بریده‌هایی از کتاب هزار توی کار خانگی

نادیده گرفتن آن سنگریزه از رنج قدم برداشتن زنان کم نمی‌کند. اگر به‌دنبال ساختن دنیایی برابر هستیم آن سنگریزه را نادیده نگیریم؛ بایستیم و برای آن فکری کنیم. و اگر ما آن کسانی هستیم که سنگریزه‌ای در کفشمان نداریم، قدم‌هایمان را به قدم‌های زنان نزدیک کنیم، رنجشان را باور کنیم، کنارشان بایستیم و اجازه دهیم دستشان را بر شانهٔ ما بگذارند، خم شوند و آن سنگریزه را از کفششان دربیاورند. خواهیم دید که همسفرانی پرشور را در کنار خود خواهیم داشت.

تبعیض و نابرابری همان سنگریزهٔ کوچک است. کسانی که در مسیر زندگی خود گرفتار تبعیض‌ها و نابرابری هستند، هرچقدر گام‌های خود را استوار بردارند و در طی مسیر ثابت‌قدم و بااراده پیش بروند، اما آن سنگریزهٔ کوچک آزارشان می‌دهد. آنها را خسته و درمانده می‌کند و مقصد را همیشه دور و رسیدن را شبیه رویایی ناممکن جلوه می‌دهد.

«من خیلی کاملگرا و وسواسی هستم، طوری‌که مثلاً موقع تمیز کردن پنجره از یک لکه خیلی کوچک هم نمی‌گذرم و کلی باید روی تمیزی همه‌چیز وقت بگذارم. روزی کسی به من گفت قانونی وجود دارد که هشتاد درصد کار در بیست درصد از زمان انجام می‌شود و برای بیست درصد بقیهٔ کار، آدم باید هشتاد درصد وقت بگذارد. کسی که این حرف را زد استاد دانشکده‌ای خصوصی در آلمان است. وقتی این حرف را زد تلنگر عجیبی خوردم. او گفت وقتی هشتاد درصد کار انجام شده دیگر رهایش کن و برو سراغ کار بعدی. الان سرعت کار کردنم دو برابر قبل شده و هم خودم دیگر اذیت نمی‌شوم و هم دیگران.»

کارهای دیگری که لذت‌بخش‌تر است و برای سلامتی‌ام مفید است بیشتر وقت بگذارم. چه می‌شود مگر؟ همیشه که نباید خانه مرتب باشد. چون اگر بخواهی هر روز به‌طور مرتب و کامل کار کنی و زمان را صرف تمیز کردن خانه کنی روح و جسم واقعاً خسته و فرسوده می‌شود

علاوه بر آموزش، موارد دیگری نیز هستند که شکل‌های مختلفی از مقاومت را برای مدیریت بهتر کار خانگی نشان می‌دهند. تقسیم کار، برنامه‌ریزی و تعیین حد و مرز برای زمان کار خانگی، سبک زندگی، ترفندهای ساده برای راحت‌تر کردن کار خانگی و گرفتن دستمزد از مواردی‌اند که در ادامه به آنها خواهم پرداخت.

سیلویا فدریچی، فعال و اندیشمند آمریکایی، دربارهٔ کار خانگی اثبات این مدعا را که «ما زنان هم می‌توانیم مانند مردان کار کنیم» ساده‌انگارانه می‌خواند چرا که به گفتهٔ او «ما مدت‌ها پیش متوجه شده‌ایم که لباس سرهمی کارگری در مقایسه با پیشبند خانه‌داری قدرتمان را بیشتر نمی‌کند، بلکه حتی از قدرتمان می‌کاهد، زیرا مجبور می‌شویم هر دو لباس را بپوشیم و حتی زمان و انرژی کمتری هم برای مبارزه علیه‌شان داریم»۱۹.

آنچه هر شکلی از خشونت خانگی را آزاردهنده و خطرناک می‌کند، این باور درونی و پنهان فرد خشونت‌دیده است که «این اتفاق فقط برای من رخ می‌دهد». حل کردن یک مشکل شخصی، فرایندی بسیار پیچیده‌تر از یک مسئلهٔ اجتماعی است که صاحب‌نظران مختلف می‌توانند برای حل آن راهکاری ارائه دهند و متخصصانی وارد میدان شوند و علل آن را ریشه‌یابی کنند و برای حل آن برنامه‌ای ارائه دهند.

دومین فایدهٔ اساسی ازدواج از دید بکر «تولید کالاهای عمومی خانگی» است. کالاهایی که بهره‌مندی یک نفر از آنها، بهره‌مندی دیگران را محدود نمی‌کند. برای مثال از یک خانهٔ مرتب، یا ملحفه‌های تمیز یا پرده‌های شسته شده، بیش از یک نفر هم می‌توانند بهره ببرند.

