بریده‌هایی از کتاب فلسفه؛ همه آن چه باید بدانید

دولت همواره باید توجیه کند که چرا برخی از آزادی‌های شهروندان را سلب می‌کند و باید نشان دهد که در عوض واقعاً برای‌شان چه منافعی در چنته دارد.

دانشمندان علم عصب‌شناسی نیز در بررسی این‌که چگونه احساس نفس یا خود در مغز پدیدار می‌شود، کشف کرده‌اند که در مغز هیچ نقطه‌ی‌ثقل واحدی برای آگاهیِ اول‌شخص یا چیزی به نام «اتاق کنترل» وجود ندارد. به جای آن باید گفت، اجزاءِ مختلفِ مغز به درجات گوناگون و در زمان‌های متفاوت از چیزهای مختلف آگاهی دارند. این احساس که ما از زاویه‌ای واحد امور را تجربه می‌کنیم و سوژه‌ی تجربه‌ی واحدی هستیم، عملاً وهم و پنداری است که ناخواسته ایجادش کرده‌ایم تا حافظه‌ی زندگینامه‌ای خودمان را ساده‌سازی کنیم.

لحظاتی درون‌نگری کنید و بکوشید «منی» را که به تجربه‌ی جهان دست می‌زند فراچنگ بیاورید. هیوم شرط می‌بندد که چیزی نمی‌یابید جز همین تفکر، احساس، خاطره، شاید خارشی در پای چپ و غیره. در محور و ثقل این‌ها هیچ نفس یا خودی وجود ندارد.

متفکران بر این باورند که این‌ها از نظر فلسفی و الهیاتی به مویی بندند و استحکامی ندارند. استدلال الهیاتی روزگاری قانع‌کننده به نظر می‌رسید، اما پس از داروین روشن شد که آن‌چه به طرح و برنامه شباهت دارد لزوماً مستلزم تفسیر الهیاتی نیست. برخلاف استدلال کیهان‌شناختی چه هر چیزی نیازمند علت باشد و چه نه، و حتی اگر محتاج چنین علتی باشد، پیچیدگی خدای بدون علت به هیچ وجه کمتر از یک علت اولِ غیرالهی مانند انفجار بزرگ نیست

استدلال‌های شکاکانه به یکی از دو روش زیر عمل می‌کنند. برخی از آن‌ها یک اعتقاد را تخریب می‌کنند و ما را تشویق یا وادار می‌کنند که از آن دست بشوییم. دسته‌ی دیگر آن اعتقاد را تخریب نمی‌کنند، بلکه صرفاً از محدودیت‌های دلایل و براهین آن پرده برمی‌دارند.

اشیاء صاحب کیفیات اولیه هم هستند، و این‌ها جنبه‌هایی از شیء‌اند که به چگونگی ادراک ما از آن‌ها وابسته نیستند، بلکه در واقعیت امر وجود دارند. برای مثال، توپ بسکتبال ممکن است بسته به این‌که چه کسی یا چه چیزی به آن نگاه می‌کند، قرمز یا قهوه‌ای به نظر برسد. اما این‌واقعیت که از حلقه رد می‌شود تنها به خودش و به حلقه بستگی دارد و ربطی به ذهن انسان ندارد.

در آغاز، ذهن انسان اولیه جهان را تنها از دریچه‌ی حواس دریافت کرده و آن را به صورتی که در واقعیت بود بازنمایی می‌کرد. در گام دوم، ذهن انسانِ فرهیخته‌تر از جهان الگو می‌گرفت و از تخیل برای بازنمایی جهان به صورتی که می‌توانست باشد سود می‌جست. اما با ظهور اخلاق اتفاق یکسره جدید این بود که ما برای نخستین بار دست به کار اندیشه‌ای شدیم که صرفاً توصیفی نبود و وجه تجویزی داشت: اندیشیدن درباره‌ی جهان آن‌طور که باید باشد.