بریده‌هایی از کتاب یادداشت های زیرزمینی

مرتب با خود تکرار می‌کنیم که باید طبق برنامه تعیین‌شده رفتار کنیم و شرایط را بپذیریم و بدانیم که طبیعت اهمیتی به خواست و آرزوی ما نمی‌دهد. اگر واقعاً طبق قوانین و فرمول‌ها رفتار کنیم و حتی فعل و انفعالات شیمیایی را نیز درنظر بگیریم آن‌گاه هیچ چاره‌ای جز دنبال کردن راه از پیش آماده شده نخواهیم داشت، دیگر هیچ چیز به نظر و عقیده ما بستگی ندارد...»

انسان به هنگام لزوم خلاف تمام قوانین عمل می‌کند و به همه مصالح خویش پشت‌پا می‌زند. یعنی دست به اعمال خلاف عقل، شرافت، آرامش و ثروت می‌زند تا آن امتیاز را به دست آورد. از همه امتیازات خوب چشم می‌پوشد تا آن‌چه را که به نظرش بهترین و عالی‌ترین امتیاز است کسب کند.

من در انتقام‌جویی هیچ نشانه‌ای از عدالت یا نیک‌خواهی نمی‌بینیم

با این وجود در همه این دانستن‌ها و رسوایی‌ها لذت غریبی وجود دارد. انگار کسی که درد دارد و می‌نالد می‌خواهد بگوید: «من شما را نگران می‌کنم، قلب‌تان را آزار می‌دهم، نمی‌گذارم هیچ‌کس در این خانه بخوابد. بسیار خوب، پس شما هم بیدار بمانید و هر لحظه احساس کنید که من از دندان درد رنج می‌برم. حالا دیگر آن قهرمانی که سعی داشتم نشان دهم نیستم. فقط یک آدم پست حقه‌باز هستم.

حماقت ذاتی فرد احمق باعث می‌شود که خیال کند هر اقدام انتقام‌جویانه‌ای عین عدل و انصاف است.

آنچه که بیش از همه برای انسان تحقیرآمیز است این نکته است که خود گناهی ندارد و طبق قانون طبیعت تنبیه می‌شود.

یک مرد عاقل جداً نمی‌تواند چیزی بشود، فقط احمق‌ها هستند که به جائی می‌رسند.

آدم شادی که شما خیال می‌کنید نیستم

گاهی با هیچ‌کس صحبت نمی‌کردم و گاه چنان با آنان صمیمی می‌شدم که دوستان بسیاری برای خود پیدا می‌کردم.

اما آدمی موجودی بی‌اهمیت و ناسازگار است. شاید مانند یک شطرنج‌باز، فقط بازی را دوست دارد و علاقه‌ای به پایان و نتیجه آن ندارد. کسی چه می‌داند.

بود؟ نکته اصلی و دلیل واقعی بدخویی من در این‌جا است، در این حقیقت نهفته است که حتی در همان لحظه‌ای که از کوره درمی‌رفتم با شرمندگی تمام نزد خود اعتراف می‌کردم که نه‌تنها کوچک‌ترین خشونتی در من نیست بلکه اصلاً آدم بدجنسی هم نیستم.

این دانشمندان از کجا می‌دانند که انسان در جستجوی انتخاب طبیعی و نیکو است؟ چرا فکر می‌کنند بشر به انتخاب منطقی در رفتارش نیاز دارد؟ آنچه انسان می‌خواهد انتخاب مستقل است. حال ممکن است آن را به هر قیمتی به دست آورد و فقط شیطان می‌داند به کجا منتهی می‌شود. فقط انتخاب مستقل، مهم نیست چه انتخابی!

به هرحال تمدن اگرچه باعث نشده که مردم بیشتر تشنه خون باشند اما آن‌ها را به شکل پست‌تری خون‌آشام کرده است.

اوه، آقایان، می‌دانید، شاید به این دلیل که در طول زندگیم هرگز نتوانسته‌ام کاری را شروع کنم یا به پایان برسانم خود را باهوش می‌دانم. شاید آدم وراج و پرحرف بی‌ضرری باشم، مثل دیگران. اما چه باید کرد، شاید تنها رسالت هر مرد عاقلی پرحرفی است، یعنی آگاهانه آب در هاون کوبیدن!

آیا به طور کلی مرد آگاه و فهیم به خودش احترام می‌گذارد و برای خود ارزش قائل است؟

پس از ازدواج اولین مرحله عشق تغییر شکل می‌دهد و عشقی بهتر جایگزین آن می‌شود. و اگر مرد مهربان و صادق باشد عشق جاودانی می‌ماند. بعد بین دو روح یگانگی به وجود می‌آید و همه کارها به صورت مشترک انجام می‌شود و هیچ رازی بین آن‌ها باقی نمی‌ماند، البته تا وقتی عشق و شهامت وجود دارد.

عشق یک راز مقدس است و باید از چشم دیگران پنهان بماند. در هر شرایطی باید آن را پنهان داشت زیرا بهتر و مقدس‌تر می‌شود. در این صورت زن و شوهر نسبت به یکدیگر احترام و توجه بیشتری خواهند داشت.

در پرانتز اضافه کنم که «هاین» می‌گوید: نوشتن یک زندگی‌نامه واقعی غیرممکن است و آدمی ناچار است در مورد خویش دروغ بگوید.

نه‌تنها نمی‌دانستم چگونه باید لجباز باشم، بلکه هیچ چیز نمی‌دانستم، نه می‌توانستم بدخو باشم و نه مهربان، نه پست فطرت و نه صادق، نه قهرمان نه حشره، هیچ نمی‌دانستم و حالا زندگیم را در این گوشه می‌گذرانم، و خود را با خیال این بدذاتی به مسخره می‌گیرم، یک مرد عاقل جداً نمی‌تواند چیزی بشود، فقط احمق‌ها هستند که به جائی می‌رسند.

من برای خودم ماجراهایی می‌ساختم و زندگی دیگری در ذهنم می‌آفریدم تا بتوانم به زندگیم ادامه دهم. چه بسا، بارها اتفاق افتاد که عمداً و بیهوده رنجیده‌خاطر شدم، آدم خودش می‌فهمد که بی‌دلیل آزرده شده است و با این وجود به جائی می‌رسیدم که شدیداً رنجیده خاطر می‌شدم.