بریده‌هایی از کتاب قدم زدن روی ماه با اینشتین

«پترارک» در نامه‌ای به دوستش گفته: «من آنچه را که صبح می‌خوانم، بعدازظهر هضم می‌کنم. من با اشتیاقِ یک پسربچه چیزی را می‌بلعم که باید در آن بسان یک پیرمرد اندیشه کنم. همه‌ی این نوشته‌ها در وجود من جذب شده‌ و نه‌تنها در حافظه‌ام، بلکه در مغز استخوانم نفوذ پیدا کرده‌اند».

حلقه‌ی واجی نام زیبایی است برای همان صدای آرامی که وقتی با خودمان حرف می‌زنیم، آن را در درون ذهنمان می‌شنویم. حلقه‌ی واجی، مانند پژواک عمل می‌کند و حافظه‌‌ی کوتاه‌مدتی را به‌وجود می‌آورد که اگر صداهای شنیده‌شده تکرار نشوند، تنها چندلحظه آن‌ها را در خود نگه دارد.

در توانایی ما برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات و تصمیم‌گیری، مانعی وجود دارد: اینکه ما در آنِ واحد تنها درباره‌ی تقریباً هفت‌چیز می‌توانیم فکر کنیم.

شاید بزرگ‌ترین کوتاهی‌مان این باشد که فراموش می‌کنیم چقدر به‌ندرت چیزها را فراموش می‌کنیم.

سیستم آموزشی کنونی مدرسه‌ها کاملاً اشتباه است. در سیستم‌ آموزشی کنونی، مقدار زیادی از اطلاعات را در ذهن دانش‌آموز می‌ریزند، اما به او آموزش نمی‌دهند که چگونه آن‌ها را در ذهن خود نگاه دارد. به‌همین‌دلیل، حفظ‌کردن مطلب‌ها مورد نکوهش قرار می‌گیرد؛ چراکه به‌نظر احمقانه می‌آید که با استفاده از آن، اطلاعات را تنها تا گذراندن امتحان در ذهن خود نگاه ‌دارند.

یکنواختی، زمان را مخدوش می‌کند، اما تجربه‌های تازه‌ی آن ‌را برای شما آشکار می‌کند. زندگی روزانه‌ی شما می‌تواند به‌صورت خوردن غذاهای سالم و انجام تمرین‌های ورزشی سپری شود و شما عمری طولانی کنید، اما به دلیلی که گفته شد، برایتان بسیار کوتاه به‌نظر بیاید. اگر شما سرتاسر زندگی خود را در اتاقی به ورق‌زدن روزنامه‌ها بگذرانید، هر روز از زندگی شما به روز بعد گره می‌خورد، بدون اینکه هیچ‌یک در خاطر شما بماند و به‌این‌ترتیب، همه در ذهن شما ناپدید می‌شوند. برای همین است که باید به‌طور مرتب از یکنواختی دربیاییم، به منطقه‌های ناآشنا سفر کنیم و تا آنجاکه می‌توانیم، در زندگی تجربه‌های تازه کسب کنیم. زیرا این تجربه‌ها باعث ثبت خاطره‌ها در ذهن ما می‌شوند. کسب تجربه‌های تازه باعث می‌شود زمان برایمان کِش بیاید و آن‌هم باعث می‌شود که ما درک طولانی‌تری از زندگی داشته باشیم.

چگونه چنین‌چیزی امکان داشت؟ چرا من حتی یک خاطره از دوران پیش از سه سالگی‌ام در ذهن نداشتم؟ تا آنجاکه مربوط به حافظه می‌شد، چرا من نمی‌توانستم به‌یاد بیاورم که روز پیش صبحانه چه خورده بودم، درحالی‌که کاملاً به‌یاد می‌‌آوردم چهارسال پیش، همان‌روز که خبر برخورد یک هواپیما به یکی از برج‌های دوقلو را شنیده بودم، صبحانه کورن‌فلکس (ذرت صبحانه)، قهوه و موز داشتم؟ و چرا همیشه پس از باز کردن در یخچال، دلیل آن را به‌یاد نمی‌آورم؟

کاهش حافظه در انسان‌ها به این دلیل روی می‌دهد که ما آموزش «ضد المپیک» می‌بینیم. آنچه ما در مورد مغز انجام می‌دهیم، مانند این است که کسی را برای فرستادن به المپیک سوار قطار کنیم و سپس به او روزانه ۱۰ قوطی آبجو بدهیم تا بنوشد و ۵۰ سیگار بدهیم تا دود کند، با خودرو تا محل کارش برود و تنها شاید یک‌بار در ماه ورزش‌های بدنی انجام دهد و باقیمانده‌ی زمانش را هم پای تلویزیون بگذراند و سپس تعجب کنیم که چرا این فرد در المپیک نمی‌تواند خوب ظاهر شود! این همان کاری است که ما با حافظه‌مان می‌کنیم».

