بریده‌هایی از کتاب چین چگونه سرمایه‌داری شد؟

با وجود سوسیالیسم به عنوان قدرت مطلق و شکست‌ناپذیر، مائو برای متفکران و روشنفکران در چین سوسیالیست، نقشی محدود قائل بود

۳ شاید هیچ گروهی به اندازه روشنفکرانِ دوران مائو مورد تحقیر و آزار قرار نگرفت.

«آقایان، کشور را ویران کرده‌اید؛ حالا باید بازسازی‌اش کنید.»

بعد از مشاهده وعده‌های شکسته‌شده ایدئولوژی مائو، بازماندگان دوره انقلاب فرهنگی انگیزه‌ زیادی برای حمایت از سرمایه‌داری راست‌گرا یا دیدگاه‌های تهدید یا رد شده داشتند.

بعضی از سیاست‌های مائو آنقدر افراطی بود که برای اشخاص مستقل، سکوت خیلی سخت می‌نمود

سلسله وقایعی به تغییر ساختاری اقتصاد چین به سرمایه‌داری منجر شد که برنامه‌ریزی‌شده نبود و نتیجه نهایی آن نیز کاملاً غیرمنتظره بود.

نیروهایی که زمانی آفت اقتصاد سوسیالیستی چین تلقی می‌شد، اکنون پایه و اساس اقتصاد چین را شکل داده است.

فاجعه‌ای که در دوران مائو بر چین تحمیل شد اصلاحات را به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرد. آنچه در اندیشه مائو بهشت موعود چین تلقی می‌شد حرکت هرچه بیشتر و سریع‌تر به دامان سوسیالیسم بود و سیاست‌هایی چنان افراطی در این زمینه اتخاذ شد که مرگ میلیون‌ها نفر از قحطی و گرسنگی گوشه‌هایی از آن است. با مرگ مائو، نگرش‌های ایدئولوژیک با وجود رهبران عملگرایی همچون دنگ شیائو پنگ، چن یون و هو یائو بانگ، آرام آرام به حاشیه رفته و آن میراث فرهنگی چین باستان با عنوان واقعیت تنها معیار آزمون حقیقت با وقفه‌ای کوتاه، اما پرهزینه ترجیع‌بند اقتصاد و سیاست چین می‌شود و بزرگ‌ترین تحول اجتماعی عصر را رقم می‌زند.

هیئت‌های چین تحت تاثیر پیشرفت کشاورزی ژاپن، صنایع مدرن، مدیریت و تجارت جهانی آن قرار گرفتند. این دو کشور در ۲۶ فوریه سال ۱۹۷۸ توافق‌نامه تجاری بلندمدت امضا کردند. ایالات متحده و کانادا هم به عنوان دو صادرکننده اصلی تولیدات کشاورزی در جهان، توجه مقامات چینی را به خود جلب کردند. در ۲۵ ژوئیه ۱۹۷۸ مقاماتی از ایالات هیلونگجیانگ، شانشی، شاندوندگو، تیانجین و همچنین وزارت کشاورزی و جنگلبانی از ایالات متحده دیدار کردند. در طول چهل روز، این هیئت عمیقا تحت تأثیر چگونگی استفاده ایالات متحده از فناوری مدرن برای توسعه کشاورزی قرار گرفت.

در ۹ ژوئن سال ۱۹۸۹ دنگ شیائو پنگ به رهبران چین هشدار داد: موضوع مهم این است که نباید هرگز چین را به زمانی برگردانیم که درهای خود را بسته نگه می‌داشت. سیاست درهای بسته به شدت به ضرر ما خواهد بود. حتی دسترسی سریع به اطلاعات نداریم. افراد می‌گویند اطلاعات مهم است آیا این‌گونه است؟ بله مطمئناً این‌گونه است. اگر مدیری به اطلاعات دسترسی نداشته باشد، مانند آن است که کور و نابینا است، سخت می‌تواند بشنود و دماغش باد دارد.

«زمان، پول است و کارایی، زندگی»

رسیدگی به مهاجرت غیرقانونی تا حد ضرورتی عمومی شدت گرفته بود. دنگ شیائوپنگ بعد از بازگشت به قدرت در جولای۱۹۷۷، در ماه نوامبر از استان گوانگدونگ بازدید کرد. مقامات رسمی حاد بودن مسئله مهاجرت غیرقانونی در شنزن را به او اطلاع دادند و خواهان سرباز بیشتر برای محافظت از مرز شدند. دنگ در واکنش به این مسئله اظهار کرد این امر نشان‌دهنده نقص سیاست‌گذاری ما است و مسئله‌ای نیست که با نیروی نظامی بتوان حل کرد.

