بریده‌هایی از کتاب آموزش سیاسی جلد ۱

قدرت نهایی یک ایدئولوژی، در دلایل تجربی یا منطقی آن نیست، بلکه در توانایی الهام‌بخشی آن و حمایت از عقیده و عمل است

اقتصاد توسعه از بی‌اعتباری اقتصادهای اورتودکس (نئوکلاسیسم و مارکسیسم) جهت ارائه خود بهره برد. رهیافت غالب در اقتصاد توسعه به این صورت بود که؛ انگیزه‌ها و مشوق‌ها سنگ بنای رشد اقتصادی هستند. رشد هنگامی‌که آغاز شد، خودکار و همه‌جاگیر می‌شود.

در ادبیات توسعه، سیاست ریزش به پایین به معنای ‌تراوش منافع حاصله از رشد اقتصادی به همه بخش‌های جامعه می‌باشد و برای پیشبرد این امر می‌بایست موانع و سدهایی را که از ‌این‌ تراوش جلوگیری می‌کنند از میان برداشت. مهم‌ترین عناصری هم که باید ‌تراوش یابند عبارتند از؛ سرمایه، تکنولوژی، نمادها، ارزش‌ها، مهاجرت، سازمان و... . حداقل سه نوع ‌تراوش‌گرایی وجود دارد؛ ۱) دسته‌ای از نظریه‌ها که دموکراسی را با وجوه اساسی توسعه در کشورهای پیشرفته سرمایه‌داری آمیخته است، تاکید بر ارزش‌ها و تجارب دموکراسی غربی، بخصوص مشروعیت قانونی، مشارکت انتخاباتی، نظام‌های چند حزبی‌ و سیاست‌های رقابتی می‌کنند، ۲) در دسته دیگر اذعان می‌شود که ناسیونالیسم انگیزه و قوه محرک ‌ایدئولوژی را برای توسعه فراهم می‌آورد. ۳) دسته سوم، بر مسیر خطی به سمت نوسازی تاکید می‌کند.

برنامه‌ها و دگرگونی‌هایی که با عنوان توسعه در کشورهای جهان سوم صورت می‌گیرد چیزی جز تقلید از دیگر کشورها و یا پذیرش توصیه‌ها و دستورالعمل‌های محافل خارجی نیست، بنابراین توجه به ارزش‌ها و فرهنگ بومی‌در آن ناچیز است. همچنین بسیاری از برنامه‌های توسعه‌ای اجرا شده بیش از آنکه موجب تعادل و هماهنگی اجتماعی در جامعه هدف شود، به گسترش ناهنجاری‌های اقتصادی، اجتماعی، روانی و سیاسی در این کشورها منجر شده، که موجب شده است تا برخی تحولات صورت گرفته در این بخش از جهان در دهه‌های اخیر را «توسعه‌ی توسعه‌نیافتگی» نام دهند.

گی روشه معتقد است « توسعه عبارت از کلیه کنش‌هایی است که به منظور سوق داد جامعه به سوی تحقق مجموعه منظمی‌از شرایط زندگی جمعی و فردی، که در ارتباط با بعضی از ارزش‌ها مطلوب تشخیص داده شده‌اند، صورت می‌گیرد».

سخنگویان اصلی نئولیبرالیسم میلتون فریدمن، لودویگ ون میزس و فردریک ‌هایک بوده‌اند.

فریدمن می‌گوید: «از نظر انسان آزاد، کشور مجموعه افراد تشکیل دهنده آن است، حوزه حکومت باید محدود باشد به حفظ نظم و قانون، اجرا و اعمال قراردادهای خصوصی، پرورش و تسهیل کار بازارهای رقابتی».

وی در اواخر عمر اولویت‌های جوامع غربی را در سه موضوع صلح، جلوگیری از انفجار جمعیت و آموزش کودکان می‌داند.

تعریف پوپر از دموکراسی نه به‌عنوان حکومت مردم بلکه، نهادهایی که تجهیز شده‌اند تا خود را از خطر دیکتاتوری محافظت نمایند، بود. وی جنبه پدرسالارانه حکومت را برای دفع شرور مناسب می‌داند.

وی آزادی را مهم‌تر از برابری می‌داند و می‌گوید: اگر پیوند سوسیالیسم و آزادی ممکن بود هنوز هم سوسیالیست بودم.

نوک تیز انتقادهای پوپر از توتالیتاریسم متوجه افلاطون، هگل و مارکس می‌باشد، که پوپر آنها را کل‌گرا می‌داند. از نظر پوپر نظرات کل‌گرا شبه علمند چون ابطال‌پذیر نیستند.

آزادی در مفهوم مشارکت مثبت، مفهومی مهم در اندیشه آرنت است.

آرنت هر تلاشی را که بخواهد مساله فاصله طبقاتی را با ابزارهای سیاسی حل کند، شکست خورده می‌داند. به نظر آرنت در فرانسه مفهوم عدالت اجتماعی مقوله آزادی را تحت شعاع قرار داد.

آرنت جنگ و انقلاب را دو مقوله خارج از سیاست می‌داند. وجه مشترک آنها خشونت است.

به نظر آرنت پدیده انقلاب را نمی‌توان با تاریخ خود انقلاب توضیح داد. بلکه زمانی می‌توان آن را توضیح داد که این پدیده به‌گونه‌ای کامل ظاهر شده و شکل قطعی و نهایی خود را گرفته است.

آرنت یکی از مهم‌ترین موانع پیدایش توتالیتاریانیسم وجود افراد یا گروه‌ها با موجودیتی منفک از قدرت حاکم است که در صورت نبودشان جامعه به سوی توده‌ای شدن پیش می‌رود. به نظر وی ویژگی اصلی انسان توده‌ای سنگدلی یا واپس‌گرایی نیست، بلکه انزوا و نداشتن روابط اجتماعی به هنجار است.

نیهیل در لغت و زبان یونانی به معنای «هیچ» و «نفی فعل» است. به‌طور کلی مقصود از نیهیلیسم مکتب و طرز فکری است که هر نوع شناخت، ارزش یا وجود را انکار می‌کند.

لیبرالیسم راست، خواهان حداقلی از حکومت است ولی آنارشیسم فردگرایانه همین حداقل را نیز نمی‌پذیرد.

عضوگیری آنارشیسم در جاهایی که صنعت ضعیف‌تر و فقر بیشتر بود صورت می‌گرفت، در حالی‌که مارکسیسم، رقیب آنارشیسم، سعی داشت هواداران خود را از میان طبقه کارگر در مناطق بیشتر صنعتی شده و متراکم از ارتش بیکاران بیابد.

خواستگاه اصلی مکتب عمل‌گرایی قرن بیست ایالات متحده آمریکاست. پیروان این مکتب عقیده دارند که عنصر اصلی حقیقت، «فایده» است، مثلا مذهب و سنت تا جایی که برای حفظ جامعه لازم و فایده داشته باشد، حقیقت هم دارد.