بریده‌هایی از کتاب هزار توی کار خانگی

برای انجام کار خانگی فقط نیرو و توان جسمی کافی نیست؛ علاوه بر توان جسمی به توان ذهنی هم نیاز داریم تا بدانیم هر کاری را چطور، چگونه، چه وقت و در چه جایی انجام دهیم. ضمن اینکه انجام بعضی کارها به آموزش اولیه یا مهارت نیاز دارد. شاید دلیل اینکه برای وعدهٔ غذایی بعدی دلمه درست نمی‌کنید این باشد که بلد نیستید نه اینکه توان جسمی‌اش را ندارید! در واقع شما علاوه بر توان جسمی از ذهن خود نیز مایه می‌گذارید. اینکه تصمیم بگیرید چطور از کودک یا سالمندتان مراقبت کنید، چه غذایی بپزید، کمد لباس یا قفسه‌های کتابخانه را چطور مرتب کنید و برای کارها چطور برنامه‌ریزی کنید به توان ذهنی، قدرت اندیشیدن و تصمیم‌گیری نیاز دارد.

که نظم و ترتیب نه قاعدهٔ روشن و مشخصی دارد و نه بدون آن آسیبی جبران‌ناپذیر به خانه و اهداف کار خانگی وارد می‌شود. به‌عبارت ساده‌تر، نه تابه‌حال کسی از بودنش جانی دوباره گرفته و نه از نبودش جان داده است! با وجود این،‌ نظم می‌تواند برای عده‌ای تسهیلگر زندگی و آرامش‌بخش باشد و به آنها کمک کند تا دیگر امور زندگی خود را سریع‌تر و آسان‌تر سامان دهند. هرچند ممکن است برای کسانی نتیجه عکس داشته باشد و باعث شود که وقتی همه‌چیز به‌شکلی منظم چیده شده است، دچار اضطراب شوند. چه‌بسا خانهٔ منظم دیگران در نظر آنها شبیه به یک گالری هنری یا موزه به‌نظر برسد که نباید در آن به چیزی دست زد!

تأمل، حتی برای یک‌بار، در کارهای مختلفی که در راستای حفظ بهداشت انجام می‌دهیم شاید به ما کمک کند نقاط ضعف و قوت خود را در هر مورد تشخیص دهیم یا کمک کند که برای انجام بهتر هر کار برنامه‌ریزی کنیم یا شاید بتوانیم بخشی از آنها را به زمانی واحد موکول کنیم.

زنان بسیاری گفته‌اند که از وقتی تمیز کردن خانه را به زمان‌های مشخص و ثابتی در هفته محدود کرده‌اند، هم از فشار ذهنی و بار روانی کار خانگی کاسته‌اند و هم متوجه شده‌اند وسواس قبلی آنها برای نظافت هر روزهٔ خانه بی‌مورد بوده و با کاستن از وسواس باز هم به هدف «حفظ بهداشت» دست می‌یابند.

اگر تولید هر روزهٔ غذا برای ما یک مسئله است، نخستین گام به‌رسمیت شناختن آن به‌عنوان یک مسئله و سپس شناخت همهٔ ابعاد و جزئیات آن، و در نهایت چاره‌اندیشی برای هر کدام از چالش‌های آن است.

نخست، تولید غذا در خانه از مهم‌ترین راه‌های «حفظ سرمایهٔ مالی» و همین‌طور «حفظ سرمایهٔ جسمی» خانواده است؛ تغذیه یکی از اصلی‌ترین نیازهای انسان برای بقاست، و بدون تولید غذا، اعضای خانهٔ شما نمی‌توانند به کارهای تولیدی خود ادامه دهند چراکه بدون کارهای بازتولیدی کار تولیدی ممکن نیست. بنابراین از تولید غذا هیچ گریزی نیست!

بعضی اوقات اعضای خانه به حفظ سرمایهٔ جسمی و معنوی خود چنان بی‌توجه‌اند که لازم می‌شود زنان ـــ به‌عنوان مسئول کار خانگی ـــ این مسئولیت را نیز به‌عهده بگیرند.

تجربهٔ بسیاری از زنان به‌ویژه در پاسخ به پرسش مربوط به «وظایف شخصی» نشان می‌دهد که مراقبت از سلامت جسمی و روانی اعضای خانه معمولاً بخشی از «کارِ خانگی» است. سوده: «حواسم به رژیم سالم و غذای خوب خانواده هست. حواسم به تفریح و خوش‌گذرانی آنها هست. حواسم هست که تنش وجود نداشته باشد و از لحاظ روانی همدیگر را حمایت کنیم.»

