بریده‌هایی از کتاب چهل نامه کوتاه به همسرم

حتّی آنکس که خود، تمامْ عیب است و نقص و انحراف، او نیز می‌تواند بسیاری از عیوب دیگران را بنُماید و برشمارد و چندان هم خلاف نگفته‌باشد. عیب‌گرفتن، بی‌شک آسان است بانو؛ عیب را آنگونه و به آن زبان گفتن که مُنجر به اصلاحِ صاحبْ‌عیب شود، این کاری است دشوار و عظیم، خیرخواهانه و دردشناسانه...

عیب‌گرفتنْ آسان است بانو، عیب‌گرفتن آسان است.

هرگز از کودکیِ خویش آنقدر فاصله مگیر که صدای فریادهای شادمانه‌اش را نشنوی، یا صدای گریه‌های مملو از گرسنگی و تشنگی‌اش را...

برای آنکه لحظه‌هایی سرشار از خلوص و احساس و عاطفه داشته‌باشی، باید که چیزهایی را از کودکی با خودت آورده‌باشی؛ و گهگاه، کاملاً سبکسرانه و بازیگوشانه رفتار کرده‌باشی. انسانی که یادهای تلخ و شیرینی را، از کودکی، در قلب و روح خود نگه‌ندارد و نداند که در برخی لحظه‌ها واقعاً باید کودکانه به زندگی نگاه‌کند، شَقی و بی‌ترحّم خواهدشد...

ای کاش صاحبانِ انبارهای چرکِ مُنجمد و دارندگانِ عقده‌های حقارتِ روح نیز مثل همگان بودند. آنوقت، فکرش را بکن که چه بادبادکْ‌بازیِ عظیمی می‌توانستیم در سراسر جهان به‌راه‌بیندازیم، و چقدر می‌خندیدیم...

این را همه می‌دانند: آنچه بَد است و به‌راستی بَد است، چرکِ منجمدِ روح است و واسپاریِ عمل به عُقده‌ها، نه هوا کردنِ بادبادک‌ها...

مگر کجای قانون به هم می‌خورد، اگر من و تو، و جمع بزرگی از یاران و همسایگانمان، در یک روز زرد پاییزی، صدها بادبادکِ رنگین را به آسمان بفرستیم و کودکانه به رقص‌های خالی از گناهِ آنها نگاه‌کنیم؟ بادبادک‌ها، هرگز ندیده‌ام که ذرّه‌یی از شخصیت آدمها را به مخاطره بیندازند. باور کُن!

همیشه گفته‌ام و باز می‌گویم، عزیز من، کودکی‌ها را به هیچ دلیل و بهانه، رها مکن، که ورشکستِ ابدی خواهی‌شد... آه که در کودکی، چه بی‌خیالیِ بیمه‌کننده‌یی هست، و چه نترسیدنی از فردا...

شاد باد سال نو بر تو، و در سایه‌ات بر همه‌ی ما.

مرا نگاه‌کُن بانوی من، که تنومندانه در آستانه‌ی ازپادرآمدنم، و باز، در پیشگاهِ سالِ تازه از تو می‌خواهم که به من قدرت آن را بدهی که با رذالت‌ها کنارنیایم، و ذرّه‌ذرّه، رذالت‌های روحِ کوچک خویشتن را همچون چرکاب یک تکّه کهنه‌ی زمینْ‌شوی، با قَلیابِ کَفِّ نفس و تزکیه بشویم و دور بریزم...

عجب سالهایی را می‌گذرانیم، عجب روزها و عجب ثانیه‌هایی را... و تو در چنین سالها و ثانیه‌ها، چه غریبْ سرشار از استقامتّی و صبور و سرسخت؛ تو که بارها گفته‌ام چون ساقه‌ی گُل مینا ظریف و شکستنی هستی...

امروز، خجلت‌زده، تنها چیزی که می‌توانم بگویم این است که من در حقّ تو بیحسابْ قصورکرده‌ام، و تو در حقّ من، هیچ خوبی نبوده‌است که نکرده‌باشی...

اگر من چیزی نشده‌باشم، تو کوچک‌ترین گناهی نداری؛ چراکه همه‌ی زحمتت را برای آنکه چیزی بشوم کشیدی و من نشدم... و اگر چیزکی شده‌باشم __ در خدمت انسانِ دردمند و انسانیّتِ زخم‌خورده __ هرچه شده‌ام تویی و فقط تو؛ چراکه باز هم همه‌ی زحمت را برای چیزی‌شدنم، فقط تو کشیده‌یی...

بانوی من! هرگز نگران این مباش که مبادا در حقّ من کاری می‌توانسته‌یی کرده‌باشی، و نکرده‌یی. ابداً. همانقدر که پای توقّعْ در میان است، پای ظرفیت هم باید در میان باشد.

ما چیزی را که با ایمان ساخته‌ییم با سودا خراب نخواهیم‌کرد.

جهان، جهانِ دغدغه‌هاست. لااقل در بابِ منِ پنجاه‌ساله‌ی آب‌ازسرگذرانده، بی‌دغدغه باش!

عزیز من! تو گرچه تکیه‌گاهِ منی، امّا خود، در تنهایی، ساقه‌ی باریکِ یک گُل مینایی. مگذار حتّی نسیمِ یک اضطراب، این ساقه‌ی نازک را مختصری خم‌کند. شکستن تو، درهم‌شکستنِ من است.

اصل، اراده‌ی معطوف به قدرت است و تفکّر و اعتقاد. دیگر نباید این‌همه مضطرب بود و دل‌ناگران.

این را می‌دانی و بارها شنیده‌یی که برای یک صعود دشوار __ اورست یا دیواره‌ی عَلَم‌کوه __ گروهی بزرگ حرکت می‌کُند، تا گروهی کوچکْ برسد. گروه بزرگ تمام نیروی خود را به گروهِ کوچک می‌دهد، خود را وامی‌سپارد و وقف می‌کند تا گروهِ کوچک، لحظه‌ی رسیدن را احساس‌کند و این احساس را بالمناصفه تقسیم.

بیش از آنچه هستم، نمی‌توانم عرضه‌کنم، و هرگز نیز کم از آنچه بوده‌ام و می‌توانسته‌ام، عرضه نکرده‌ام.