بریده‌هایی از کتاب فریفته تصادف

چرا بیشتر خبرنگاران درنهایت متوجه نمی‌شوند خیلی کمتر از آن چیزی می‌دانند که خودشان فکر می‌کنند؟ دانشمندان نیمی از قرن گذشته را در بررسی پدیدهٔ «متخصصانی» که از شکست‌های گذشته‌شان درس نمی‌گیرند صرف کردند. ممکن است در تمام زندگی‌تان همه‌چیز را اشتباه پیش‌بینی کنید و همچنان فکر کنید دفعهٔ بعد درست پیش‌بینی خواهید کرد

رویدادهای گذشته همیشه کمتر از آنچه بوده‌اند تصادفی به نظر می‌رسند (چیزی که به آن سوگیری پس‌نگر می‌گوییم).

این کتاب ترکیبی از افکار دو گروه است: از یک طرف، پیروان جدیِ عدم‌قطعیت، که در زندگی حرفه‌ای‌شان در برابر فریب‌خوردن از رخدادهای تصادفی و احساسات مربوط به آن مقاومت می‌کنند. از طرف دیگر، کسانی که وسواس زیبایی‌شناختی دارند، دوستدار ادبیات‌اند و فریب هرچیزی را می‌خورند که بی‌عیب‌ونقص، پیراسته، مبتکرانه و باسلیقه باشد. من هم نمی‌توانم از فریبِ رخدادهای تصادفی بگریزم. فقط می‌توانم آن را به جایی محدود کنم که رضایت زیبایی‌شناختی برایم به همراه می‌آورد. نوشته‌ای که در دست دارید بدون واسطه از درونِ من برخاسته و جستاری شخصی است که بیشتر به فکرها، کشمکش‌ها و مشاهداتم دربارهٔ خطرپذیری و قطعیت می‌پردازد. این اثر رساله نیست و خدانکرده گزارش علمی هم نیست. برای سرگرمی نوشته شده و هدفش (اساساً) خوانده‌شدن برای لذت و با لذت بوده است.

(در دنیای واقعی بیشتر باید مشکل را حدس زد تا راه‌حل را)

. در حد معقول تصمیم می‌گیرید که (نسبتاً) فقیر باشید، اما وقت خود را آزاد کنید یا ثروتمند باشید، اما به‌اندازهٔ یک برده درگیر اجبار.

مشکل این است که گرچه چنین نحوهٔ استدلالی در تفکر من نقش اصلی را دارد، مغزم آن را می‌فهمد؛ اما قلبم نمی‌فهمد: سیستم عاطفی من خط‌کش ویتگنشتاین را درک نمی‌کند؛ به همین دلیل تعریف و تمجید، صرف‌نظر از گویندهٔ آن، همیشه خوشایند است؛ آن‌هایی که دیگران را بازی می‌دهند به‌خوبی این را می‌دانند. همین امر راجع به نظراتی که درمورد کتاب یا راهبرد مدیریت خطرکردن من داده می‌شود صادق است.

نقد یک کتاب، خوب یا بد، به‌مراتب بیشتر از این‌که اطلاعاتی دربارهٔ خود کتاب باشد، ممکن است توصیفی راجع به شخصیت منتقد باشد. من این سازوکار را خط‌کش ویتگنشتاین هم می‌نامم: مگر این‌که از دقت خط‌کش اطمینان داشته باشید؛ اگر از خط‌کش برای اندازه‌گیری میز استفاده می‌کنید، شاید دارید از اندازهٔ دقیق میز برای اندازه‌گیری خط‌کش استفاده می‌کنید.

در این دنیای تصادفی ریاضیات صرفاً راهی برای تفکر و مراقبهٔ بیشتر است؛ آن‌هم فقط کمی بیشتر.

گزارهٔ استقرایی که در ادامه خواهید دید مشکل تفسیر لفظی داده‌های گذشته را، بدون روش‌شناسی یا منطق، نشان می‌دهد: به‌تازگی بررسی آماری کاملی را از زندگی رئیس‌جمهور بوش تکمیل کرده‌ام. طی ۵۸ سال، در قریب به ۲۱ هزار مشاهده، او یک بار هم نمرد. ازاین‌رو می‌توانم او را، با درجهٔ بالایی از اهمیت آماری، جاودانه تلقی کنم.

پانصد سال بعد، مونتنیِ درون‌نگر و نامطمئن، در جایگاه الگوی تفکرِ نوین، قد علم کرد. علاوه بر این، او شهامتی استثنایی هم داشت: شکاک‌ماندن واقعاً شهامت می‌خواهد.

