بریده‌هایی از کتاب آموزش سیاسی جلد ۱

نخستین اثر مهم مونتسکیو «نامه‌های ایرانی» بود که آن را بدون نام نویسنده منتشر کرد. این کتاب که او خود آن را «نوعیرمان» می‌نامید دربرگیرنده ۱۶۱ نامه موهوم است که دو ایرانی به نامهای ریکا و ازبک که برای نخستین‌بار به اروپا سفر می‌کنند «اوضاع پاریس را به یاران خود می‌نویسند».

واژه «رومانتیک» در مجموع به معنای افسانه‌های خوب و داستان‌های بسیار احساسی یا ترسناک است که در گویش‌های قدیمی روایت شده است.

روسو در کتاب قرارداد اجتماعی می‌نویسد: «آن کس که بگوید غیر از دین من در هیچ دینی رستگاری نیست باید از کشور رانده شود».

وی اعتقاد داشت دموکراسی برای کشورهای کوچک، آریستوکراسی برای کشورهای با وسعت متوسط، و پادشاهی برای کشورهای بسیار بزرگ مناسبند.

روسو دولت واقعی را بر پایه اصل آزادی و عدالت می‌دانست و از این راه آزادی را پایه اصول سیاسی خود قرار می‌دهد.

مفهوم اراده عمومی روسو، با وجود ابهام، پیشگام ایده‌آلیسم جدید در تفکر سیاسی و به‌طور مستقیم الهام بخش کانت، هگل، گرین و بوسان که شد.

روسو گفت در انسان طبیعی دو انگیزه و نیرو وجود دارند: ۱- خودخواهی یا غریزه صیانت نفس است، ۲- شفقت و دل‌سوزی به هم‌نوعان؛ انگیزه دوم نیروی انگیزه اول را تعدیل و از این راه تشکیل جامعه را ممکن می‌کند.

روسو نزدیک به سوسیالیست‌ها می‌اندیشید. او از اصل برابری اقتصادی پشتیبانی می‌کرد و خواستار لغو امتیازهای آریستوکرات‌ها و قدرت‌هایی بود که ثروت برای افراد فراهم می‌کرد.

به‌طور کلی چرخش از آموزه‌های ماتریالیستی به آموزه‌های ایده‌آلیستی از ویژگی‌های اصلی فلسفه سده هیجدهم در انگلستان بود.

انسان‌ها فقط به وسیله عقل از قانون آگاه می‌شوند و قانون در مفهوم متضمن قید و محدودیت نیست، بلکه راهنمای مرد آزاد و هوشمند است وظیفه قانون نیز محافظت از آزادی و توسعه آن است.

لاک (۱۷۰۴- ۱۶۳۲) به‌عنوان پدر لیبرالیسم کلاسیک و اندیشه‌ حقوق بشر شناخته می‌شود.

جان لاک، هیوم، روسو و کانت از معروفترین نظریه‌پردازان عصر روشنگری هستند. انسان محوری، عقل‌گرایی و سکولاریسم از مولفه‌های این عصر هستند.

هابز از میان شکل‌های گوناگون حکومت، با توجه به ضعف‌ها و قوت‌های هر کدام، سرانجام حکومت پادشاهی را بهترین شکل حکومت دانست. وی در توضیح منشأ دولت با نظریه حقوق الهی شاهان مخالفت کرد. در نظریه هابز، کار و کردار پادشاه، او را حکمران می‌کند نه مدعی مشروعیت.

هابز البته در دو مورد عصیان فرد را بر ضد حکومت جایز می‌داند: ۱- زمانی ‌که حکومت از تأمین صلح و ایمنی اتباع خود عاجز بماند، زیرا در این حالت فلسفه وجودی‌اش منتفی است. ۲- هنگامی که فرد جان خود را از جانب حاکم در خطر ببیند.

هابز مهم‌ترین ویژگی حاکمیت را قدرت وضع قانون می‌داند. اما در مورد حاکمیت، اختلاف مهم هابز با بُدن یکی در این است که هابز حاکم را به نظارت بر همه امور زندگی مادی و معنوی اتباع خود موظف می‌داند و حال آنکه بدن، دست‌کم حاکم را از دخالت در اعتقادات دینی و اخلاقی مردم منع می‌کند.

لویاتان هابز نخستین بیانیه حاکمیت در تاریخ اندیشه سیاسی انگلستان بود. او در این کتاب اندیشه حاکمیت حقوقی را به کمال رساند.

در واقع قرارداد اجتماعی هابز اساس فردگرایی را بنیاد نهاد. البته نظریه قرارداد اجتماعی اولین بار از طرف حقوق دان هلندی به نام هوگو گروسیوس بیان شد و سپس هابز، پوفندروف، لاک و کانت که همگی از پیروان حقوق طبیعی بودند آن را تشریح نمودند.

هابز ارزش‌هایی چون خوبی و بدی را فقط دارای جنبه اعتباری می‌داند و می‌گوید که وقتی ما چیزی را خوب یا بد می‌دانیم ملاک قضاوت ما رغبت ما به آن چیز یا نفرت از آن است و خوبی و بدی هیچ‌گاه در نفس آن چیز وجود ندارد.

هابز بر اساس سه پایه مادیت (ماتریالیسم) افزاروارگی (مکانیسم) و موجبیت (دترمینیسم) تفکر فلسفی خود را بنا نهاد. در واقع روش فلسفی وی ماتریالیسم مکانیکی است.

بیکن خواستار کمک آریستوکرات‌ها به پادشاه بود و می‌گفت اگر آریستوکرات‌ها دستی در حکومت نداشته باشند، پادشاهی به تیرانی یا ستمگری تبدیل خواهد شد.