کتاب زندگی و سلوک آیت‌الله حاج شیخ حسنعلی اصفهانی (نخودکی)

«پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس که خواهد خانه‌اش به نعمت آباد باشد، به ذکر شش گانه زیر پردازد: اول آنکه در آغاز هر کار بگوید: «بسم الله الرحمن الرحیم.» دوم آنکه چون نعمتی از راه حلال نصیبش گردد، بگوید: «الحمد لله رب العالمین» . سوم آنکه چون خطا و لغزشی کند، گوید: «استغفر الله ربی و اتوب الیه» . چهارم آنکه چون غم و اندوه بر او هجوم آورد، گوید: «لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم» . پنجم آنکه چون تدبیر کاری کند، گوید: «ما شاء الله کان» . ششم آنکه چون از ستمگری هراس کند، گوید: «حسبنا الله و نعم الوکیل» .

یا الله «همه یا الله می‌گویند و هر کس مطلبی را مد نظر گرفته است. یکی دنیا می‌خواهد و یا الله می‌گوید دیگری عقبی می‌خواهد و یا الله می‌گوید، و آن هم که مولا می‌خواهد یا الله می‌گوید. مرا دلی است که از یار، یار می‌طلبد.»

سوم: آنکه سادات را بسیار گرامی و محترم شماری و هر چه داری در راه ایشان صرف و خرج کنی و از فقر و درویشی در این کار پروا منمایی. اگر تهیدست گشتی، دیگر تو را وظیفه‌ای نیست. چهارم: از تهجد و نماز شب غفلت مکن و تقوی و پرهیز پیشه خود ساز.

«عاقل کسی است که در برابر قبول حق و حقیقت، رام و به گفتار حق، متصف باشد و به عکس، در مقابل باطل، سرکش باشد و نسبت به گفتار باطل دشمنی ورزد. از دنیای خود، چشم بپوشد، ولی از دین خود دست برندارد. راستی گفتار و نیکی کردار، دو نشانۀ انسان خردمند است.

اکنون پسرم، ترا به این چیزها وصیت و سفارش می‌کنم: اول: آنکه نمازهای یومیه خویش را در اول وقت آنها به جای آوری. دوم: آنکه در انجام حوائج مردم هر قدر که می‌توانی بکوشی و هرگز میندیش که فلان کار بزرگ از من ساخته نیست، زیرا اگر بنده خدا در راه حق، گامی بردارد، خداوند نیز او را یاری خواهد فرمود.»

علماء بزرگ اسلام، طریق تکمیل انسان را در این دو جمله خلاصه کرده‌اند: التعظیم لامر الله و الشفقه علی خلق الله. یعنی: بزرگ داشتن اوامر الهی از قبیل نماز و روزه، و محبت نسبت به مخلوق خداوند، از آن نوع محبت که بزرگتران، نسبت به کوچکتران خود، مرعی می‌دارند[ مراعات می‌کنند ]

«سلامت لسان، از سلامت قلب انسان است.»

نیرومندی هوای نفس، از شهوات انسان حاصل می‌گردد و بالاترین نشانه‌های هوای نفس، حرام خواری و غفلت از واجبات و فرائض و تحقیر سنن الهی و آلودگی به اعمال لهو و بی حاصل است.»

«از صفات بندگان خداوند رحمان، یکی آن است که سخن شان با دشمنان نیز سالم و نا آلوده است چه رسد به گفتارشان با دوستان.»

آنکه آدمی یقین داشته باشد که از سوی مخلوق سود و زیانی به او نمی‌رسد و از غیر خدا مأیوس باشد. در چنین حال است که بندۀ خدا، جز به خاطر خداوند خود کاری نخواهد کرد و به هیچکس جز او چشم امید نخواهد داشت و از هیچ چیز جز خداوند متعال خائف و ترسان نخواهد بود و طمع از غیر منقطع خواهد ساخت. آری این است معنی و حقیقت توکل به خدا.