با برخی شرارت‌های ساختار تصادفی‌بودن، آدم سودآوری مانند جان، که در درازمدت یک بازندهٔ محض است و به‌این‌ترتیب برای بقا اصلح نیست، در کوتاه‌مدت درجهٔ مطلوب و مقبولی از واجد شرایط بودن را نشان می‌دهد و به تکثیر ژن‌های خود تمایل دارد. تأثیر هورمونی بر حالت بدن و تأثیر سیگنال‌دهی آن به سایر جفت‌های بالقوه را به یاد بیاورید. موفقیت او (یا شبه‌موفقیت ناشی از شکنندگی‌اش) در ویژگی‌هایش مانند یک فانوس دریایی نمایان می‌شود. یک زوج بی‌گناهِ دارای ظرفیت فریب‌خوردن (بدون‌قیدوشرط)، تا زمانی‌که اتفاق نادری رخ نداده، فکر می‌کنند او ترکیب ژنتیکی برتری دارد. به نظر می‌رسد سولون به این موضوع پی برده بود. حالا سعی کنید این موضوع را برای یک داروینیست ساده‌لوح در عالم تجارت (یا همسایهٔ ثروتمند خانهٔ آن‌طرف خیابان) توضیح دهید.

اگر نویسنده پژوهش مشابهی روی شهروندان ورشکسته انجام می‌داد، درمی‌یافت که تمایل به پذیرش خطر در آن‌ها نیز وجود دارد.

همان توهمی که موجب می‌شود مردم تکبر را با بی‌حرمتی اشتباه بگیرند (چنان‌که با پیام من این‌طور رفتار شد)، باعث می‌شود شک‌گرایی را با پوچ‌انگاری یکی بدانند.

رسیدن نامه از آدم‌هایی که احساس می‌کردند کتاب از آن‌ها دفاع کرده، مایهٔ تسلی حمله‌نکردن به کتاب شد. پربارترین نامه‌ها متعلق به افرادی بود که، بدون آن‌که مقصر باشند، زندگی‌شان خوب پیش نرفته بود. آدم‌هایی که از این کتاب برای همسرانشان استدلال آورده بودند تا توضیح بدهند در مقایسه با باجناغشان فقط بدشانس‌تر بوده‌اند (نه بی‌عرضه).

به‌علاوه شانس در بازار مالی از نوعی است که هیچ‌کس درکش نمی‌کند، ولی بیشتر مردم فکر می‌کنند آن را می‌فهمند و همین باعث می‌شود سوگیری‌ها در آن واضح‌تر شود.

احتمال، خارج از کتاب‌های درسی و کازینوها، تقریباً هیچ‌وقت به‌صورت یک مسئلهٔ ریاضی یا معمای سرگرم‌کننده رخ نمی‌نماید. مادرِ طبیعت به شما نمی‌گوید که میز رولت چند سوراخ دارد و مسائل را هم مثل مسائل کتاب‌های درسی پیش رویتان قرار نمی‌دهد (در دنیای واقعی بیشتر باید مشکل را حدس زد تا راه‌حل را).

این‌که چگونه جست‌وجوی دکارت در پی قطعیت را دنبال کردیم و از راه به در شدیم. بی‌تردید با پیروی از الگوی تفکر صوری دکارت، به‌جای پیروی از قضاوت مبهم و غیرصوری (اما نقادانهٔ) مونتنی، ورودی ذهن‌هایمان را بسته‌ایم

ضرب‌المثلی وجود دارد که می‌گوید معامله‌گران بد ترجیح می‌دهند همسرشان را طلاق بدهند، به‌جای این‌که موقعیت معاملهٔ خود را رها کنند. وفاداری به ایده‌ها نه برای معامله گران، نه دانشمندان و نه هیچ‌کس دیگری خوب نیست.

آن‌قدرها باهوش نیستم تجربه‌ای که در مواجهه با رخدادهای تصادفی در حرفه‌ام داشته‌ام به من نشان داد آن‌قدرها باهوش و قوی نیستم که حتی سعی کنم با احساساتم مبارزه کنم. به‌علاوه باور دارم برای طبقه‌بندی ایده‌ها و داشتن توان برای اجرایشان به احساساتم نیاز دارم. من فقط آن‌قدر باهوشم که بفهمم مستعد فریب‌خوردن از رخدادهای تصادفی‌ام و این واقعیت را بپذیرم که تا حدی هم احساساتی‌ام. احساساتم بر من مسلط هستند؛ اما من، که زیبایی‌شناسم، از این واقعیت خوشحالم. من خودم درست شبیه تمام شخصیت‌هایی هستم که در این کتاب مسخره کرده‌ام.

این‌جا انتظار دما در انتخاب لباس اهمیت کمی دارد. این واریانس است که اهمیت دارد. وقتی تغییرپذیری حدود پانزده درجه می‌شود، تصمیم شما در انتخاب لباس‌های چمدانتان کاملاً متفاوت می‌شود. حالا موضوع را پیش‌تر می‌بریم. اگر قرار باشد به سیاره‌ای بروید که دما در آن پانزده درجه است، اما تغییرات دمایی مثبت و منفی ۲۵۰ درجه را تجربه می‌کند، چه لباس‌هایی داخل چمدانتان می‌گذارید؟ می‌بینیم که فعالیت من در بازار (و سایر متغیرهای تصادفی)، بیش از آن‌که به مسیر بازار یا متغیر تصادفی مربوط باشد، به میزان خطایم در یافتن سطح اطمینان ربط دارد.