بریده‌هایی از کتاب انگیزه های پنهان در رفتارهای آشکار

«کسی که هیچ چیز نمی‌خواند فرهیخته‌تر از کسی است که فقط روزنامه می‌خواند.» - منسوب به توماس جفرسون

همان‌طور که میلر اشاره کرده است: «دانشمندان برای به دست آوردن فرصت سخنرانی در کنفرانس‌ها رقابت می‌کنند نه برای به دست آوردن فرصت گوش‌کردن».

بیان دیگر، شنونده غالباً گوینده‌ای را ترجیح می‌دهد که بتواند در هر مسیری که گفت‌وگو در آن جریان می‌یابد او را تحت‌تأثیر قرار دهد، نه گوینده‌ای که موضوع گفت‌وگو را به مسیری بکشاند که درمورد آن اطلاعات دارد.

رابینز برلینگ نوشته است: «در اکثر یا همهٔ جوامع، کسانی که به مقام رهبری ارتقا پیدا می‌کنند افرادی دارای مهارت‌های زبان‌شناختی بالا هستند».

به گفتهٔ اسکار وایلد، «اگر می‌خواهید حقیقت را به مردم بگویید آنها را بخندانید، چون در غیر این صورت کمر به قتل شما می‌بندند».

«خنده به‌هیچ‌وجه نه در قالب کلام درمی‌آید و نه می‌توانیم درموردش توضیح دهیم. ما درواقع برای اجتناب از حرف زدن و توضیح دادن می‌خندیم.» - آلکساندر گوزینتسِو

ما با کسانی که از لحاظ روان‌شناختی با ما فاصلهٔ بیشتری دارند کمتر همدردی می‌کنیم و بیشتر به دردشان می‌خندیم. به قول مل بروکس، «تراژدی یعنی زمانی که من انگشتم را می‌برم و کمدی یعنی زمانی که تو در چاه فاضلاب می‌افتی و هلاک می‌شوی».

دفعهٔ بعد که از شما خواستند کودکی را سرگرم کنید این کار را انجام بدهید: اول بخندید و بعد شکلکی ترسناک درآورید. اگر کودک آن‌قدر بزرگ باشد که چهره‌ها را از هم تشخیص بدهد... او هم می‌خندد. ولی اگر بدون خندیدن ناگهان شکلکی ترسناک دربیاورید، احتمال جیغ زدن او از سر وحشت زیاد است. برای اینکه کودک بتواند به موضوعی ترسناک بخندد، ابتدا باید در حالت بازی قرار گرفته باشد.

مثلاً مردم در هیچ فرهنگی برای نشان دادن علاقه چشمانشان را نمی‌بندند؛ چون معنای ضمنی علاقه تمایل به توجه کردن و بیشتر دیدن است. درحالی‌که بستن چشم‌ها یا رو برگرداندن درواقع به معنای نوعی تنفر مانند دلزدگی یا چندش است.

ولی نتایج چهل‌سالهٔ اخیر درزمینهٔ روان‌شناسی اجتماعی نشان داده‌اند که “خود”، بیش از آنکه به‌منزلهٔ فرمانروایی خودکامه عمل کند، نقش سخنگوی مطبوعاتی را ایفا می‌کند. درواقع از بسیاری جهات کار “خود” یا ما تصمیم‌گیری نیست، بلکه دفاع از تصمیمات اتخاذشده است. استیون کاس می‌گوید: «شما پادشاه مغزتان نیستید، بلکه آن ملیجکی هستید که کنار شاه قدم برمی‌دارد و می‌گوید “عاقلانه‌ترین تصمیم را گرفتید سرورم”».

مغز به چه منظوری ساخته شده است؟ نتایج سال‌ها تحقیق گازانیگا، ازجمله تحقیقات جدید او روی بیماران سالم، نشان داده است که مغز همهٔ انسان‌ها دارای سیستمی به نام «واحد مفسر» است. کار این واحد تفسیر یا معنا بخشیدن به تجارب ما با ارائهٔ توضیح است: یعنی ساختن داستان‌هایی که اطلاعات گذشته و حالِ فرد و دنیای بیرون را با هم ادغام می‌کنند.