در میان انقلاب‌های حاشیه‌ای که گذار به بازار را در چین شروع کرد، توسعه شنزن و دیگر مناطق ویژه اقتصادی، نقشی محوری را در باز کردن درهای چین به روی اقتصاد جهانی ایفا کرد. پیش از آنکه شنزن زبانزد شود، شهری فقیر و کوچک در منطقه باووان در گوشه جنوب شرق استان گوانگدونگ بود. با واقع شدن در میان آب و هنگ‌کنگ، شنزن به خط مقدم یکپارچگی چین در بازار اقتصاد جهانی تبدیل شد.

در طول ۲ سال بین مرگ مائو در سپتامبر ۱۹۷۶ و پلونوم سوم در دسامبر ۱۹۷۸ چین ایدئولوژی افراطی مائو را بایگانی کرد و توسعه اقتصادی را به سطح اول اولویت خود ارتقا داد

کسی پیش‌بینی نمی‌کرد حزب کمونیست[ سیاست اقتصاد ]بازار را پیشه کند. اما امروزه به طور گسترده‌ای پذیرفته ‌شده است که دولت، گذار اقتصاد به سرمایه‌داری را مهندسی کرده است.

تلاش برای حکومت کردن درحالی که قانون را از بین می‌بریم، مانند این است که نمی‌خواهیم گرسنگی بکشیم در حالی که غذا را از بین می‌بریم یا نمی‌خواهیم سردمان شود درحالی که لباسمان را از بین می‌بریم یا می‌خواهیم به شرق برویم در حالی که داریم به سمت غرب می‌رویم. به قدر کافی واضح است که امیدی برای تحقق آن وجود ندارد.

یک روز هنگام ناهار بعد از اتمام سخنرانی فریدمن، یکی از مسئولان وزارت توزیع اقلام استراتژیک و همراهانش که قرار بود بخشی از هیئت چینی را در سفر به ایالات متحده تشکیل بدهند می‌خواست بداند که باید با چه کسی در ایالات متحده صحبت کند. نخستین سؤالی که آنها از او پرسیدند این بود که «به ما بگو چه کسی در ایالات متحده مسئول توزیع کالاهای استراتژیک است» ؟

اقتصاد بازار فقط زمانی می‌تواند عمل کند که هیچ کس دارای علم مطلق نباشد. نکته‌ای که هایک بر آن تأکید کرد مفهوم گسترده‌ای است که هنوز به درستی درک نشده و آن این است که زیربنایی‌ترین مزیت بازار، نه کارایی در تخصیص منابع، بلکه بیشتر جریان آزاد اطلاعات است

وقتی حکومتی که دارای ثروت عظیم است بالاتر از قانون می‌ایستد ضرورتاً بسیاری از حقوق مشخص نشده را زیر پا می‌گذارد و وارد قلمرو عمومی می‌شود. این مسئله موجب به فساد کشیدن سیاست‌ها، چپاول و تولید بی‌عدالتی می‌شود و بذر نابسامانی اجتماعی و هرج‌ومرج سیاسی را می‌کارد. وقتی شرکت‌های دولتی فراتر از قانون عمل و خود را از رقابت بازار معاف کنند، نه تنها تهدیدی بر عملکرد شرکت‌های خصوصی هستند، بلکه همچنان که ماستر شن و لرد شانگ به روشنی بر آن تاکید کردند، بنیان‌های اقتصادی و سیاسی کل جامعه را در معرض تهدید قرار می‌دهد.

مقاومت ایدئولوژیک در برابر کشاورزی خصوصی بسیار شدید بود، مشخصاً به این دلیل که مائو مکرراً کشاورزی خصوصی را نشانه‌ای از عملکرد سرمایه‌دارانه معرفی می‌کرد و اعتقاد داشت باعث ایجاد وقفه در دستیابی به اهداف سوسیالیستی، اشتراکی کردن و برابری اقتصادی می‌شود. طرفداران کشاورزی خصوصی کارایی غیر قابل انکارش را در افزایش روحیه دهقانان و افزایش تولید کشاورزی می‌دانستند. اگر عمل واقعاً تنها معیار آزمون حقیقت می‌بود، کشاورزی خصوصی باید نسبت به کشاورزی جمعی ترجیح داده می‌شد. واقع‌گرایی نهایتاً غالب شد و کشاورزی خصوصی بعدها به سطح درجه یک سیاست ملی ارتقا یافت.