خشونت عاطفی به رفتارهایی گفته می‌شود مانند نادیده گرفته شدن و بی‌توجهی، تحقیر و آزار کلامی، سرزنش کردن و ایجاد حس شرم، تهدید و ترساندن، منزوی کردن و کنترلگری، انتقاد و عیب‌جویی مداوم، فرمان دادن و تعیین تکلیف کردن

این حرف‌های سما در مورد بدغذایی پدر و خشنودی مادر از نبودن پدر نمونه‌ای است که نشان می‌دهد برخی از زنان در فرایند انجام کار خانگی به جایی می‌رسند که از نبود عضوی از خانواده احساس رضایت می‌کنند؛ «حضور» کسانی که در خانه ایراد می‌گیرند و در انجام کارها مزاحمت ایجاد می‌کنند و به اصطلاح کار می‌تراشند از کنندهٔ کار خانگی انرژی روحی و روانی می‌گیرد و سختی کار را بیشتر می‌کند.

«قسمت بد قصه اینجاست که همان‌هایی که برایشان وقت گذاشتی و سعی کردی راضی‌شان کنی اکثر اوقات راضی نمی‌شوند و می‌گویند کاش چیز دیگری پخته بودی ولی خودشان هم نمی‌دانند چه! این‌جوری خستگی به تن آدم می‌ماند.»

گیتی: «زمان دلپذیر من موقعی است که دارم آشپزی می‌کنم و یار کمکم می‌کند یا حتی می‌نشیند در آشپزخانه و در حال آشپزی با هم بحث‌های درست و حسابی و جان‌دار می‌کنیم.»

«در یک آخر هفته فهرست غذا و فهرست خرید سه هفته بعد را می‌نویسم و طبق آن پیش می‌روم. حدوداً یک نصف روز تعطیل را صرفش می‌کنم ولی ارزشش را دارد.»

می‌توانیم با دقت در نحوهٔ انجام کارهای خانگی و با تغییر برخی شیوه‌ها جلوی آسیب‌های جسمانی آن را بگیریم؟

وقتی شما مشغول انجام کاری هستید که انرژی جسمی لازم برای انجام آن را دارید، توان ذهنی و فکری لازم را هم برای چگونگی انجامش دارید، اما عاملی مثل بی‌تفاوتی دیگران انگیزهٔ شما را برای انجام آن کمرنگ می‌کند یا عاملی مثل انزجار از کار خانگی احساس بدی به شما منتقل می‌کند، بهتر درمی‌یابید که کار خانگی یک کار عاطفی است و نیازمند توان معنوی.

برای انجام کارها افزون بر توان جسمی، به توان ذهنی و هوش و مهارت هم نیاز داریم. امکان‌هایی مانند استقلال عمل داشتن، امکان برنامه‌ریزی و تنظیم وقت، یا پیدا کردن مهارت و آموزش دیدن، پیوند مستقیمی با این شکل از توان و نیرو دارند.

«تنها آرزویم این است که خستگی‌ها و مریضی‌هایم به‌رسمیت شناخته شود. وقتی تو یک زنی و مسئول کارهای خانه هیچ‌وقت نمی‌توانی خسته باشی، مریض باشی یا حوصله نداشته باشی. اگر این حق برای من به‌رسمیت شناخته می‌شد خیلی حس خوبی پیدا می‌کردم.»

انجام کارهای خانگی ـــ ازآنجاکه عموماً با کار عاطفی گره خورده است ـــ معمولاً به انگیزه و توان معنوی نیاز دارد و همین ویژگی برون‌سپاری آن را سخت می‌کند. تجربهٔ زنانی که بعضاً در این فصل نقل خواهد شد نشان می‌دهد که اگر زنان از توان معنوی خود کمک نگیرند، از پس انجام هر روزهٔ کارخانگی برنخواهند آمد.

انجام کارهای خانگی ـــ ازآنجاکه عموماً با کار عاطفی گره خورده است ـــ معمولاً به انگیزه و توان معنوی نیاز دارد و همین ویژگی برون‌سپاری آن را سخت می‌کند.

کار خانگی از جنس کار عاطفی نیز هست. مادر خانه‌داری را در نظر بگیرید که متوجه می‌شود فرزند محصلش فردا آزمونی در پیش دارد. او با توجه به نیاز فرزند نوجوانش که برای مطالعهٔ درس نیاز بیشتری به تمرکز دارد تصمیم می‌گیرد از رفت‌وروب خانه صرف‌نظر کند؛ ازطرف‌دیگر با توجه به ذائقهٔ غذایی خانواده‌اش و اینکه چه روزی از هفته است عصرانه‌ای مقوی و خوشمزه آماده می‌کند که در یک شب بلند زمستانی خاطره‌ای شیرین برای خانواده‌اش ساخته باشد و علاوه بر آن کاری روحیه‌بخش برای فرزندش کرده باشد. در واقع او خود را درگیر احوالات شخصی اعضای خانه می‌کند و بعد از تشخیص نیاز عاطفی فرزندش، برای پاسخ دادن به این نیازها تصمیماتی می‌گیرد و آنها را اجرا می‌کند. این مادر مشغول انجام «کار عاطفی» است.