داگلاس کرنیک به هفت «زیرمجموعهٔ خود» معتقد است: نگهبان شب، بیماری هراس وسواسی، بازیکن تیم، جاه‌طلب، مجرد بی‌بندوبار، همسر خوب و والدین مراقب. موضوع کارتون پیکسار تحت عنوان درونِ آشکار که نسل بعد با آن بزرگ می‌شوند نیز دارای همین مضمون است.

نقابی که مدتی طولانی بر چهره می‌زنید به چهرهٔ شما بدل می‌شود. نقشی که مدتی طولانی به ایفای آن ادامه می‌دهید به خود شما بدل می‌شود. و اگر مدت‌ها وانمود کنید چیزی حقیقت دارد، خودتان هم درنهایت آن را باور می‌کنید.

ساکیم: افراد افسرده همهٔ درد و رنج دنیا و همهٔ رفتارهای وحشتناک مردم با یکدیگر را می‌بینند و همه چیز را درمورد خود به شما می‌گویند: دربارهٔ نقاط ضعفشان و کارهای هولناکی که در حق دیگران کرده‌اند. و مشکل اینجاست که آنها درست می‌گویند. پس بدین ترتیب شاید راه کمک کردن به مردم به اشتباه انداختن آنهاست.

دانشمند زیست‌شناس تکاملی، رابرت تریوِرز، می‌گوید: «فریب‌کاری خصوصیتی است که در عمق زندگی ریشه دوانیده. در همهٔ سطوح، از ژن و سلول تا افراد و گروه‌ها رخ می‌دهد و در هر حال امری ضروری به نظر می‌رسد».

ابتدایی‌ترین راه برای فرار از مجازات -اعم از اینکه در حال دزدی باشید یا خیانت به همسرتان یا فقط فروکردن انگشت در بینی‌تان- دیده نشدن است. به‌این‌ترتیب، یکی از سازگاری‌هایی که در جهت طفره رفتن از هنجارها در ما صورت گرفته توانایی نادیده گرفتن نگاه دیگران است، به‌خصوص اگر به سمت ما معطوف شده باشد

همه تقلب می‌کنند. اجازه بدهید این نکته را همین‌جا روشن کنیم. انکارش فایده‌ای ندارد. درست است، برخی از مردم کمتر از سایرین تقلب می‌کنند و به همین دلیل باید آنها را تحسین کنیم. ولی کسی را پیدا نمی‌کنید که در طول عمرش دست‌کم چند بار تقلب نکرده باشد. تعداد قوانین و هنجارها آن‌قدر زیاد است که اطاعت از همهٔ آنها غیرانسانی است.

ولی توجه داشته باشید که با این همه، لاف زدن و خودنمایی بر اساس یک انگیزهٔ قوی انجام می‌شود. ما نیاز داریم مردم خصوصیات خوب، مهارت‌ها و دستاوردهایمان را ببینند و به آن توجه کنند. در غیر این صورت چطور می‌توانند ما را به‌عنوان دوست، جفت یا هم‌گروهی‌شان انتخاب کنند؟ دلمان می‌خواهد مردم به کارهای خیر ما، روابط سیاسی‌مان و قابلیت‌های هنری، ورزشی و تحصیلی‌مان توجه کنند. اگر ممنوعیتی در کار نبود، هر بار که به خیریه کمک می‌کردیم، در کارمان ارتقای مقام می‌گرفتیم یا با افراد مهمی دوست می‌شدیم، گزارش همهٔ اینها را در فیس‌بوک ثبت می‌کردیم.

ولی خبرچینی، حتی زمانی هم که به مجازاتی رسمی منجر نمی‌شود، سودمند است؛ چون عملاً باعث تخریب اعتبار کسی می‌شود که در مورد او خبرچینی شده است. خبرچینی با خدشه‌ای که به اعتبار فرد خاطی وارد می‌کند می‌تواند به‌طور موقت باعث وقفه در رفتار بد او شود، به‌خصوص در مواردی که اِعمال مجازاتِ مستقیمْ پرهزینه یا دشوار است.

در بسیاری از این موارد ما از طریق خبرچینی برای بیرون انداختن کسی برنامه‌ریزی می‌کنیم.