بریده‌هایی از کتاب رهایی از گناه

کسی که اهل برنامه شود، خودبه‌خود اهل دین می‌شود. زیرا چنین فردی، فقط برای امروز و فردای خودش برنامه نمی‌ریزد. اول می‌گوید: برنامهٔ من تا آخر هفته چیست؟ بعد می‌گوید: برنامه‌ام برای ماه آینده چیست؟ برنامه‌ام برای سال آینده چیست؟ اگر به همین صورت ادامه دهد، دین‌دار خواهد شد؛ مگر خدا و پیامبر از ما چه می‌خواهند؟ می‌گویند: «برای قیامت خودتان برنامه‌ریزی کنید.»

«مولای من! عیش دل من به ذکر تو است!»

«از شیر، حمله خوش بُود و از غزال، رم» از هر موجودی عملی زیباست؛ از مولا فرمان‌دادن خوش است و از عبد، اطاعت‌کردن و توبه و استغفار. وقتی یک عبد توبه می‌کند، تازه سر جای خودش قرار گرفته است و تازه رابطهٔ عبد و مولا را فهمیده است. مولا اگر فرمان ندهد که مولا نیست، عبد هم اگر معصیت نکند، فرشته است! گویی وقتی عبد، گناه می‌کند مولا منتظر است که عبد بیاید و شروع به عذرخواهی کند و این رابطه شکل بگیرد. یعنی بندهٔ خدا وارد چالش اصلی رابطهٔ خودش و مولا می‌شود.

در کنار همهٔ روابطی که وجود دارد، مثل رابطهٔ زوجیت و همسری، رابطهٔ رفاقت، رابطهٔ همکاری، رابطهٔ پدر و فرزندی، رابطهٔ خواهر و برادری و... رابطه‌ای در این عالم وجود دارد به نام «رابطهٔ عبد و مولا». مولا مقتدر است، مولا خالق عالم است و همه‌چیز تمام است، اما عبد همه نقص و وابستگی و نیاز است! حال این دو با هم یک رابطهٔ عاشقانه دارند؛ رابطهٔ بین عبد و مولا! اتفاقاً عاشقانه‌ترین رابطه اینجاست؛ داغ‌کننده‌ترین عشق اینجاست! جاودانه‌ترین عشقِ خستگی‌ناپذیر اینجاست!

محور رابطهٔ بندگان با خدا بحث «گناه» است. هیچ موضوع دیگری مثل گناه، نمی‌تواند موضوع عشق‌بازی بین عبد و مولا باشد. من خطا می‌کنم، خدا می‌بخشد. من خیلی خطا می‌کنم، خدا هم خیلی می‌بخشد. بعد می‌گویم: خدایا! خطاهای مرا بخشیدی، اما من عمرم را هم به بطالت گذراندم، این را چه کنم؟ خدا می‌فرماید: من برایت جبران می‌کنم...

اولیای خدا دائماً استغفار می‌کنند، اما این به‌معنای آن نیست که لزوماً گناهی کرده باشند. دایرهٔ استغفار بسیار گسترده است. استغفار مراتب بسیار بالا هم دارد که دیگر مسئلهٔ استغفار از گناه نیست. علت اینکه مؤمنین این‌همه دوست دارند استغفار کنند این است که تا استغفار می‌کنند محبتی از خدا دریافت می‌کنند؛ چون خودش فرموده است: «إنَّ اللهَ یُحِبُّ التَّوابین؛ خداوند، توبه‌کنندگان را دوست دارد.» (بقره/۲۲۲)

طبق برخی روایات، انسان می‌تواند به‌وسیلهٔ گناه، به بهشت برود! پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «بندهٔ خدا مرتکب گناهی می‌شود، اما به‌خاطر آن شرمنده می‌شود، دائماً آن گناه جلوی چشمش می‌آید و از انجام آن ناراحت است، توبه می‌کند و سعی می‌کند جبران کند، از آن گناه به سوی خدا فرار می‌کند تا اینکه وارد بهشت می‌شود!» این اتفاقات به‌خاطر حساسیت‌داشتن نسبت به گناه است.

باید به این نقطه برسیم که بفهمیم هر دستوری که دین به ما داده، به‌نفع خودمان است و می‌خواهد ما را به بیشترین لذت‌ها در همین دنیا برساند، و اگر دین‌داری نکنیم دنیا و آخرت خودمان را مخدوش کرده‌ایم.

انسان برای دین‌داری و ترک گناه، اول باید منفعت‌طلب شود و البته انسان هیچ‌گاه هم از منفعت‌طلبی جدا نخواهد شد؛ انسان تا بالاترین درجات هم هرچقدر ترک گناه می‌کند به‌نفع خودش است، حتی کسی که به شهادت می‌رسد، باز به‌نفع خودش است.

امام سجاد (ع) در «دعای ابوحمزه» می‌فرماید: «مولای من! عیش دل من به ذکر تو است!» اولیای خدا که این‌قدر از ذکر خدا لذت می‌برند، موقع ذکر خدا اکثراً «استغفار» می‌کنند. دائم می‌گویند خدایا مرا ببخش... و از این استغفار به‌شدت لذت می‌برند. این تصور اشتباه است که کسی فکر کند «این دین‌داری چقدر سخت است! انسان باید همیشه عذرخواهی کند!» استغفار و عذرخواهی از خدا اصلاً رنج‌آور نیست. اولیای خدا بدون گناه هم استغفار می‌کنند، با طاعت هم استغفار می‌کنند و می‌گویند: «خدایا آن‌طوری که باید نتوانستم وظیفه‌ام را انجام دهم؛ خدایا مرا ببخش...» اصلاً انگار درِ خانهٔ خدا کاری جز استغفار و عذرخواهی‌کردن ندارند!

