بریده‌هایی از کتاب من و کتاب

بدون مطالعه نباید خوابتان ببرد همهٔ افراد خانهٔ ما تقریباً، یعنی شاید بگویم هیچ استثنایی ندارد، شب همیشه در حال مطالعه خوابشان می برد. خود من هم همین طورم؛ نه اینکه وسط مطالعه خوابم ببرد؛ مطالعه می کنم، تا خوابم می آید؛ کتاب را می گذارم و می خوابم. همهٔ افراد خانهٔ ما همین طورند؛ یعنی وقتی که می خواهند بخوابند، حتماً یک کتاب پهلوی دستشان است. من فکر می کنم که همهٔ خانواده های ایرانی باید این طوری باشند؛ من توقعم این است.۴۶

برای یک ملت، خسارتی بزرگ است که افراد آن با کتاب سر و کار نداشته باشند؛ و برای یک فرد، توفیق عظیمی است که با کتاب مأنوس و همواره در حال بهره گیری از آن، یعنی آموختن چیزهای تازه، باشد. ...

باید پدران و مادران، بچه ها را از اول با کتاب محشور و مأنوس بکنند.

اگر انسان بخواهد در زمینهٔ معنوی و فرهنگی تر و تازه بماند، جز رابطهٔ با کتاب، که مثل رابطهٔ با جویبار، دائمی و در جریان است و مرتب تازه هایی را در اختیار انسان می گذارد، چاره ای ندارد. البته مسئله، مسئلهٔ چاره داشتن یا نداشتن نیست؛ مسئلهٔ میل و شوق و یک چیز اجتناب ناپذیر برای کسی است که اهل کتاب باشد.۱۰

من اگر بدانم هر روز یک ساعت باید حرف بزنم و نتیجه اش این باشد که مردم کتاب خوان بشوند، حاضرم روزی یک ساعت و نیم حرف بزنم!

ما درحالی که در طول قرن های متمادی بیشترین کتاب را در دنیا تولید کردیم، اما امروز و در طول دو سه قرن اخیر، جزء کم نصیب ترین ملت ها از معارف کتابی و مکتوب بوده ایم

هر جا که با کتاب سر و کاری هست، می بینید که از لحاظ کیفیت روحی و وضع فکری، نسبت به آن جایی که این وضعیت وجود ندارد، تفاوت محسوسی هست.۱

پیام بینوایان، رو به سقوط بودن تشکیلات و مناسبات اجتماعی نظام اشرافی آن روز فرانسه است؛ فضاحت وضع قضایی آن روز است؛ پایین بودن تفکر مردم آن روز است که به گناهان کوچک از افراد ضعیف، جرم های بزرگی مترتب می کردند و به گناهان بزرگ از افراد قوی، هیچ گونه جرمی را مترتب نمی کردند. در عین حال وقتی شما نگاه می کنید، پیام کتاب مثل یک حریر و مثل یک آب روان، به تمام سلول های ذهن انسان می رسد و همه آن را جذب می کنند؛ درحالی که هیچ حرف واضحی هم نزده است.۲۶

کتاب خوانی برای کودکان باید پدران و مادران، بچه ها را از اول با کتاب محشور و مأنوس بکنند. حتی باید بچه های کوچک با کتاب انس پیدا کنند.۵۰ بچه هایمان را هم از اول کودکی عادت بدهیم که کتاب بخوانند؛ مثلاً وقتی می خواهند بخوابند، کتاب بخوانند و بخوابند. وقتی که ایام روز فراغتی هست، یا مثلاً روز جمعه ای که بازی می کنند، بخشی از آن را حتماً برای کتاب قرار بدهند. در تابستان ها که بچه ها و جوانان تعطیل هستند، حتماً کتاب بخوانند؛ کتاب هایی را معین کنند، بخوانند و تمام کنند.۵۱

شما دخترخانم ها، غیر از درس خواندن، باید کتاب هم بخوانید.

من هر زمان که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعهٔ خودمان می افتم، قلباً غمگین و متأسف می شوم. این به خاطر آن است که در کشور ما به هر دلیلی که شما نگاه کنید، باید کتاب اقلاً ده برابر این میزان، رواج و توسعه و حضور داشته باشد

بالاخره اگر ما می خواهیم یک ملت پیشرو، بافرهنگ، باسواد و طی کنندهٔ راه های میان بر در زمینه های عقب ماندگی داشته باشیم و ادعا می کنیم که خود ملت این ظرفیت استعدادی را از لحاظ نیروی انسانی دارد، که این ادعا هم درست است، ناگزیر باید مسئلهٔ معلومات و مطالعات و اطلاعات عمومی و اطلاعات طبقات خواص در زمینه های مورد ابتلاء و نیازشان، از آنچه که امروز هست، فراتر برود

مردم ما کتاب خوان نیستند. این کتاب نخوانی، نقص خیلی بزرگی است. خیلی از مردم ما حتی روزنامه خوان هم نیستند. اگر نگاهی به روزنامه بکنند، به همان تیترهای درشتش اکتفا می کنند. بسیاری از مردم رادیو را فقط برای سرگرمی هایش گوش می کنند، نه برای آموزش و خبر و آگاهی های زندگی و مسائل فرهنگی. ما باید این نقیصه را برطرف کنیم.۶

عزیزان من! بچه ها را باروحیه بار بیاورید. این کار را در برنامه های کتاب نویسی، اردوگذاری، در توصیهٔ به معلمان و در رفتارهای خودتان بگذارید. بچه باید امیدوار بار بیاید.

حتی اگر آن کتاب رمان هم باشد، کتاب قصه هم باشد، باز خیلی به مراتب بهتر از نشستن و تماشا کردن یک چیز بی معنی است که همین طور انسان بی کار بنشیند و صفحه ای را تماشا کند؛ بدون اینکه هیچ آموزش و یا اقلاً لذتی از آن ببرد؛ اما این کار را نمی کنند! کتاب دم دستشان نمی گذارند که بخوانند! این همان حالت تن پروری ذهنی است که ما بایستی به شدت با آن مبارزه کنیم؛ جایش هم در آموزش و پرورش است.۳۶

اگر پدر و مادر کتاب خوان باشند، به احتمال زیاد بچه ها کتاب خوان خواهند شد.

در آموزش و پرورش باید کاری بشود که جوان بفهمد باید همهٔ وجودش را صرف درس و علم و تحقیق بکند؛

یازده سال از انقلاب می گذرد؛ خوب بود که صدها نویسندهٔ اسلامی، مبانی انقلاب را بنویسند. ... می بایست تربیت می کردیم، که نکردیم.

از بس دربارهٔ این مسئلهٔ مهم [کتاب خوانی] گفته ام و به من هم گفته نشده که چقدر اثر دارد، حقیقتاً وقتی می خواهم بار دیگر این مسئله را بیان کنم، دچار تردید می شوم که این دیگر جزء گفتار لغو نباشد! من نمی دانم واقعاً این تکرار، اثر کرده، یا نکرده است؛ شما باید آن را بگویید. واقعاً آماری بگیرید، ببینیم کتاب خوانی چقدر رشد می کند. بیایید کاری کنید که مردم کتاب خوان بشوند

برای یک ملت، خسارتی بزرگ است که افراد آن با کتاب سر و کار نداشته باشند؛ و برای یک فرد، توفیق عظیمی است که با کتاب مأنوس و همواره در حال بهره گیری از آن، یعنی آموختن چیزهای تازه، باشد. ...۲