید به ستارهٔ مظلومی نگاه می‌کنید که احتمالاً الان هفت کفن پوسانده.

وقتی به فضا نگاه می‌کنید به گذشته نگاه می‌کنید! اخترشناسان به‌هیچ‌وجه نمی‌توانند بگویند درست همین الان در فلان جسم آسمانی چه خبر است.

کهکشانی هست به نام آندرومدا که دورترین جسمی است که بشر می‌تواند با چشم غیرمسلح ببیند (در شب‌های صاف و تاریک پاییزی). نوری که ما از این کهکشان می‌بینیم ۲/۶ میلیون سال پیش آن کهکشان را ترک کرده است. اگر بنا به دلیلی عجیب‌غریب و فرضی، همین الان کهکشان آندرومدا غیب شود، ما تا ۲/۶ میلیون سال دیگر متوجه نمی‌شویم.

نزدیک‌ترین ستاره به ما، به‌جز خورشید، پروُکسیما قَنطورَس نام دارد و فاصله‌اش با ما حدود ۴ سال نوری است. اخترشناسان نمی‌توانند پروکسیما قنطورس را در وضعیتِ کنونی‌اش ببینند؛ فقط چهار سال پیشش را می‌بینند. اگر همین الان پروکسیما منفجر شود، ما چهار سال بعد متوجه می‌شویم.

نورِ خورشید حدود هشت دقیقه طول می‌کشد تا به زمین برسد. ما همیشه هشت دقیقه پیشِ خورشید را می‌بینیم!

سال نوری فقط و فقط واحدِ اندازه‌گیری مسافت است: سال نوری برابر است با فاصله‌ای که نور با سرعت حدود ۳۰۰, ۰۰۰ کیلومتر بر ثانیه در مدت یک سال در خلأ می‌پیماید.

سال نوری واحدِ اندازه‌گیری فاصله است و حدوداً برابر است با کمی کم‌تر از ده تریلیون کیلومتر

تلسکوپ فضایی هابل می‌تواند اجرامی با قدر ۳۰ و حتا شاید ۳۱ را شکار کند.

ستارهٔ شباهنگ یا شعرای یمانی از قدرِ ۱/۵- است. سیارهٔ ناهید هم که درخشان‌ترین سیارهٔ آسمان است گاهی تا قدر ۴- درخشان می‌شود.

هرچه ستاره‌ای درخشان‌تر باشد قدرش کم‌تر است