باید با کسانی که می‌خواهند بر ما سلطه پیدا کنند، مقابله کنیم. اینکه ما مدام «مرگ بر آمریکا» می‌گوییم، برای این است که معلوم شود نمی‌خواهیم عبد طاغوت باشیم. کسی که عبد خدا باشد، نمی‌تواند بپذیرد که جهان‌خواران در جهان سلطه داشته باشند. عبودیت خدا، نفی عبودیت غیر خداست؛ به همین دلیل در ذات عبودیت، انقلابی‌بودن هم هست.

در این دنیا به هر موفقیت و هر کمالی برسیم، غم دلمان را می‌گیرد؛ مگر اینکه روح خودمان را خراب کرده باشیم و خودمان را گول بزنیم؛ وگرنه هر انسان سالمی به هر موفقیتی در دنیا برسد، دلش می‌گیرد و دچار غم می‌شود. چون اساساً ما برای چنین اهدافی آفریده نشده‌ایم و به هیچ‌کدام راضی نمی‌شویم.

همه قبول دارند که سخاوت و کمک‌کردن به فقرا خوب است و خساست از نظر اخلاقی بد است، اما وقتی این اخلاق سخاوت، یک حکم شرعی برایش بیاید که «باید خمس مال خودت را بدهی وگرنه لقمه‌ات حرام می‌شود» دعوا می‌شود که چرا دین به انسان‌ها زور می‌گوید؟! مشکل مردم با انبیاء چه بود؟ چرا پیامبرها را می‌کشتند؟ از نظر اخلاقی که با پیامبران مشکلی نداشتند. دعوای اصلی بشر با انبیای الهی به همین دلیل بود که آنها صرفاً اخلاقی صحبت نمی‌کردند. و اساساً اگر انبیای الهی می‌خواستند اخلاقی صحبت کنند، لازم نبود نبی باشند. بحث بر سرِ رعایت حدود الهی و مرزهای حرام و حلال بود که پیامبران آنها را تعیین می‌کردند.

مسئلهٔ اصلی دین، حتی اعتقادات هم نیست؛ بحث سر گناه است و اینکه انسان‌ها گناه‌بودن آن افعال را می‌پذیرند یا نه؟ مسئلهٔ اصلیِ دین، اخلاق هم نیست؛ مسئلهٔ اصلی گناه است. اگر موضوع گناه و ثواب را برداریم و بگوییم «فلان اخلاق بد است» اکثریت انسان‌ها با آن مشکلی نخواهند داشت.

کسی که می‌گوید «من دین‌دار نیستم»، چرا این سخن را می‌گوید؟ تفاوت دین‌داری و بی‌دینی در چیست؟ معمولاً مشکل چنین افرادی، بر سر پذیرش خدا و پیامبر نیست؛ وقتی می‌گوید «من دین ندارم»، یعنی «نمی‌خواهم بپذیرم گناه وجود دارد؛ ولم کن!» از سوی دیگر، کسی که خود را دین‌دار معرفی می‌کند، پذیرفته است که انجام‌دادن بعضی از کارها «گناه» هستند.

امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: متقین بیش از دیگران از دنیا لذت می‌برند!

نباید تصور کنیم که گناه، به انتخاب ما دربارهٔ اعتقادات ما بستگی دارد و اعتقادات هم امری سلیقه‌ای و روحی هستند که برخی آن را انتخاب کرده‌اند و اگر دین را انتخاب نکرده بودند، از شرّ مفهومی به نام گناه خلاص می‌شدند. درحالی‌که گناه، یعنی خطای بشر که به ضرر خودش است؛ چه دین داشته باشد، چه نداشته باشد!

یکی از لوازم دین‌داری این است که انسان مفهوم معصیت را بپذیرد و بداند که با گناه‌کردن به خودش ضربه می‌زند، نه اینکه صرفاً خدا را ناراحت کرده باشد. در جامعهٔ ما بسیاری فکر می‌کنند وقتی گناهی مرتکب می‌شوند، خدا را از خودشان ناراحت کرده‌اند و توجه ندارند به اینکه در واقع به خودشان ضربه زده‌اند. لذا وقتی توبه می‌کنند، فقط می‌خواهند خدا را راضی کنند که دیگر ناراحت نباشد؛ همین!

یکی از موانع لذت‌بردن از دین، تصورات غلط ما از دین است، تصورات غلطی که به هر دلیلی ایجاد شده است؛ یا آموزش دین به‌درستی برای ما صورت نگرفته است، یا ما تصورات دینی خود را از کسانی گرفته‌ایم که اهلیت آن را نداشته‌اند.

بدون برنامه انسان نمی‌تواند دشمن خودش را دفع کند، بدون برنامه نمی‌شود لذت برد، بدون برنامه نمی‌شود تفریح کرد، بدون برنامه نمی‌شود شکوفا شد و...