در نظر بیشتر زنان نقص اصلی تهیهٔ برنامهٔ غذایی، در دسترس نبودن همهٔ مواد غذایی لازم برای هرکدام از غذاهای این برنامهٔ ثابت در خانه است. اینکه در خانه چه غذایی پخته شود ارتباطی مستقیم با دسترسی خانواده به منابع دارد و این مسئله یکی از نقاط مهم تلاقی کار خانگی و حوزه اقتصاد است. درواقع دسترسی به مواد غذایی ارتباطی مستقیم با دسترسی هر خانواده به ثروت و منابع مالی دارد. ناگفته پیداست خانواده‌ای که در تنگنای اقتصادی قرار دارد و به تبع آن دسترسی محدودتری به مواد غذایی دارد، تنوع انتخاب‌هایش برای پخت‌وپز و تولید غذا هم به همین میزان محدودتر می‌شود.

تنوع تجربه‌های بی‌شمار زنان مرا به دسته‌بندی‌ای هدایت کرده است که گام نخست آن دیدن کار خانگی در دو مقولهٔ کلی «تولید کالا» و «ارائهٔ خدمت» است. البته تا پایان فصل خواهیم دید که هریک از این دو مقوله، خود به دسته‌هایی دیگر نیز تقسیم می‌شوند.

اما اکنون جا دارد بپرسیم که دسته‌بندی کار خانگی به‌راستی چه کمکی به ما می‌کند؟ آیا از سختی و گستردگی آن می‌کاهد؟ آیا از سنگینی بار آن بر دوشمان کم می‌کند؟ یا من صرفاً به‌دنبال ارائهٔ نظریه‌ای هستم که تعریفی دقیق و علمی از کار خانگی ارائه دهد تا خوشحال باشم که دسته‌بندی من بهتر از دیگران است؟! در پایان این فصل به این پرسش‌ها باز خواهم گشت.

در پاسخ به این پرسش اصلی که «چرا کار خانگی انجام می‌دهیم» تاکنون به این جواب رسیدیم: برای کاستن از هزینه‌های خانواده و حفظ سلامت جسمی و روانی اعضای خانه. ما کار خانگی انجام می‌دهیم تا سرمایهٔ مالی و سرمایهٔ انسانی خانواده را حفظ کنیم.

علاوه‌براین بارها پیش آمده است که همسرم گفته آن‌قدر که حساسی اخلاق بچه خراب شده و هر بار این جمله اشک من را درمی‌آورد. چون همسرم نمی‌داند چقدر خودم را در مقابل بچه‌ام مسئول می‌دانم و چقدر حرفش برایم بار روانی دارد.»

«چالش چی بپزم خیلی سخت‌تر می‌شود وقتی بچه‌ای در سن رشد داشته باشی. مدام باید پروتئین و ویتامین را محاسبه کنی که به‌اندازه دریافت کند. نشاسته و قند هم زیاد نباشد تا چاق نشود.

است. اما احساس می‌کنم من تلاش معنوی بیشتری برای خانواده دارم. حواسم به رژیم سالم و غذای خوب خانواده هست. حواسم به تفریح و خوش‌گذرانی هست. حواسم هست تنش وجود نداشته باشد و از لحاظ روانی همدیگر را حمایت کنیم. که قطعاً اگر این تلاش‌ها نبود هزینهٔ مادی سنگینی در دراز مدت متحمل می‌شدیم.»

این زنان به نقش کار خانگی در ساختن «یک زندگی» اشاره می‌کنند. نقش مهمی که از یک سو آسایش و آرامش روحی و روانی برای اعضای خانواده فراهم می‌کند و از سوی دیگر به آنها امکان می‌دهد که بر کار، فعالیت و علاقه‌مندی‌های شخصی خود تمرکز کنند.

حفظ سرمایهٔ معنوی و حفظ روحیه و سلامت افراد خانه ـــ که شاید همیشه از آن با عنوان «کانون گرم خانه» یاد می‌شود ـــ موضوع مهم دیگری افزون بر حفظ سرمایهٔ مالی است که کار خانگی به آن کمک می‌کند.

نکته‌ای که نباید از نظر دور بماند این است که کار خانگی در هر خانه‌ای به حفظ سرمایهٔ معنوی-جسمی ساکنان آن خانه منجر می‌شود. خواه فرزندی در خانه حضور داشته باشد، خواه بزرگسالی به‌تنهایی زندگی کند.

او این فعالیت‌ها را به ۹ دسته تقسیم می‌کند: نظافت منزل، آماده‌سازی غذا، شست‌وشوی ظروف غذا، شست‌وشوی لباس‌ها، خرید وسایل ضروری منزل، بچه‌داری و مراقبت از فرزندان، آموزش دادن و کمک در امور تحصیلی فرزندان، مراقبت‌های درمانی، و صنایع دستی خانگی و فعالیت‌های هنری.

پایان خوشی وجود ندارد پایان بدترین بخش زندگی است پس یک میانهٔ خوش به من عطا کن و یک آغاز خیلی خیلی خوش. شل سیلوراستاین؛ شاعر و طنزپرداز آمریکایی