بریده‌هایی از کتاب کامی از نام (جلد اول)

توبه باید دائم بیاید و الا تائب آن کسی نیست که فقط یک‌بار فیض توبه به او رسید و توبه کرد بلکه این فیض توبه باید تا آخر عمر بماند.

مضطر از تائب بالاتر است چون تائب آن کسی است که توبه می‌کند اما مضطر به توبه و به دوام توبۀ خودش امید و اطمینان ندارد. اگر الان توبه کردیم به کجا امیدوار باشیم که این حال توبۀ دل بماند؟ چون گاهی دل صدوهشتاد درجه مسیرش را تغییر می‌دهد و خداوند این مطلب را به اولیاء خود تفهیم کرده که همواره در حال اضطرار بمانند

اگر تائبی که توبه می‌کند توجه نداشته باشد به اینکه توبه‌اش به توفیق تواب بوده، ای بسا برای او غروری ایجاد شود و این‌گونه خیال کند که اگر گناهی کردیم، توبه هم کردیم آن‌وقت حالت طلبکاری برای بعضی ایجاد می‌شود و در اثر نامیزان بودن روحشان این توبۀ طلبکارانه بدتر از گناهشان است و در حقیقت تائب نیستند. دلیل توبه این‌گونه افراد این است که فقط از وزر و وبال گناهانشان خلاص شوند،

اگر کسی می‌خواهد خدا متولی او شود، چراکه او ولی مؤمنین است، پس بر او باد که جایگاه حسنه بین دو سیئه و منزل بین دو منزل تشبیه و تعطیل را به دست آورد. در این صورت خود مؤمن حسنه‌ای از حسنات می‌شود و خدا هم ولی حسنات است یعنی ولی این‌گونه مؤمنی می‌شود و حاجی می‌فرماید روایت شده حضرت امیرالمؤمنین (ع) حسنه‌ای از حسنات سیدالمرسلین (ص) هستند. حسنۀ عملی حسنۀ بین دو سیئه است، یعنی حد وسطِ افراط و تفریطِ دو صفت عملی و حسنه در بُعد عقلی منزل بین دو منزل است به‌گونه‌ای که در امر توحید و معارف در دام جبر و تفویض نیفتد یا اینکه مفاهیم کثرت در وحدت و وحدت در کثرت را بفهمد و این همان حقیقتی است که اگر کسی به آن رسید حسنه را یافته و یا خود حسنه‌ای شده است.

آقا، خدا را به چه چیزی در خودتان شناختید؟ و آقا به عجب جایی اشاره کردند. فرمود به فسخ عزم و شکسته شدن همت. اولین‌ محرک انسان عزم و بعد همت اوست و با تحقق این دو کار می‌کند و مولا فرمودند: از آنجا پروردگار خود را شناختم که می‌بینم کار از دست ما خارج است، عزم می‌کنم و عزمم از درون می‌شکند. دل تصمیم گرفت و حالتی داشت ولی این حالت دل از درون چرخید و از آنجا که به کاری همت داشتم یک‌باره همتم سست شد. از این فهمیدم کسی که مرا اداره می‌کند من نیستم، حتی ادارۀ ایمانم و ادارۀ توبه‌ام و ادارۀ حال دلم در دست من نیست. «

معروف است در ماجرایی از حضرت پرسیدند دوستان شما برای توسل چگونه شما را صدا بزنند؟ آقا، این تنها وسیلۀ إلی‌الله امروز، فرموده باشند که بگویید: «یا محمد و یا علی و یا فاطمه یا صاحب الزمان ادرکنی و لاتهلکنی»

پیامبر (ص) که می‌گفتند علی (ع) را دوست داشته باشید آن جاهلان می‌گفتند چرا دین را به علی ربط می‌دهد؟! عجب احمق‌هایی بودند! پیامبر (ص) می‌فرماید علی (ع) مظهر خداست و این محبت علامت آن است.

اینکه به خدا قادر گفته می‌شود برای این است که خداوند در عالم به موجودات قدرت داده است و ما از این طریق علم و قدرت را انتزاع می‌کنیم و به خدا نسبت می‌دهیم و الا کنه علم و قدرت برای هیچ‌کس مشهود نیست

بعد از آن عظمت ذات تو که ما را به ذلت می‌کشد جمال و عنایات و تجلیات و اسماء تو که در رأس آن‌ها ارحم‌الراحمین و رحمن و رحیم است یک موقعیتی در عالم به ما داده که ما بتوانیم بگوییم ما جبرئیل هستیم، یک فرصت و مجالی به ما عنایت کرده که یک اسمی‌ روی خودمان بگذاریم و در عالم شأنی داشته باشیم

کمال ذلت همان فنا است. کمال ذلت همان کمال فقر است و در آن مرتبه مایی نیستیم. حال ما بین هستی و نیستی این‌گونه است

او از دست نداده است بلکه به محاذات این هرچه را در عبودیت از دست داده در ربوبیت به اضعاف مضاعف به ریشه‌ و معدنش دست یافته است