«غذای سالم بخور تا مغز سالم داشته باشی و هله‌هوله بخور تا مغزت را از کار بیندازی».

«بدفهمی آشکار ما از عملکرد حافظه، باعث شده بود این اندیشه در ما به‌وجود آید که این تکرار است که حافظه را به‌کار می‌اندازد. به‌معنای دیگر، آن‌قدر مطالب را تکرار می‌کردیم تا آن مطالب وارد حافظه‌مان شوند. آنچه از آن ناآگاه بودیم، این بود که حافظه یک فرآیند تخیلی است. یادگیری، حافظه و خلاقیت، در حقیقت یک فرآیند هستند که تمرکز هریک بر چیزی جداگانه است».

با تمرکز، انگیزه و بالاتر از همه، صرف زمان، می‌توان ذهن را تربیت کرد تا کارهای خارق‌العاده‌ای انجام دهد.

تجربه‌ی من بر ضرب‌المثل قدیمی که می‌گوید تمرین توانایی می‌آورد، ‌ مُهر تأیید ‌می‌زد. اما البته این امر در صورتی محقق می‌شود که تمرین به‌صورت تعمقی، آگاهانه و با تمرکز درست انجام شود.

شکوه پایدار با طی را‌ه‌های دشوار به‌دست می‌آید».

در رساله‌ی «فایدروس» افلاطون، سقراط شرح می‌دهد که چگونه خدای مصریان به‌نام «تئوس»، کاشف پدیده‌ی نوشتن، نزدِ پادشاه مصر به‌نام «تاموس» می‌رود و پیشنهاد می‌دهد که کشف جالب خود را به مردم مصر پیشکش کند. تئوس به پادشاه مصر می‌گوید: «این وسیله‌ای برای آموزش است و باعث تقویت حافظه‌ی آن‌ها خواهد شد. کشف من راهکاری هم برای حافظه و هم برای خِرد خواهد بود». اما تاموس چندان مشتاق برای دریافت این هدیه نبود. او به خدا گفت: «یادگیری این روش، باعث جای‌گیری فراموشی در روح آن‌ها خواهد شد.

«فراموشی» و نه به‌خاطرسپردن، ماهیت آن چیزی است که از ما یک انسان می‌سازد. برای اینکه دنیا را بشناسیم، باید آن را پالایش کنیم. خورخس می‌نویسد: «اندیشیدن، فراموش‌کردن است».

من می‌توانستم ده‌ها ساعت را صَرف خواندن یک کتاب کنم و دست‌آخر، تنها مفهومی گُنگ از کل کتاب را در ذهن داشته باشم. تمام رویدادها و حقایق کتاب، حتی مواردی که به‌دلیل جذابیت زیرشان خط می‌کشیدم، تنها در من تأثیری گذرا می‌گذاشتند و سپس ناپدید می‌شدند و خدا می‌داند که به کجا می‌رفتند!

من می‌توانستم ده‌ها ساعت را صَرف خواندن یک کتاب کنم و دست‌آخر، تنها مفهومی گُنگ از کل کتاب را در ذهن داشته باشم. تمام رویدادها و حقایق کتاب، حتی مواردی که به‌دلیل جذابیت زیرشان خط می‌کشیدم، تنها در من تأثیری گذرا می‌گذاشتند و سپس ناپدید می‌شدند و خدا می‌داند که به کجا می‌رفتند!

«محدودیتی وجود ندارد، ثبات وجود دارد، اما نباید در آن توقف کرد، باید به ورای آن گام نهاد. اگر چیزی باشد که شما را از بین ببرد، همان ثبات است».

همه‌ی محدودیت‌هایی که ما برای خود قائل می‌شویم، همان‌اندازه که سرچشمه‌ی روانی دارند، دارای سرچشمه‌ی درونی هم هستند. هنگامی‌که رکوردی به نظر شکستنی می‌آید، چندان ‌زمانی طول نمی‌کشد تا کسی پیدا شود و آن را بشکند.

«اگر می‌خواهید مطلب‌ها را بسیار سریع به‌خاطر بسپارید، تصویرهایی از زیباترین باکره‌ها را در کاخ حافظه‌تان بگذارید؛ تصویرهای زنان باعث هیجان بسیار زیادی در ذهن می‌شود».