این سرّ، سرّ حقیقت هر موجودی است و هو ما لا یُفشی الی یوم القیامه یعنی تا قیامت هم افشا نمی‌شود و فقط در روز قیامت افشا می‌شود یعنی روز حاقَّۀ که هر کسی به حاق وجودش رسید

سرّ نهایی هر موجود که فقط خدا عالم به آن سرّ هست، آن نقش نهایی و نقش هستی و اصل ثابت هر موجودی است. هر موجودی عندالله یک نقش ثابت لا یتغیر و لا یتبدّلی دارد که آن سرّ سرّ سرّ نهایی هر موجودی است

اصل ما صرف قابلیت است، فقط پذیرنده هستیم و هیچ طلبی نداریم، هرچه به ما بدهی ما همان می‌شویم و تائب از این اصل خودش تجاوز نمی‌کند. ما فقیری هستیم که هیچ طلبی نداریم، اگر به ما ایمان بدهی مؤمن هستیم، اگر ندهی کافر هستیم، اگر ندهی منافق هستیم. اگر بهشت ببری، بهشتی هستیم؛ اگر نبری، جهنمی ‌هستیم

در واقع شیطان مظهر اسم «یا مضل» است نه شیطان. خدا وقتی کسی را نخواهد، شیطان را ‌فرستاده و بیرونش می‌کند. (أ لَم تَرَ أنَّا أرسَلنا الشَّیاطینَ عَلَی الکافِرینَ تَؤزّهُم أزًّا) ما شیاطین را بر کافرین مسلط قرار دادیم که اذیتشان کرده و فکرشان را پریشان کند. ما او را به اقتضای اسم «یا مضل» فرستادیم.

(إنَّهُ لَیسَ لَهُ سُلطانٌ‌ عَلَی الَّذینَ آمَنُوا وَ عَلی‌ رَبِّهِم یتَوَکلونَ) ابلیس بر کسانی که ایمان دارند و به خدای خود توکل می‌کنند اصلاً سلطه ندارد. در آیۀ بعد می‌فرماید که (إنَّما سُلطانُهُ عَلَی الَّذینَ یتَوَلَّونَهُ وَ الَّذینَ هُم بِهِ مُشرِکون)‌ سلطنت و سلطه و غلبۀ او بر دو گروه است: گروه اول خودشان شیطان‌صفت و هم‌سنخ او بوده و ولیّ او می‌باشند که بسیار هم هستند ولی متأسفانه بر یک عدۀ دیگر هم سلطه دارد که مؤمنین از این جهت مورد سلطۀ شیطان هستند، (وَ الَّذینَ هُم بِهِ مُشرِکون) کسانی که به شیطان مشرک‌اند یعنی در هستی او را شرکت می‌دهند و به او در هستی سهمی‌ می‌دهند، یعنی چیزی غیرخدا می‌بینند و این دید شرک‌آلود همان ریشۀ تسلط شیطان است

حسنات امر وجودی هستند و سیئات امر عدمی‌ است. امر عدمی‌ مال خودت است که ذاتت عدم است و امر وجودی مال ماست که ذاتمان حقیقت هستی و وجود است و لذا ما به حسنات تو از تو سزاوارتریم و تو به سیئات از ما سزاوارتر هستی

وقتی توحیدی ندارد که مقایسه کند از کجا باید بفهمد که من مشرک هستم؟ اما اگر یک‌بار نسیم توحید به جان دلش وزید و لذتش و حالتش را چشید دیگر با هیچ‌چیزی عوضش نمی‌کند. امام سجاد (ع) به درگاه خدا عرضه می‌دارند: «إلهی مَن ذَا الَّذی ذاقَ حَلاوَۀَ مَحَبَّتِک فَرامَ مِنک بَدَلا وَ مَن ذا الَّذی أنِسَ بِقُربِک فَابتَغَی عَنک حِوَلا» «ای خدا، کیست که شیرینی محبتت را چشیده و جایگزینی برای تو بخواهد و یا به مقام قرب تو انس یافت و لحظه‌ای از تو روی گردان باشد؟!»

آن‌وقتی که با دستت صورتت را با آب می‌شویی و با مهربانی و ملاطفت با خودت رفتار می‌کنی، اگر ببینی چه کسی ملاطفت می‌کند دیوانه می‌شوی. اگر بفهمی‌ آن دست نوازشی که تو را از کودکی بزرگ کرد و فقط اسمش مادر و پدر بود در اصل دست که بود، صدهزار برابر قدردان‌تر می‌شوی و شعف برایت ایجاد می‌کند. می‌گوید همه‌اش من بودم اما نمی‌دیدی

روایت دارد وقتی دارو را می‌خورید، این‌طور نیست که خدا در عالم شفا را به این دارو تفویض کرده باشد که این دارو شفابخش باشد. این دارو به اذن جدید هم نیاز دارد و گاهی که آن اذن نمی‌رسد، هیچ اثری نمی‌کند.